Heilbrigðismál - 01.07.1971, Blaðsíða 16

I Evrópu og Ameríku er þessi sjúkdómur
víðast 6-8 sinnum algengari hjá karlmönn-
um en konum.
Á íslandi er nú svo komið, að lítill munur
er á tíðni sjúkdómsins hjá körlum og konum,
þar sem aukningin hefur verið meiri meðal
kvenna síðustu árin.
Ekki veit ég, hvort íslenzka kvenþjóðin
reykir tiltölulega meira eða hefur hafið reyk-
ingar fyrr en konur í öðrum löndum.
Rétt er þó að taka skýrt fram, að krabba-
mein í lungum er alls ekki útilokað meðal
þeirra sem reykja lítið eða alls ekki. Einnig
þeir verða því að vera vel á verði gagnvart
sjúkdómnum.
í lungum koma einnig fyrir góðkynja æxli,
sem geta valdið sams konar einkennum og
krabbamein, en brottnám þeirra er auðvelt
og bati varanlegur. Séu þau ekki tekin, geta
þau þó breytt um vaxtareðli og tekið til að
haga sér eins og illkynja æxli.
Það gildir sama með krabbamein í lungum
og öðrum líffærum, að stundum geta meinin
náð töluverðri stærð án þess að valda nokkr-
um einkennum. Einnig kemur það fyrir, að
fyrstu einkennin eru ekki frá lungum heldur
frá meinvörpum, sem komin eru í önnur líf-
færi. Meinvörp í heila geta t. d. orsakað sömu
einkenni og æxli, sem myndast frá heilavef.
Algengustu einkenni lungnakrabba eru
hósti, uppgangur, mæði, blóðhósti eða blóð í
hráka, hiti, verkur, lystarleysi, slen og megr-
un.
Nú er það svo, að hósti og uppgangur er
mjög algengt fyrirbæri hjá þeim sem mikið
reykja, án þess að þeir séu komnir með
krabbamein í lungun, þar sem miklar og lang-
varandi reykingar orsaka oft og tíðum aðra
sjúkdóma í lungum.
Nægir þar að nefna langvinnt lungnakvef
(bronchitis) og lungnaþan eða lungnaþembu.
Báðir þessir sjúkdómar, sem eru algengir
meðal stórreykingamanna, geta með tímanum
eyðilagt lungu manna og einnig orsakað al-
varlegar skemmdir á hjarta. Þessir sjúkdómar
eru því lífshættulegir, enda þótt þeir séu ekki
eins bráðdrepandi og lungnakrabbi. Þeir gera
hinsvegar fórnarlömbin óvinnufær og nán-
ast ósjálfbjarga árum eða áratugum saman.
Blóðhósti, eða TSlóðlitaður uppgangur, er
sjaldgæfur sem fyrsta einkenni og er það mið-
ur, því að sjúklingar leita venjulega læknis
undir eins og þeir verða varir við blóð í upp-
gangi, sem þannig gæti flýtt greiningu sjúk-
dómsins.
En eins og síðar verður vikið að, þá getur
það skipt sköpum, að krabbamein hvort sem
það er í lungum eða öðrum líffærum, sé
greint sem fyrst og sjúklingarnir fái tafarlausa
meðferð.
Ef æxlið fær að vaxa óáreitt verður blóð-
hósti algengur síðar í sjúkdómnum. Verkur er
mjög mismunandi allt frá seyðingsverk og í
sáran takverk, sem oft þýðir, að æxlið er vaxið
út í brjóstvegginn eða komin eru meinvörp í
bein.
Lugnabólga er algeng, jafnvel sem fyrsta
einkenni. Er þá oftast um það að ræða, að
æxlið hefur valdið meiri eða minni stíflu í
þeirri lungnapípu sem það vex í. Myndast þá
loftlaust svæði frá stíflunni og út að yfirborði
lungans, þar safnast saman slím, sýklar ná
yfirhöndinni og valda bólgu.
Þessi bólgueinkenni hverfa þó oft, ef gefin
eru sýklaeyðandi lyf og sjúklingurinn virðist
albata.
Fái hann hins vegar lungnabólgu á ný
nokkrum vikum eða mánuðum síðar eða bati
er óeðlilega hægfara þá verða læknar að vera
vel á verði og rannsaka sjúklinginn með til-
liti til þess, að um æxli gæti verið að ræða.
Mæði er ekki algeng í byrjun sjúkdómsins,
en verður það oft síðar. Stafar hún af bólgum,
stífluðum lungnapípum, útbreiðslu æxlisins í
16
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL