Fréttablaðið - 05.01.2010, Qupperneq 16

16 5. janúar 2010 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þegar verslað er í Fjarðar-kaupum í Hafnarfirði verða
oft óvæntir vinafundir, því að
þar rekst maður ekki aðeins á
vini og ættingja úr Firðinum,
heldur einnig á fólk sem býr
annars staðar og maður á hreint
ekki von á að hitta þarna. Til
dæmis konu sem býr á Seltjarn-
arnesi en kveðst koma í hverri
viku í þessa verslun til að kaupa
inn, sem og kunningja sem eiga
heima á Suðurnesjum, Reykja-
vík og svo auðvitað fólk úr
nágrannabæjunum, Garðabæ og
Kópavogi. Framan af spurði ég
þetta fólk, sem ég hafði kannski
ekki séð í mörg ár, hvenær það
hefði flutt til Hafnarfjarðar. Ég
er löngu hætt því. En margir
lýsa ánægju með verð, viðmót og
vöruúrval í Fjarðarkaupum, sem
og þægilegt andrúmsloft. Ein-
hver sagði, að rúmgóðar sjálfs-
afgreiðslubúðir nútímans væru
ekki eins notalegar og kaup-
maðurinn á horninu var á sínum
tíma, en Fjarðarkaup kæmist
næst því. Og nú hefur tímarit-
ið Frjáls verslun valið eigendur
þess menn ársins 2009.
Sjálfstæðir feðgar
Þó að ég hafi búið í Hafnarfirði
í mörg ár, er ég ekki innfædd-
ur Hafnfirðingur og kann ekki
endilega góð skil á öllum sem
það eru. Og þó að ég hafi heyrt
talað um feðgana í Fjarðarkaup-
um, vissi ég engin deili á þeim
fyrr en ég sá myndina framan á
Frjálsri verslun í vikunni. Dreg-
in er upp skýr mynd af þessum
mönnum, viðhorfum þeirra og
persónuleika, með viðtölum við
þá sjálfa og vini þeirra. Þetta
er greinilega óvenjulegt fólk,
um leið og það er ófeimið við
að vera venjulegt, en það hefur
ekki verið hátt skrifað á nýliðn-
um árum.
Nokkuð hefur verið ritað og
rætt upp á síðkastið um skort á
forystu og góðum fyrirmynd-
um í öngþveitinu sem við erum
stödd í. Kallað er eftir sterkum
og heiðarlegum leiðtogum, og þá
sérstaklega horft til stjórnmála-
manna, en leiðsögn getur verið
með ýmsum hætti. Fordæmi sem
vekur traust og virðingu, getur
glætt bjartsýni og framkvæmda-
vilja hjá almenningi. Ég sé ekki
betur en ferill þessara sjálf-
stæðu feðga og viðhorf þeirra
almennt séu slíkt fordæmi:
Það eru engin undirmál. Þeir
falla ekki í þá freistni að setja
upp fleiri verslanir þrátt fyrir
velgengni, þeir taka ekki freist-
andi tilboðum um kaup á fyrir-
tækinu, þeir kaupa ekki annað
en þeir eiga fyrir, skulda ekki,
sýna starfsfólki sínu virðingu og
vináttu og starfa við hlið þess,
hafa fjölmörg áhugamál en setja
fjölskyldu sína ávallt í fyrsta
sæti. Þeir eru ekki fjölmiðla-
sæknir, þurfa ekki á því að halda
að auglýsa sjálfa sig og sína.
Er þetta ekki hressandi og
uppörvandi á tímum sýndar-
mennsku og tilgerðar?
Er nokkuð betra en þora að
vera maður sjálfur og hafa enga
þörf fyrir að halda sýningu á
því? Eru það ekki lífsgæði að
hafa góða samvisku og spegla sig
ekki í öðru fólki? Það held ég.
Frelsi með ábyrgð
Viðskiptalífið þarf að hafa
svigrúm og frelsi til að dafna.
