Samtíðin - 01.05.1944, Síða 14

10
SAMTÉÐIN
nú hafi hliðið að hinu dásamlega
riki æskunnar lukzt á hæla honum
fyrir fullt og allt. 1 dag setjum vér
jjessa skuggarák ekki á æviskeiðið
fyrr en um fimmtugt, en hún er þó
engu að síður til, og þeir, sem fara
vfir hana, finna, enda þótt hressir
og atliafnasamir séu, til litils háttar
liryllings og andartaks örvæntingar
þeirrar, sem Conrad minntist á.
„Bráðum verð ég fimmtugur,"
skrifaði Stendhal á heltið sitt, og
sama dag samdi hann nákvæma
skrá yfir þær konur, sem liann hafði
elskað. Enda þótt honum liefði tek-
izt hetur en nokkrum öðrum manni
að gera þær allar dýrlegar fvrir hug-
skotssjónum sínum, hafði þó verið
frekar lítið í þær spunnið....En
þær konur, sem hann þráði að elska,
fundust aðeins í þeim hókum, þar
sem hann hafði sjálfur skapað þær.
Þegar hann fór yfir skuggaráldna,
grét hann þær unnustur, sem liann
liafði ekki eignazt og mundi aldrei
eignast.
„Nú er ég orðinn fimmtugur,“
hugsar rithöfundurinn. Og liverju
hefur hann komið í framkvæind?
Hvað hefur hann verið fær um að
segja? Honum virðist, að allt sé enn
óskrifað og að hann hafi naumast
komið auga á þær hækur, sem hann
hefði átt að semja. Hve mörg ár
skyldi hann verða vinnufær enn?
Hann hefur ekki sterkt hjarta. Tíu
eða fimmtán ár? Listin er löng, en
mannsævin stutt. Þessi setning, sem
honuin virtist einu sinni nauða
hversdagsleg sannindi, er nú allt í
einu orðin mikilvæg í lians augum.
Skyldi honum nokkuru sinni veit-
ast tóm til að leggja af stað „til þess
að leita hins liðna“, eins og Proust
orðaði það.
Ellin er miklu meira en grátt liár,
hrukkur, meðvitundin um það, að
allt sé orðið um seinan, að leiknum
sé lokið og að komandi kynslóðir
liafi rutt sér til rúms á leiksviðinu.
Hið raunverulega höl, sem fylgir
ellinni, er ekki veiklun likamans,
lieldur hirðuleysi sálarinnar. Þegar
menn hafa farið yfir skuggarákina,
liafa þeir miklu fremur misst starfs-
löngunina en starfsgetuna. Er hægt
eftir fimmtíu ár, sem fært hafa
mönnum reynslu og vonbrigði, að
varðveita liina áköfu forvitni æsk-
unnar, vizku- og skilningsþrána,
hæfileikann til að elska af öllu
lijarta, vissuna um að fegurð, skyn-
semi og góðvild fái samrímzt og
trúna á áhrif sanngirninnar?
Handan við skuggarákina liggur
riki hinar jöfnu, hóflegu hirtu, þar
sem augun, sem ekki hlindast fram-
ar af ofbirtuþrá, fá greint menn og
málefni i réttu ljósi. Hvernig er
unnt að trúa á fullkomið siðgæði
fagurra kvenna, ef þér hafið elsk-
að eina slika konu? .... „Til hvers
er að vera að þessu?“ segir gamal-
mennið við sjálft sig. Þelta eru ef
til vill hættulegustu orð, sem það
getur látið sér um munn fara, því
að þegar það hefur sagt: „Til livers
er annars öll þessi lífsbarátta?“
mun það einn góðan veðurdag segja:
„Til hvers er að vera að fara út?“
Og síðan: „Til hvers er að vera að
fara út úr herberginu?" Og því næst:
„Til hvers er að vera að fara á
fætur?“ Og að lokum: „Til hvers