Vesturland - 24.12.1963, Side 8

8
VESTURLAND
Fagnað jólum í hinni myrku þögn
heiniskaufsnæíurinnar
DANÍEL SIGMUNDSSON byggingafulltrúi á Isafirði er
mikill áhugamaður um fiásagnir af heimskautaferðum og
og landafundum og víðlesinn í þeim efnum. Hann hefur
tekið saman þessa frásögn af jólahaldinu hjá Friðþjófi
Nansen og félögum hans um borð í Fram, og var hún flutt
á fundi Lionsklúbbs Isafjarðar fyrir jólin í fyrra.
FRAM í ísnum.
Hinn 24. dag júnímánaðar
árið 1893 lagði norska íshafs-
farið Fram ur höfn í Noregi,
í ferðalag norður í höf, með
13 manna áhöfn, undir for-
ystuvísindamannsins og
mannvinarins dr. Friðþjófs
Nansen, hafði skipið verið
smíðað sérstaklega til þess-
arar ferðar, sem gert var ráð
íyrir tað myndi vara í 3—4
ár, og var tilgangur farar-
innar að kanna hin óþekktu
svæði norður-hjarans, og helzt
að komast á sjálft norður-
skautið.
1 stórum dráttum var ferða-
áætlunin á þá leið, að siglt
skyldi norður með landi, alla
leið til Varðeyjar, og þaðan
eins langt um auðan sjó, og
komizt yrði norður, og þegar
ekki yrði komizt lengra, festa
skipið í ísnum, gefa það á
vald veðurs og hafstrauma,
og láta skeika að sköpuðu,
hvort höfn yrði aftur náð.
Ég skal til gamans geta
þess, að 5 árum áður en dr.
Nansen fór í þessa för á
Fram, fór hann við sjötta
mann á skíðum þvert yfir
Grænlandsjökul, 600 km. leið,
og lagði hann upp í þá för
héðan frá Isafirði.
Var það 4. júní árið 1888,
sem norski selveiðarinn
,,Jason,“ kom hingað til þess
að sækja þá félaga, og sem
síðan flutti þá að ísröndinni,
og eins langt inn á ísinn, og
komizt varð, þar sem að þeir
voru settir á „land“ ásamt
öllum sínum farangri, sem var
m.a. tveir bátar er þeir ferð-
uðust á í gegnum ísinn, eða
arógu yfir hann eftir ástæð-
um, á leiðinni til lands, ásamt
öllum útbúnaði þeirra öðrum,
en þar í voru tveir sleðar,
sem þeir drógu allan farang-
ur sinn á í ferðalaginu.
Það lætur að líkum, að á
þessum ferðum sínum hélt dr.
Nansen nákvæma diagbók yfir
daglegt líf þeirra félaga,
vinnu og tómstundagaman, og
í ferðasögu þeirra félaga, sem
hann skrifaði eftir heimkom-
una með Fram sem hann
nefndi Fram over Polhavet
og er í tveim bindum, sam-
tals 550 bls. tekur hann upp
úr dagbókinni það, sem hann
hafði skrifað um jólahald
þeirra og nýársfagnað, fyrstu
jólin í ísnum, og þar sem svo
skammt er til jóla, ætla ég
að lesa ykkur þessa „jóla-
sögu“ eins og ég skildi hana
úr norskunni:
„Laugardagur 23. des. 1893.
Litlu jólin. — Ég fór árla
iaf stað um morguninn, í
langa gönguferð vestur yfir
ísinn, og kom seint heim.
Alls staðar gaf að líta upp-
skrúfaðan ís, með flötum ís-
hellum á milli.
Lengst burtu varð fyrir
mér ný vök, sem að ég vogaði
mér ekki yfir, vegna þess hve
ísinn á henni var þunnur.
Seinni hluta dagsins skut-
um við jólin inn, er við í til-
raunaskyni sprengdum 4
hleðslur af bómullar sprengi-
efni.
