Heilbrigðismál - 01.07.1971, Blaðsíða 10

skilgreina illkynja sjúkdóm sem hömlulausa
eða hömlulitla fjölgun á vissri frumugerð,
mismunandi eftir því hver sjúkdómurinn er.
Lækning þarf því að gera hvort tveggja að
stöðva frumufjölgunina og útrýma þeim ill-
kynja frumum, sem þegar eru til staðar. Til
þess að þetta megi takast verður að vera fyrir
hendi þekking á efnaskiptum frumanna, eink-
um þeim er lýtur að fjölgun eða skiptingu
þeirra. Sérstaklega er nauðsynlegt að vita á
hvern hátt efnaskipti ilikynja fruma eru frá-
brugðin efnaskiptum heilbrigðra fruma, því
að með því að beina skeytum að þeim hluta
efnaskiptanna er hugsanlegt að útrýma ill-
kynja vef án þess að skaða heilbrigða vefi.
Þessi forsenda fyrir lyfjameðferð var ekki
fyrir hendi og er raunar ekki til nema að tak-
mörkuðu leyti ennþá, en framfarir í fram-
leiðslu virkra lyfja gegn þessum sjúkdómum
hafa þó að verulegu leyti byggzt á aukinni
þekkingu á efnaskiptum frumanna, bæði heil-
brigðra og sjúkra.
Því miður er þekkingu okkar á séreinkenn-
um krabbameinsfrumanna enn svo skammt á
veg komin að í dag er aðeins eitt lyf til, nefnt
asparaginase, sem færir sér í nyt séreinkenni
krabbameinsfrumunnar til að hindra vöxt
hennar.
Oll önnur lyf hafa það sameiginlegt, að
þau grípa á einn eða annan hátt inn í þá þætti
efnaskipta frumufjölgunarinnar, sem eru sam-
eiginlegir heilbrigðum og sjúkum frumum. I
þessu felst stærsti annmarkinn á notkun þeirra,
því að þau eyðileggja þá jafnframt heilbrigð-
ar frumur. Notagildi lyfjanna fer þar af leið-
andi eftir því hve næmi illkynja fruma fyrir
áhrifum lyfsins er meira en næmi heilbrigðra
vefja. Þróunin í lyfjameðferð á illkynja mein-
um er því gott dæmi um það að forsenda fyrir
framförum á einu sviði er oft undanfarandi
framfarir á öðru sviði, hér aukin þekking á
efnaskiptum fruma.
Þar sem lyfin verka flest með því að hindra
frumuskiptingu eru þau áhrifaríkust í þeim
meinum, sem hafa örastan frumuvöxt, en
valda þá jafnframt mestri skemmd í þeim
vefjum, sem örust hafa frumuskiptin, en það
eru slímhúð meltingarfæra frá munni og
niður úr og blóðmergurinn. Slímhúðarfrumur
meltingarfæra endurnýjast á um það bil
þriggja daga fresti. Lyfin trufla að vísu mis-
mikið þessi frumuskipti en afleiðingin getur
orðið sár í munni og niður eftir meltingarveg-
inum. Auk þess sem sárin valda miklum
óþægindum og erfiðleikum við að borða, opn-
ast í gegnum þau leið fyrir ýmsa þarmasýkla
inn í blóðið og þar með aðra vefi, auk þess
sem frá þeim getur blætt. Áhrifin á blóð-
merginn, sem máli skipta, eru þau að fram-
leiðsla hvítra blóðkorna, svokallaðra kyrni-
korna og blóðflaga, minnkar um skeið og
getur jafnvel gert það varanlega í sumum til-
vikum. Afleiðingin er annars vegar fækkun
blóðkornanna í blóðinu og þar með minnkuð
mótstaða gegn sýklum, en hinsvegar fækkun
blóðplatanna með tilhneigingu til blæðinga
af litlu, sem engu tilefni. Nú hefur í nokkur
ár verið unnt að vinna blóðplötur úr blóði
og gefa þær sjúklingum þar til þeir fara sjálfir
að framleiða nóg. Þetta er hinsvegar mjög
frekt á blóð, þar sem hver sjúklingur þarf dag-
lega blóðplötur unnar úr blóði 6-10 venju-
legra blóðgjafa.
Skemmra er síðan farið var að vinna hvít
blóðkorn úr blóði og hér á landi hefur enn
ekki verið farið út í það, enda ekki orðið al-
mennt notað á sjúkrahúsum. Til þess þyrfti
helzt sérstaklega gerða skilvindu, sem vinnur
hvítu blóðkornin úr blóði blóðgjafanna en
skilar svo hinu til blóðgjafans aftur. Þessi tæki
eru mjög dýr en hljóta þó að verða í náinni
framtíð nauðsynleg hverjum blóðbanka, sem
vill veita þá þjónustu, sem nútíma þekking
og tækni býr yfir.
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMAL
10