Fréttablaðið - 05.01.2010, Blaðsíða 12

12 5. janúar 2010 ÞRIÐJUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Níu bréf forseta Íslands til þjóðhöfðingja og æðstu manna ríkja sem enn eru í embætti
Skrifstofa forseta með-
höndlar bréf forseta Íslands
til krónprins Serbíu sem
bréf til þjóðhöfðingja eða
æðsta forsvarsmanns ríkis.
Ísland viðurkennir ekki
tilkall krónprinsins til ríkis
í Serbíu. Úrskurðarnefnd
um upplýsingamál á eftir
að fjalla um afhendingu
nokkurra bréfa sem rann-
sóknarnefnd Alþingis fékk
frá forseta.
Úrskurðarnefnd um upplýsinga-
mál hefur ekki tekið afstöðu til
kæru frá blaðamanni Fréttablaðs-
ins vegna níu af sautján bréfum,
sem rannsóknarnefnd Alþingis
fékk afhent frá forseta Íslands,
vegna rannsóknar hennar á orsök-
um bankahrunsins. Forsetaskrif-
stofan lítur svo á að „öll þessi bréf
séu til þjóðhöfðingja eða æðstu
forsvarsmanna ríkja sem enn eru
í embætti“ og því sé ekki rétt að
gera þau opinber.
Blaðamaður Fréttablaðsins
hefur mótmælt því við úrskurðar-
nefnd að meðal þeirra bréfa sem
forsetaskrifstofan flokkar með
þessum hætti sé bréf til Alexand-
ers krónprins, elsta sonar Júgó-
slavíukonungs, sem steypt var
af stóli árið 1945. Í lýðveldinu
Serbíu, sem Ísland viðurkennir,
hafi Alexander hvorki stöðu sem
er sambærileg við þjóðhöfðingja
né æðstu menn í Serbíu, eins og
haldið er fram af hálfu forseta-
skrifstofu.
5. október síðastliðinn sagði
Fréttablaðið frá því að rannsóknar-
nefnd Alþingis hefði fengið afhent
afrit sautján bréfa sem forseti
Íslands skrifaði erlendum áhrifa-
mönnum í þágu umsvifa íslenskra
fjármálastofnana erlendis.
Þar kom fram að forsetaskrif-
stofa hafði brugðist við ósk nefnd-
arinnar um bréf send í þágu
íslenskra fjármálafyrirtækja með
því að láta nefndinni bréfin sautj-
án í té.
Rannsóknarnefndin hefur lýst
því yfir með bréfi að það torveldi
ekki rannsókn hennar að gera efni
bréfanna sautján opinber. Forseta-
embættið synjaði þó ósk blaða-
manns um að fá bréfin afhent og
var málinu þá skotið til úrskurð-
arnefndar um upplýsingamál 12.
október.
Forsetaembættið birti síðan átta
af bréfunum sautján á vef sínum
26. október en sagði að hin níu
yrðu ekki gerð opinber þar sem
þau væru öll skrifuð „til þjóðhöfð-
ingja eða æðstu forsvarsmanna
ríkja sem enn eru í embætti“.
Listi yfir bréfin, sem ekki hafa
fengist afhent, er birtur hér til
hliðar. Meðal þeirra er bréf sem
forseti Íslands ritaði 10. janúar
2005 til Alexanders og Katrín-
ar, krónprins og krónprinsessu af
Serbíu.
Blaðamaður Fréttablaðsins
hefur áréttað við úrskurðarnefnd
ósk um að fá afrit af bréfunum
níu. Því er þó mótmælt sérstaklega
að litið sé á bréfaskipti forsetans
við krónprinsinn og krónprinsess-
una sem bréfaskipti við þjóðhöfð-
ingja og aðra æðstu menn ríkja
sem enn eru í embætti. Í því sam-
bandi vakti blaðamaður athygli
nefndarinnar á því að Íslending-
ar viðurkenni lýðveldið Ser-
bíu þar sem forseti er Boris
Tadic. Íslensk stjórnvöld hafi
hins vegar ekki stutt tilkall
það sem Alexander krónprins
gerir til ríkis en hann vill end-
urreisa konungdæmi í Serbíu.
