Heilbrigðismál - 01.07.1971, Blaðsíða 22

Ef íhugað er nokkru nánar hvernig leg-
hálskrabbamein byrja að vaxa, þá er frum-
stigið svonefnt staðbundið krabbamein. Á því
stigi kemur meinið fram sem þykknun og
óregla í slímhúðinni, og er algjörlega bundin
við yfirborð og gengur hvergi niður í undir-
liggjandi vefi. Talið er að æxlið haldi sig á
þessu stigi að meðaltali í 10 ár, stundum leng-
ur, stundum skemur Náist til meinsins á
þessu stigi á að vera unnt að lækna það í öll-
um tilfellum. Á þessu stigi veldur meinið
ekki sjúkdómseinkennum, sem konan verður
vör við, hins vegar má finna það með áður-
nefndri frumurannsóknaraðferð. Aðferð þess-
ari er nú beitt við fjöldarannsóknir á konum
víða um heim, og miða þær að því að upp-
götva meinið á fyrsta stigi, sem staðbundið
krabbamein, þannig að unnt sé að ná algjör-
lega fyrir rætur þess.
Sé meinið lengra gengið þegar það upp-
götvast, þ. e. a. s. að það sé farið að vaxa ífar-
andi niður í undirliggjandi vefi, minnka líkur
á fullkominni lækningu og því meir sem
meinið er dýpra vaxið. Það er á þessum síðari
stigum, sem æxlin valda einkennum svo sem
óreglulegum blæðingum, blóðugri útferð eða
annarskonar útferð úr leggöngum og verkj-
um. Sé æxlið farið að valda slíkum einkenn-
um er mjög mikilvægt að konur dragi ekki að
leita læknis, því líkur fyrir fullkominni lækn-
ingu eru því meiri sem lækning er fyrr hafin.
Leghálskrabbamein er þriðja algengasta
tegund krabbameins með konum hérlendis,
en algengara er brjósta- og magakrabbamein.
Borið saman við nágrannalönd okkar, til
dæmis hin Norðurlöndin, þá er þessi tegund
krabbameins algengust í Danmörku, en fátíð-
ust hér á landi. Með fjöldarannsóknum svip-
uðum þeim, sem áður var á minnzt ætti að
vera möguleiki á því að finna flestar ef ekki
allar þær konur, sem hafa krabbamein í leg-
hálsi á byrjunarstigi og lækna þær að fullu.
í þessum tilgangi hefur Krabbameinsfélag
fslands starfrækt Leitarstöð B frá 30. júní
1964. Leitin byggir fyrst og fremst á frumu-
rannsóknaraðferðinni, en einnig er þar fram-
kvæmd venjuleg læknisskoðun.
Um starfsemi stöðvarinnar hefur verið
skrifað í Læknablaðið og einnig í erlend
læknisfræðirit. Það sem hér verður sagt um
starfsemina er byggt á ritgerðum þessum svo
og persónulegum upplýsingum frá yfirlækni
leitarstöðvarinnar, frú Ölrnu Þórarinsson. í
upphafi var leitin fyrst og fremst bundin við
Reykjavíkursvæðið og var öllum konum bú-
settum á þessu svæði, sem voru á aldrinum
25-60 ára, send bréf og þeim boðið að koma
til þessarar rannsóknar, sem yrði þeim að
kostnaðarlausu. Síðar var konum á aldrinum
60-70 ára bætt við. Rannsóknin er í því fólg-
in að fyrst er tekin sjúkrasaga, síðan fram-
kvæmd læknisskoðun og um leið tekið frumu-
sýni. Tekið skal fram að rannsókn þessi er
svo til algjörlega óþægindalaus.
Af þeim konum sem bréf fengu í fyrsta
sinn mætti helmingur. Þeim sem ekki komu
var skrifað að nýju og jókst þá mætingarpró-
sentan upp í 73%. Má það heita nokkuð gott
miðað við reynslu annars staðar frá, en ekki
nógu gott samt, því að takmarkið er að fá
allar konur á því svæði, sem tekið er fyrir
hverju sinni til að mæta. Á fyrsta starfsárinu
voru rannsakaðar 7390 konur af Reykjavík-
ursvæðinu og 641 utan af landi. Eftir þriggja
ára starfstíma höfðu verið rannsakaðar í fyrsta
sinn 17250 konur á öllu landinu, þar af
13432 í Reykjavík. Á síðari árum hefur starf-
semin náð til æ fleiri svæða utan Reykjavík-
ur og hefur skapazt náin samvinna milli Leit-
arstöðvarinnar í Reykjavík og lækna í hinum
ýmsu héruðum landsins. Hafa krabbameins-
félögin úti á landi veitt mikilsverðan stuðn-
ing í þessu starfi. I upphafi starfaði á vegum
Leitarstöðvarinnar 7 manns, læknar, hjúkr-
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
22