Líka einstaklingar. Í pólitísk-
um vopnaburði hefur þetta
frelsi verið skilgreint sem mein.
Frjálshyggjan hafi sýnt sitt rétta
andlit. Frelsið getur aldrei verið
mein, en það er ekki ókeypis.
Fylgi því ekki ábyrgð heitir það
eitthvað annað og ófínna. Þetta
er rétt eins og í umferðinni.
Okkur er frjálst að aka á bif-
reiðum um allar götur og hvert
á land sem er, en við verðum að
virða umferðarreglur. Sá sem
fer yfir á rauðu, missir þetta
frelsi. Um sinn að minnsta kosti.
Mér hefur lengi fundist athygl-
isvert þegar rætt er um réttindi
okkar á ýmsum sviðum, hversu
lítið er rætt um skyldurnar sem
fylgja þeim. Fólk getur orðið að
hreinustu sérfræðingum í öllu
sem það á rétt á, án þess að leiða
hugann að ábyrgðinni sem fylgir
því. En af því að nú er runninn
upp tími endurskoðunar á lífs-
máta og gildismati, er ekki verra
að hafa fyrirmyndir sem hafa
hagað lífi sínu og störfum á þann
veg að til heilla horfir. Það hafa
auðvitað margir aðrir gert. En af
því að viðskiptalífið á undir högg
að sækja, er gaman að lesa sögu
manna sem horfa hátt en eru
alltaf á jörðinni.
Menn ársins
Lífsmáti og gildismat
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG |
UMRÆÐAN
Hermann Þórðarson skrifar
um norrænt varnarsamstarf
Seint í fyrra var nokkuð fjall-að um hugmyndina um nor-
rænt varnarsamstarf. Að mínu
mati hefur það aldrei verið
raunhæf hugmynd og allra
síst á vorum tímum. Svoköll-
uð loftrýmisgæsla er einskis
virði fyrir varnir Íslands og hefur þann eina til-
gang að veita samstarfsþjóðum í NATO skilyrði
til æfinga flugherja sinna. Ógn af hálfu Rússa er
ekki lengur fyrir hendi og fylgst er með öllum
æfingum flugherja Rússa á norðurslóðum frá Nor-
egi og Bretlandi. Það er hins vegar nauðsynlegt
vegna flugöryggis að Íslendingar hafi vitneskju
um æfingaflug Rússa í nágrenni Íslands vegna
alþjóðlegrar ábyrgðar okkar á öryggi flugs á þess-
um slóðum.
Eins og ég hef áður bent á í greinum mínum
um þessi mál er því nauðsynlegt að komast að
samkomulagi við Rússa um samstarf við íslensku
flugumferðarþjónustuna um þetta flug þeirra
umhverfis Ísland. Ég hef enga vitneskju um það
hvort þess hafi verið farið á leit við Rússa en
hvet íslensk stjórnvöld til þess að reyna að ná
samkomulagi við þá um þessi mál með tilliti til
almenns flugöryggis á íslenska flugumferðar-
stjórnar svæðinu. Þessi mál vekja enn fremur
upp þá spurningu hvort Ísland hafi í reynd nokk-
urn hag af því að vera áfram aðili að NATO. Það
er einkum sú fyrirlitlega atlaga Breta að Íslandi
með því að beita Ísland hryðjuverkalögum og
framkoma NATO-þjóða í garð Íslendinga vegna
Icesave-deilunnar sem styður þessar skoðanir
mínar á samstarfi við NATO-þjóðirnar í dag.
Ég á þó ekki von á því að núverandi utanrík-
isráðherra Íslands geri mikið í þessum málum í
dag þótt hann hefði verið til í það fyrir einhverj-
um áratugum síðan. En það er líka spurning um
hvort einhver önnur stjórnvöld hefðu gert það
frekar. En er ekki kominn tími til þess að endur-
skoða afstöðu Íslands til NATO og ESB-þjóðanna
sem eru einnig flestar meðlimir í þessum fyrrum
varnarsamtökum gegn kommúnismanum?