Með einum af hinum stóru
járnborum, sem hafðir voru
með í því skyni, var boruð
hola niður úr ísnum, síðan
var hleðslunni, eftir að hún
hafði verið tengd við raf-
magnsleiðsluna, sökkt niður
um holuna, og um eitt fet
niður fyrir neðri brún ís-
hellunnar. Eftir að allir höfðu
fært sig á öruggan stað, var
þrýst á hnappinn, það heyrð-
ist þungur dynkur, og vatn
og ís þeyttist í allar áttir.
Enda þótt skútan væri í
40 m. fjarlægð frá staðnum,
nötraði hún stafna á milli, og
ísinn úr reiðanum þyrlaðist
yfir hana. — En við höfðum
ekki árangur sem erfiði. Það
myndaðist gat í gegnum ís-
helluna, sem þarna reyndist
vera fjögur fet á þykkt,
önnur vegsummerki sáust
ekki nema smásprungur út
frá því í allar áttir.“
„Sunnudagur 24. des. Að-
fangadagskvöld jóla. Úti er
37° frost. Glaða tunglskin,
og hin endalausa þögn heim-
skautsnæturinnar.
Reika einsamall um ísinn.
Fyrsta jólakvöldið í fjarlægð.
. . . mig grípur heimþrá.
Staðarákvörðun 79°11’.
Ekkert rek, tveim mínútum
sunnar en fyrir sex dögum.
(1 mín. í br. = 1 sjóm.
1852 m.)
Dagbókin greinir ekki frá
öðru, um þetta kvöld, en nú
þegar ég lít til baka í hug-
anum, er mér það í fersku
minni. Um borð ríkti einhver
þögul kyrrð sem við áttum
ekki að venjast okkar í milli.
Hugur hvers eins leitaði í
þögn, til þeirra, sem biðu
heima, en það var nokkuð sem
félagarnir reyndu að fela
hvor fyrir öðrum, en á yfir-
borðinu reyndu menn að gera
að gamni sínu, og hlógu
meira en nokkru sinni.
Allir þeir lampar og ljós,
sem að við áttum í skútunni,
voru kveikt, svo að hvorki
í salnum né káetunni bar á
nokkurn skugga.
Undirbúningur að borðhaldi
þennan dag, var auðvitað
meiri og betri en venjulega,
— maturinn var nú einu sinni
það mikilverðasta, sem við
höfðum til þess að gera okkur
öagamun með. Hádegisverður-
inn var fyrsta flokks, kvöld-
maturinn einnig, á eftir komu
svo heilir hlaðar af alls kyns
jólakökum, sem Juell hafði
staðið í að baka undanfarnar
vikur. Og að síðustu toddý
og vindill, — en í dag var
auðvitað leyfilegt að reykja
í salnum.
En hámark kvöldsins var,
þegar tveir kassar með jóla-
gjöfum voru bornir inn,
annar var frá móður Scott-
Hansen, en hinn frá unnustu
hans fröken Fougner.
Það snerti viðkvæman
streng, að sjá með hvílíkri
barnslegri gleði, hver og einn
tók við jólagjöfinni sinni,
hvort heldur það var nú
reykjarpípa, vasahmífur, eða
leikfang, í vitund allra fólst
í því boðskapur að heiman.
Svo upphófust ræðuhöld, og
„Framsjá,“ kom út ásamt
aukablaði, sem innihélt m.a.
teikningar eftir hinn fræga
heimskauts teiknana „Hutt-
etu.“ ........
Eftir að blaðið hafði verið
iesið upp, var tekið til við
söng og hljóðfæraleik, og
fyrst er langt var liðið á nótt
gengu menn til náða.
„Mánudagur 25. des. Jóla-
dagur. 38° frost. Ég fór í
gönguferð suður yfir ísinn í
tunglskini frá fullu tungli.
Við alveg nýja ísskrúfu gekk
ég niður úr nýísnum með
annan fótinn, og gegnblotnaði,
en það er ekki svo alvarlegt
í svona miklum kulda, vatnið
frýs á augnabliki, og að lít-
illi stundu finnst manni mað-
ur vera orðinn þurr aftur.
Þau heima hugsia sjálfsagt
mikið til okkar núna, full
samúðar yfir þeim erfiðleik-
um, sem hin kalda og óhugn-
anlega auðn íssins hlýtur að
búa okkur. En ef þau gætu
Fridtjof Nansen.