Samtíðin - 01.04.1941, Blaðsíða 14

10
SAMTIÐIN
þeirra og ráðsályktunum („fundar-
stjóri“). Það er ])vi engan veginn að
öllu heppilegt nafn á þeim eiua
manni, er settur er til óháðrar vfir-
stjórnar ríkisins, þar sem ráðuneyti
(ministeria) ella halda á stjórnar-
taumum allra einstakra málefna,
enda þótt þessi yfirmaður ætti „for-
sæti“ i því „ráði“, er við og við kæmi
saman til lagastaðfestinga og þess-
háttar, ríkisráðinu, er svo hefir verið
kallað, en furtdum þess stjórnar kon-
ungur, þar sem konungdæmi er með
þjóðum. Ef forseta-heitið yrði saml
valið, færi bezt á þvi, að það fengi
þegar í upphafi myndina rikisfor-
seti, svo að eigi vrði um það villzt.
En hér mætti þó eins vel við eiga
heitið r í k i s s t j ó r i, sem að vor-
um dómi nær starfsmerkingunni ó-
tvíræðar en forseti, þótt það liafi
hingað til einkum verið notað um þá,
er stjórna ríki meir um stundarsakir
eða t. d. fyrir hinn rétta ríkishöfð-
ingja o. s. frv. (er ])á orðið þýðing á
Rigsforstander Reichsverweser;
því að Statholder — Statthalter er
hafl um (skalt) landsstjóra, jarla,
eins og einnig gouverneur - governor,
af lat. gubernator). En á islenzka
tungu er ríkisstjóri hreint orð og
sjálfstætt, og jafn ákveðið um slíkan
mann, sem hér ræðir um, hvernig
sem stjórnarhættir að öðru leyti
kunna að vera, og getum vér því
mætavel tekið það upp, um æðsta
valdsmann íslenzka ríkisins (lýðveld-
isins), hvað sem aðrar þjóðir svo
nefna liann á sinu máli. Það hefir
og þann kost, eigi síður en ríkisfor-
seti, að ríkishugtakið, fullveldisskír-
greiningin, kemur þar greinilega
fram, í nafninu sjálfu, sem ekki er
einkisvert ungu riki, er æskir og
krefst vitundar og viðurlcenningar
annarra um stöðu sína meðal þjóð-
anna.
Þetta mundi þýða hér, i efni máls-
ins: Hinn kjörni eða tilnefndi ríkis-
forseti eða ríkisstjóri tekur (að m. k.
í byrjun) við valdi því, sem konungur
hefir farið með yfir íslandi. Það yrði
síðan innlent æðsta vald (til bráða-
birgða hefir það nú verið i höndum
ráðuneytisins, eins og kunnugt er)
og ætti ekki lengur neitt skyll við
konung, hvorki í orði né á borði, enda
mætti gera á þvi hreytingar, ef svo
sýndist. En ríkisstjórnin, náðuneytin
(stjórnarráðið) héldist áfram fyrir
þær sakir, alveg eftir því, sem lög
landsins á hverjum tíma skipuðu fyr-
ir um.
Hnn: — Eg skal vera þér eins
og sgstir.
Ilann: — Afbragð. Geturðu þá
elcki lánað mér 5-kalI.
Kona skáldsins: — Ef þú getur
selt kvæðin þín, Höskuldur, þái get-
um við látið betrekkja svefnher-
bergið með þolanlegu betrekki. En
rf þú getur það ekki, verðum við
bara að betrekkja það með kvæð-
unum.
Gnoð og landi geri skil,
geisa á andans fjöðrum.
Það er vandi að vera til
og velja handa öðrum.