Alexander er sonur Péturs
II. konungs Júgóslavíu, sem
kommúnistar steyptu af stóli
árið 1945, samkvæmt því sem
fram kemur á Wikipediu.
Um bréfaskipti forseta við
Alexander geti því ekki gilt
sömu sjónarmið og um bréfa-
skipti við þjóðhöfðingja eða
æðstu forsvarsmenn þeirra ríkja,
sem Íslendingar viðurkenna.
Í bréfi til úrskurðarnefndar-
innar, sem Örnólfur Thorsson,
ritar úrskurðarnefnd um upplýs-
ingamál 1. desember síðastliðinn,
en barst blaðamanni með bréfi
frá úrskurðarnefnd 30. desem-
ber, verður forsetaritari við ósk
nefndarinnar um að upplýsa
nefndina um stöðu Alexanders
og Katrínar.
Nefndin beindi því til forseta-
embættisins hvort bréfaskipti
við Alexander og Katrínu gætu
fallið undir þá undanþágugrein
6. greinar upplýsingalaga þar
sem heimilað er að undanþiggja
opinber gögn upplýsingarétti
þegar um er að ræða samskipti
íslenskra stjórnvalda við önnur
ríki eða fjölþjóðastofnanir.
Umfjöllun í bréfi forsetarit-
ara um þetta atriði er birt orð-
rétt hér til hliðar en þar segir
meðal annars að Alexander
sé réttur ríkisarfi í augum
margra núlifandi Serba og hafi
gegnt mikilvægu hlutverki í
landinu og skipað sér sess í
forystusveit þess með ótví-
ræðum hætti „enda þótt sú
skipan kunni að virðast óvenju-
leg sé litið til stjórnkerfa í öðrum
ríkjum Evrópu“. Samband Alex-
anders krónprins við ráðamenn
Serbíu og þjóðina dragi þó dám af
sambærilegum tengslum í
konungsríkjum Evrópu
Að auki staðfestir forsetarit-
ari í bréfinu til úrskurðarnefndar
um að Páll Hreinsson, formaður
rannsóknarnefndar Alþingis, hafi
2. október lýst því yfir í bréfi að
ekki sé ástæða til að ætla að það
skaði rannsókn nefndarinnar að
veita aðgang að bréfunum. Rann-
sóknarnefndin taki þó ekki afstöðu
til þess hvort forseta sé það skylt,
samkvæmt upplýsingalögum. For-
setaritari vísar til þess að það sé
ekki hlutverk rannsóknarnefndar
Alþingis „að kveða upp úrskurði
um það hvort bréf forseta Íslands
til þjóðhöfðingja eða æðstu for-
svarsmanna ríkja sem enn eru í
embætti eru gerð opinber“. For-
setaritari tekur fram að bréfin
tengist að mjög litlu leyti starf-
semi banka eða fjármálafyrir-
tækja. Til dæmis séu „einung-
is örfáar línur sem varða þau
efni í tveimur fimm og sex
síðna löngum bréfum forseta
Íslands til Hu Jintao forseta
Kína, dags. 20. júlí 2005 og 1.
ágúst 2007“.
Blaðamaður Fréttablaðsins
sendi 30. desember úrskurð-
arnefnd um upplýsingamál
umbeðin viðbrögð við bréfi for-
setaritara. Með því sé staðfest
að Alexander hafi ekki stöðu
þjóðhöfðingja. Ekkert bendi til
að Alexander gegni lögbundnu
hlutverki í stjórnskipun eða
stjórnsýslu lýðveldisins Serbíu
eða að staða hans réttlæti að hann
sé flokkaður meðal „æðstu for-
svarsmanna ríkja sem enn eru í
embætti“. Einnig staðhæfir blaða-
maður að svar forsetaritara hafi
þá þýðingu eina fyrir afgreiðslu
málsins að vekja athygli á því að
forsetaskrifstofan geti ekki fært
boðleg stjórnsýslurök fyrir því að
bréf forseta Íslands til Alexanders
krónprins skuli undanþegið upp-
lýsingarétti.
Er prins einn æðstu manna Serbíu?
„Alexander krónprins er tvímælalaust meðal æðstu
forsvarsmanna Serbíu að dómi stjórnvalda landsins,
serbnesku rétttrúnaðarkirkjunnar og verulegs hluta þjóðar-
innar. Hann er réttur ríkisarfi landsins í augum margra núlif-
andi Serba, sonur Péturs II sem síðastur ríkti sem konungur
Serbíu en var vikið frá þegar kommúnistar komust til valda.
Eftir hrun kommúnismans hefur mikil óvissa einkennt
stjórnkerfi Serbíu og veruleg átök verið í landinu sem og við
alþjóðasamfélagið eins og deilurnar við og um Slobodan
Milosevic, fyrrum leiðtoga landsins, eru til vitnis um. Á því
tímabili hefur Alexander krónprins gegnt mikilvægu hlut-
verki og skipað sess í forystusveit landsins með ótvíræðum
hætti enda þótt sú skipan kunni að virðast óvenjuleg sé
litið til stjórnkerfa í öðrum ríkjum Evrópu.
Alexander krónprins sneri heim úr útlegð í boði stjórn-
valda sem afhentu honum til búsetu og eignar konungs-
höllina í miðborg Belgrad þar sem Tító bjó meðan hann
ríkti í Júgóslavíu. Stjórnvöld hafa einnig styrkt krónprinsinn
til margvíslegrar starfsemi og átt við hann víðtækt samstarf.
Þannig studdi til dæmis Zoran Dindiz forsætisráðherra, sem
síðar var myrtur, að konungdæmi yrði endurvakið í landinu
og serbneska rétttrúnaðarkirkjan hefur og lýst stuðningi við
það.
Serbía er lýðveldi og þjóðhöfðingi landsins er Boris Tadic.
Þrátt fyrir það er ljóst að samband Alexanders krónprins við
ráðamenn Serbíu og þjóðina dregur, með stuðningi stjórn-
valda, dám af sambærilegum tengslum í konungsríkjum
Evrópu. Alexander ferðast til dæmis ásamt krónprinsess-
unni um landið, heimsækir byggðarlög og stofnanir, tekur
þátt í mannfundum, málþingum og minningarathöfnum líkt
og konungbornir þjóðhöfðingjar gera annars staðar. Mörg
ágæt dæmi um slíkt má finna á heimasíðu Alexanders
krónprins, til dæmis í dagskrá fyrir nýliðinn nóvember-
mánuð. Þessum þáttum kynntist forseti Íslands líka vel af
eigin raun í heimsókn sinni til Belgrad þegar margir helstu
ráðamenn landsins, meðal annars forseti, ráðherrar og aðrir
komu ásamt fulltrúum samtaka, atvinnugreina og stofnana
til heiðursmóttöku sem Alexander bauð til í konungshöll-
inni. Einnig kom þetta skýrt fram á fundum forseta Íslands
með ráðamönnum landsins.“
[…]
„Það er ekki hlutverk rannsóknarnefndar Alþingis að
kveða upp úrskurði um það hvort bréf forseta Íslands til
þjóðhöfðingja eða æðstu forsvarsmanna ríkja sem enn eru
í embætti eru gerð opinber. Má í því sambandi ítreka að
innihald þeirra bréfa sem hér um ræðir tengist að mjög
litlu leyti starfsemi banka eða fjármálafyrirtækja heldur
varðar meginefni þeirra fjölmarga aðra þætti í samskiptum
Íslands við viðkomandi ríki eins og tekið er fram í ítarlegri
greinargerð skrifstofu forseta til úrskurðarnefndarinnar sem
dagsett var 23. október síðastliðinn. Til dæmis eru einungis
örfáar línur sem varða þau efni í tveimur fimm og sex síðna
löngum bréfum forseta Íslands til Hu Jintao forseta Kína,
dags. 20. júlí 2005 og 1. ágúst 2007.“
ÚR BRÉFI FORSETARITARA TIL ÚRSKURÐAR-
NEFNDAR UM UPPLÝSINGAMÁL
Bréfin sautján sem rannsóknarnefnd Alþingis fékk
afhent frá forsetaembættinu:
Feitletruð eru þau bréf, sem ekki hafa verið afhent á
þeim forsendum að þau séu send þjóðhöfðingjum eða
öðrum æðstu forsvarsmönnum ríkja.
