Heilbrigðismál - 01.07.1971, Blaðsíða 17

lunganu eða vökva í brjóstholi, sem gjarnan
myndast, ef æxlið vex utarlega í lunganu.
Æxli, sem á upptök sín efst í lunga, veld-
ur stundum sárum verk fram í handlegg,
kulda og dofatilfinningu og jafnvel lömun-
um vegna þess, að það þrýstir á eða vex inn í
æðarnar og taugarnar, sem liggja út í hand-
legginn.
Mikill slappleiki, þreyta, lystarleysi og
megrun táknar oftast, að æxlið er orðið stórt
eða hefur borizt í önnur líffæri.
Ekkert þeirra einkenna, sem ég hefi nefnt
er sérkennandi fyrir krabbamein heídur geta
þau átt sér stað við ýmsa aðra sjúkdóma í
lungum, svo sem berkla og aðrar langvinnar
bólgur, útvíkkanir á lungnapípum, góðkynja
æxli og sveppasjúkdóma, svo að nokkuð sé
nefnt.
Hversu langur tími líður frá því æxli byrj-
ar að vaxa og þar til það veldur einkennum
eða verður sjáanlegt á röntgenmyndum er
sjálfsagt mjög breytilegt, frá nokkrum mán-
uðum og upp í nokkur ár.
Við greiningu sjúkdómsins er einkum beitt
röntgenmyndatöku, rannsóknum á hráka eða
uppgangi og lungna- eða berkjuspeglun.
Blóðrannsóknir alls konar geta gefið vísbend-
ingu, enda þótt þær staðfesti aldrei sjúkdóms-
greininguna.
Röntgenmyndir eru okkar bezta hjálp við
að þekkja þennan sjúkdóm. Á þeim sést ýmist
æxlið sjálft eða breytingar, sem komnar eru í
ofan á lag, svo sem bólgur, minnkað loft í
lungnahluta eða vökvi í brjóstholi.
Auk venjulegra yfirlitsmynda má taka svo-
kallaðar sneiðmyndir, þ. e. a. s. margar mynd-
ir eru teknar í mismunandi dýpt, en á þeim
má stundum greina lítil æxli eða bólgubletti,
sem ekki sjást á yfirlitsmyndum. Þá er og
unnt að taka sérmyndir af lungnapípum og
lungnaæðum með skuggaefni.
Leit að illkynja frumum í uppgangi getur
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
verið þýðingarmikill þáttur í greiningunni.
Það á sér stað frumuflögnun frá þessum yfir-
borðsæxlum í berkjuslímhúðinni, svo að ill-
kynja frumur berast alltaf öðru hverju frá
æxlinu með uppgangi, ef hann er til staðar,
en einnig geta þær náðst upp þegar lungna-
pípurnar eru skolaðar við lungnaspeglun.
Með sérstakri litun og smásjárskoðun er
nokkuð auðve't að þekkja æxlisfrumur frá
heilbrigðum frumum.
Æxlisfrumur finnast stundum á þennan
hátt, enda þótt æxlið sé ennþá svo lítið, að
það sjáist ekki á röntgenmyndum. Gefur því
auga leið, hversu þýðingarmikil þessi rann-
sókn er.
Leit að illkynja frumum í uppgangi og
röntgenmyndataka eru einmitt þær rannsókn-
araðferðir, sem beitt er við hóprannsóknir eða
fjöldaskoðun. Þá eru rannsakaðir stórreyk-
ingamenn, þ. e. a. s. þeir sem reykja 1 pakka
á dag eða meira, eru 40 ára eða eldri, en hafa
engin einkenni frá lungum umfram venju-
legan reykingahósta.
Á þennan hátt er unnt að finna sjúklinga
með sjúkdóminn á byrjunarstigi og bætir það
batahorfur þeirra verulega.
Geta má þess, að Krabbameinsfélag
íslands undirbýr nú þess konar rannsókn hér
á landi.
Skurðaðgerð er enn sem komið er eina
lækningin við lungnakrabba. Þeir eru alltof
margir, sem álíta, að þessi sjúkdómur sé ávallt
ólæknandi og því sé tilgangslaust að leita
læknis, ef þeir fá einkenni, sem benda til sjúk-
dómsins. Þetta er regin villa.
Ef sjúklingarnir finnast þegar sjúkdómur-
inn er á byrjunarstigi, þá eru batahorfurnar
góðar. Æxlið er þá numið brott með því að
tekinn er hluti af lunganu eða lungað allt og
allir aðliggjandi eitlar.
Ennþá koma þó alltof margir sjúklingar of
seint til skurðlækna, æxlið er orðið óskurð-
17