Samtíðin - 01.07.1935, Blaðsíða 15

SAMTÍÐIN
eins auðvelt og menn ætla. Til eru
blendingar; til eru skýlandi dular-
klæði, blekkjandi formlist, sem rugla
og blekkja jafnvel hina glöggskygn-
ustu grúskara; til eru hleypidómar,
eigin og allrar samtíðarinnar, sem
yfirvinna verður, og þúsundir annara
erfiðleika að vinna bug á. Að úthluta
þessari óréttvísi og þessu manngrein-
aráliti í samræmi við lögmál réttlæt-
isins, það er hlutverk ritdómarans,
og hann leysir það ekki af hendi með
góðlátlegu, hlutlausu orðagjálfri um
allar þær mörgu vel rituðu blaðsíður,
sem hann hefir lesið, um öll þau geð-
hrif, sönn, ósönn eða hálfsönn, sem
hann hefir látið hrífast af. Hlutverk
hans er það, að framkvæma eftir
frekustu getu þá óvægu, miskunnar-
lausu sáldun, sem ósjálfrátt er kraf-
ist og tíminn fyr eða síðar lætur
framkvæma; að greina það frá, sem
óþarft er, áhrifalaust og einskisvert.
Það er barnaleg sjónvilla, er menn,
eins og mörg eru dæmi til, halda, að
þeim beri að skoða fyrirbrigði dæg-
urbókmentanna með sömu frjálslyndu
velvild og almennu virðingu og hinar
margbreyttu myndir og rit, sem
geymst hafa frá liðnum öldum. Þar
hefir tíminn framkvæmt sáldunina,
miskunnarlaust og óriftanlega. Hve
mörg hundruð ævintýrahöfundar
hafa ekki orðið gleymsku og lítilsvirð-
ingu að bráð, svo að snild Lafon-
taines 13 geti staðið ein sér í skæru
ljósi. Hve marga auðvirðilega rithöf-
unda hefir ekki hið óeirna mann-
greinarálit Boileaus 14 dæmt óalandi
og óferjandi, í því skyni að kenna
samtíð sinni að þekkja Moliére15 og
Racine 10 réttilega.
1?.
En ritdómaranum getur án efa
skjátlast, og hann á því meira á
hættu, sem hann er ákveðnari og á-
hrifameiri 1 starfi sínu. Hvernig
mundi vesalings Boileau hafa vegn-
að, ef þeir fimm eða sex rithöfund-
ar, sem hann var svo óskynsamlega
hlutdrægur að hæla, væru ekki ein-
mitt þeir, sem Frakkland hefir aldrei
síðan hætt að dá, eða ef meðal alls
þess fjölda, sem hann ypti öxlum yf-
ir, hefði verið einn einasti Racine.
Hann átti hræðilega mikið í hættu,
en sá, sem ekki íeggur á tæpasta vað-
ið, hann er, hve ágætur sem hann
annars kann að vera, enginn ritdóm-
ari. Að hafa forréttindi til að segja
meiningu sína um alt og alla, á ekki
að vera náðug áhættulaus aðstaða;
og að reyna að smokka sér úr klíp-
unni með vingjarnlegri mælgi í allar
áttir, er skammgóður vermir. Eng-
inn kemst brosandi undan ábyrgð-
inni.
Inga L. Lárusdóttir
þýddi.
SKÝRINGAR
við greinina Um ritdóma.
1. Leopold. Hér er átt við danska
skáldið, Svend Leopold.
2. Atterbom, P. D. A. (1790—1855)
sænskt skáld, mikill áhangandi
rómantisku stefnunnar.
3. N. L. Sjöberg, atkvæðalítið
sænskt skáld. Nafni hans Erik
Sjöberg (1794—1828) ágætt
sænskt skáld, ritaði undir gervi-
nafninu Vitalis.
4. Wirsén, Carl David av, (1842—
1912), sænskt skáld og ritdóm-