Vesturland

Árgangur

Vesturland - 24.12.1963, Blaðsíða 6

Vesturland - 24.12.1963, Blaðsíða 6
6 VESTURLAND fremst kemur við sögu fsa- fjarðarkirkju eða þáverandi Eyrarkirkju í Skutulsfirði er sr. Hálfdán Einarsson, pró- fastur, sem lét reisa núver- andi kirkju, en sem lézt litlu síðar en hún reis af grunni eða var tekin í notkun. Árið 1848 sótti hann um Eyri í Skutulsfirði og var veitt það brauð og flutti þangað það vor. Hér þjónaði hann til dauðadags hinn 8. ísafjarðarsöfnuður honum þökk og virðingu sína. Séra Árni Böðvarsson tók við brauðinu að sr. Hálfdáni látnum. Honum var veitt Eyri við Skutulsfjörð 1866. Hann varð prófastur í N-lsafjarð- arprófastsdæmi frá 1868— 1881, að hann lét af prests- embætti. Á Isafirði átti hann heima til dauðadags. Hann lézt hinn 21. apríl 1889. Hann var fyrst lénsprestur hér, en Jónas Tómasson nóv. 1865. Hann var grafinn í Eyrarkirkjugarði. Hann var prófastur í N-ísafjarðarpró- fastsdæmi frá 1854—1865. Var hann leystur frá því starfi rétt fyrir dauða sinn vegna heilsubilunar. Eyri í Skutulsfirði var léns- jörð, því bar honum sem presti að sjá um að viðhalda kirkjunni og endurreisa hana, þegar þess gerðist þörf. Göm- ul kirkja var á staðnum, sem nauðsynlega þurfti að endur- nýja. Kom það því í hans hlut, að reisa nýja kirkju. Honum varð það fjárhags- lega ofviða, þrátt íyrir sam- skot innan sóknar og lán úr landssjóði, sem að framan getur. Þegar hann lézt var bú hans tekið til gjaldþrota- skipta. Svo nærri hafði hann gengið fjárhag sínum, slík var fóm hans við kirkjusmíð- ina. Minnast megum vér Isfirðingar þess nú og þess einnig, að kirkjan var ein hin veglegasta á landinu á þeim tímum. Smíði hennar var því afrek, miðað við þá tíma. Þegar minnst er nú eitt- hundrað ára afmælis þeirrar kirkju, sem hann lét reisa, hefir sóknarnefnd ísafjarðar- sóknar látið setja upp í kirkj- una minningartöflu um hann með svofelldri áletrun: Séra Hálfdán Einarsson, prófastur, sóknarprestur á ísafirði 1848—1865, lét reisa þessa kirkju. Á eitthundrað ára afmæli hennar vottar við kirkjuorgelið 1872 sem fyrr getur, keypti Isafjarðarkaupstaður stað og kirkju. Var hann því síðasti ábúandinn á Eyri við Skut- ulsfjörð, en staðurinn þá lagður niður sem prestssetur, hús rifin og sléttað yfir tóftir. Næst á eftir Árna verður prestur á Eyri frændi hans, séra Þorvaldur Jónsson frá Gilsbakka. Kemur hann hing- að frá Setbergi, eins og sr. Árni, en þeir voru systkina- synir. Hann fékk veitingu fyrir Eyri í Skutulsfirði 1881, um haustið. Fór þá þegar vestur og var hér einn um veturinn, en kona hans kom ekki fyrr en næsta vor og búslóð þeirra. Hann þjónaði brauð- inu þar til í fardögum 1911, að hann lét af prestsskap. Prófastur var hann í N-ísa- fjarðarprófastsdæmi frá 1882 —1906. Eftir séra Þorvald verður hér prestur séra Magnús Jónsson, síðar prófessor við guðfræðideild Háskólans. Hann vígðist til ísl. safnaða vestan hafs 1911, rétt að guð- fræðiprófi loknu, en var veitt- ur ísafjörður 1915 og flutti þá alkominn heim. Hann varð dósent í guðfræði við Há- skóla Islands 1917 og þjónaði því hér aðeins um tveggja ára skeið. Er séra Magnús hvarf héð- an á brott haustið 1917, var ráðinn hingað ungur kandi- dat, Sigurgeir Sigurðsson, sem vígðist hingað og fékk veitingu fyrir embættinu 11. marz 1918. Hann varð stúdent 1913 og tók embættispróf frá Háskóla Islands 1917. ísafjarðarpresta- kalli þjónaði hann til ársloka 1938. Prófastur í N-lsafjarð- arprófastsdæmi var hann frá 1927—1938. Hinn 29. nóvem- ber 1938 var hann skipaður biskup íslands frá 1. janúar 1939 að telja. Hann hlaut biskupsvígslu 24. júní þá um vorið. Vorið 1939 tók séra Marínö Kristinsson við prestsembætt- inu hér, að aflokinni kosn- ingu. Séra Sigurður Kristjánsson tók við prestsembætti á Isa- firði hinn 1. september 1942. Kom hann þá frá Hálsi í Fnjóskadal, en þangað var hann vígður og veitt það embætti 1. júní 1941. Hann er fæddur 8. janúar 1907 að Skerðingsstöðum í Reykhóla- sveit, sonur hjónanna Agnes- ar Jónsdóttur og Kristjáns Jónssonar, hreppstjóra. Hann útskrifaðist frá Menntaskól- anum á Akureyri, utanskóla, vorið 