■ Til Alexanders krónprins og Katrínar krónprinsessu í
Serbíu, dagsett 10. janúar 2005.
■ Til Georgi Parvanov, forseta Búlgaríu, dagsett 29.
september 2005.
■ Til Hu Jintao, forseta Kína, dagsett 20. júlí 2005.
■ Til Nursultans A. Nasarbajev, forseta Kasakstans,
dagsett 12. janúar 2006.
■ Til Hu Jintao, forseta Kína, dagsett 1. ágúst 2007.
■ Til Wens Jiabao, forsætisráðherra Kína, dagsett 1.
ágúst 2007.
■ Til Hamads Bin Khalifa Al Thani, emírs af Katar, dag-
sett 4. febrúar 2008.
■ Til Mohammeds Bin Zayed Al Nahyan, krónprins Abu
Dhabi, dagsett 23. apríl 2008.
■ Til Hamads Bin Khalifa Al Thani, emírs af Katar, dag-
sett 22. maí 2008.
■ Til Jiang Zemin, forseta Kína, dagsett 14. ágúst l998.
■ Til Björgólfs Thors Björgólfssonar, dagsett 11. júlí, 2002.
■ Til Williams Jefferson Clinton, fyrrverandi forseta Banda-
ríkjanna, dagsett, 21. október 2004.
■ Til Lisu Murkowski, öldungadeildarþingmanns frá
Alaska, dagsett 28. nóvember 2005.
■ Til Al Gore, fyrrverandi varaforseta Bandaríkjanna, dag-
sett 8. janúar 2007.
■ Til Shri Palaniappan Chidambaram, fjármálaráðherra
Indlands, dagsett 22. júní 2007.
■ Til Mani Shankar Ayiar, ráðherra íþrótta- og æskulýðs-
mála á Indlandi, dagsett 18. febrúar 2008.
■ Til Leons Black, forstjóra Apollo, dagsett 4. maí 2008.
BRÉFIN SAUTJÁN
FRÉTTASKÝRING
PÉTUR GUNNARSSON
peturg@frettabladid.is
Faxafeni 12 (2. hæð), 108 Reykjavík
LAGERSALA
5. - 12. janúar
K
ra
kk
a
úl
pu
r
4
.0
0
0
k
r.
Fu
llo
rð
in
s
flí
s
4
.0
0
0
-
6
.0
0
0
k
r.
Ú
ti
ga
lla
r
8
.0
0
0
k
r.
Fu
llo
rð
in
s
bu
xu
r
3
.0
0
0
k
r.
K
ra
kk
a
he
tt
up
ey
sa
3
.5
0
0
k
r.
LAGERSALA
Opnunartímar
Faxafen:
Mán til fös: 9-18
Lau: 10-16
Sun: 12-16
50-75%
afsláttur
K
ra
kk
a
flí
sp
ey
sa
2
.0
0
0
k
r.
Einnig buxur
1.500 kr
Glerárgötu 32, 600 Akureyri
Glerártorg:
Mán til fös: 10-18
Lau: 11-16