1937 og lauk embættis- prófi 1941. Kvæntur er hann Margréti Hagalínsdóttur, ljós- móður, frá Sætúni í Grunna- vík. Miii Emfan lliilunprvík vjiiriipr Á Þorláksmessu voru liðin 70 ár frá því er Steinn Emils- son sá fyrst dagsins ljós. Hann er fæddur að Kvíabekk í Ólafsfirði 23. desember árið 1893, en foreldrar hans voru Emil prestur að Kvíabekk Guðmundsson og kona hans Jane Marie Margrét Steins- dóttir prests í Árnesi Stein- sen. Standa að Steini merkar og mikilhæfar ættir, bæði hér- lendar og erlendar, sem ekki verða þó raktar hér. Steinn Emilsson ólst upp í foreldrahúsum, en ungur hóf hann skólagöngu og lauk gagnfræðaprófi á Akureyri árið 1915. Hóf hann síðan nám í Menntaskólanum í Reykjavík, en námstími hans þar varð ekki langur, því hann sagði sig úr skóla og sigldi skömmu síðar til Nor- egs. Stundaði hann þar nám í nokkur ár og vann jafn- framt fyrir sér við ýmis konar störf. Lauk hann þar stúdentsprófi, en fór síðan til Þýzkalands og lagði þar stund á háskólanám um hríð, m.a. við háskólann í Jena. Var jarðfræði aðal námsgrein hans. Að loknu námi erlendis hvarf Steinn aftur heim til íslands og stundaði nú marg- vísleg störf á næstu árum, bæði á sjó og landi. Ekki skal hér upp talið allt það, sem Steinn hefur lagt á gjörva hönd um dagana, — en nefna má, að hann hefur verið sjómaður og bóndi, verkstjóri og vegagerðarmað- ur, efnafræðingur í síldar- verksmiðju, skólastjóri, rit- stjóri, blaðaútgefandi, spari- sjóðsstjóri o.fl., — og hvar- vetna skipað rúm sitt með sóma. Steinn gaf út blað, er nefndist Stefnan, eftir að hann kom heim frá Þýzka- landi. í Stefnuna ritaði hann margar merkar greinar um atvinnumál og stjórnmál og var ómyrkur í máli um það, er honum þótti miður fara. Má þar glöggt sjá, að Steini hefur á þessum árum verið fátt mannlegt óviðkomandi, og eins bera greinar hans í Stefnunni augljóst vitni um framfarahug hans og fram- sýni. Af Stefnunni komu aðeins út 4 hefti, sem nú eru fáséð og eftirsótt af blaða- söfnurum. Á sumrin ferðaðist Steinn víða um Island og rannsakaði náttúru þess. Var hann ó- þreytandi á þeim ferðalögum og lagði oft hart að sér. Fékkst hann einkum við jarð- vegs- og steinarannsóknir, og oft mun hann hafa borið þungar byrðar til byggða úr þessum leiðangrum sínum. Á hann ennþá dýrmætt safn náttúrugripa, sem hann m.a. viðaði að sér í þessum ferð- um. En sjálfur telur Steinn að til íslenzkra öræfa hafi hann einnig sótt annað, sem er öllum steinum og stein- gervingum dýrmætara, — en það er hreysti líkamans. Sá, sem sér Stein í dag, með sjö tugi ára á bakinu, stæltan og beinan í baki, hvikan á fæti og léttan í lund, gæti ímynd- að lífið hafi farið um hann mjúkum höndum og hlíft honum við erfiði og átökum, sem beygja bök svo margra, — en sannleikurinn er sá, að því fer víðsfjarri að Steinn Emilsson hafi ekki fengið sinn skerf af erfiðri lífsbar- áttu. Ungur að árum hóf hann göngu sína út í lífið og þurfti að berjast fyrir tilveru sinni, oft einn og óstuddur og oft við krappari kjör en þeir, sem nú alast upp, komast nokkum tíma í kynni við, ef að líkum lætur. En seiglan og þrjóskan var Steini í blóð borin og hann komst klakklaust út úr öllm þrengingum, — og seinna telur hann sig hafa stælzt og endumærzt í ferð- um sínum um íslenzk fjöll og firnindi, í stormum og stórviðri, sól og regni, — svo að dugað hafi sér allt fram á þennan dag. Þótt Steini Emilssyni auðn- aðist ekki að vinna ævistai’f sitt á sviði þeirrar vísinda- greinar, sem átti hug hans og hjarta, náttúruvísindanna og þá einkum jarðfræðinnar, þá vannst honum þó tími til að gera þar margar og merkar athuganir, sem í annála hafa verið færðar og halda munu lengi nafni hans á lofti. Er athugana hans og vísinda- starfa víða getið í ritum jarð- fræðinga og annarra náttúru- vísindamanna, bæði íslenzkra og erlendra, — en sjálfur hefur Steinn ritað merkar rit- gerðir í fræðigrein sinni, í íslenzk og erlend rit. Og þótt Framhald á bls. 10

x

Vesturland

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vesturland
https://timarit.is/publication/633

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.