Höfundur er fyrrverandi flugumferðarstjóri.
Óraunhæf óskhyggja
Þ
að er erfitt að álasa fólki fyrir stóryrði þegar skelfing
grípur um sig. Samt getur það ráðið úrslitum að leið-
beiningar í björgun nái að berast sem flestum. Gott
væri að alþingismenn hefðu þetta í huga.
Íslenska þjóðfélagið er ekki hrunið. Bankarnir,
gjaldeyriskerfið og fjármálakerfið hrundu. Farið hefur fé betra.
Þetta er ekki ritað til að gera lítið úr vanda margra fjölskyldna
og fyrirtækja.
Íslenska þjóðin á miklu meiri verðmæti heldur en þá peninga
og aðra fjármuni sem hér kunna að safnast. Hver manneskja,
hver lifandi vera, er meira virði en gullkistur veraldarinnar.
Hugsanir, rökfærslur, framtíðardraumar og bænir eru meira
virði, hvort sem þau eru fest á bækur eða ekki. Trúarstyrkur og
trúarleit eru verðmæti. Og vonin er styrkur sem heldur lífinu
gangandi.
Skömmu fyrir lok sjöunda áratugar síðustu aldar hvarf síld-
in af Íslandsmiðum og hagkerfið hrundi. Skömmu síðar fylltu
fulltrúar innflytjendamála frá Ástralíu salina á Hótel Sögu, og
margir héldu suður þangað. Árið 1970 var töluð íslenska í öllum
skipunum í skipasmíðastöð Kockum í Málmey í Svíþjóð. Íslenskt
atvinnulíf náði fullum kröftum fáum árum síðar og Íslendingar
réttu úr sér.
Þetta höfum við margsinnis gert. Og þetta gerum við enn á
komandi tímum. Um það er bæði von og vissa. Nú er hér sterkur
sjávarútvegur, ferðaþjónusta og málmiðnaður. Hátækniiðnaður
og fleiri nýjar hátekjugreinar eru í mótun. Og hér er fjölþætt
þjónusta og menningarstarfsemi.
Lýðveldið Ísland stenst áreynslu síðustu mánaða. Ríkis-
stjórnin er á óheppilegri leið og stjórnarandstaðan hefur ekki
verið til fyrirmyndar. Samt er ljóst að stofnanir samfélagsins,
efnahagsgrunnur, menntakerfi, samhjálparkerfi og stjórnkerfi
standast.
Það er áhyggjuefni að einhverjir Íslendingar virðast hafa
misst trú á frelsið. Það er óbætanlegur missir ef gróðabrask,
afbrot og mistök sem gerð hafa verið, verða til þess að frels-
isskerðing verði varanleg í íslensku athafnalífi. En hér verða
frelsi og ábyrgð að fara saman. Það þarf að sannfæra almenning
á ný um það að frelsið er besta aðferðin og farsælasta leiðin
– frelsi með fullri ábyrgð.
Eitt það alvarlegasta sem gerðist í hruninu var að þáverandi
ríkisstjórn missti móðinn. Við eigum að hafa samúð með ein-
staklingunum, en þessi reynsla var hræðileg. Það versta sem
getur komið fyrir þjóðina er að missa móðinn. Við þurfum trú og
þrek, þjóðerniskennd, þjóðarmetnað og þjóðarstolt til að takast
á við verkefnin.
Margar þjóðir hafa ratað í sams konar raunir og við nú. Ef um
þjóðarskömm er að ræða, þá má líka fræðast um heiður Breta
og Hollendinga í fyrrum kúgunarlöndum þeirra – og víðar. Spill-
ing, vanhæfni og vinahyglun eru ekki minni meðal fjölmennari
þjóða en þeirra fámennu – og derringur ekki heldur.
Í dýpsta skammdeginu rís skærasta vonarstjarnan. Það verð-
ur að tala kjark og þrótt, stolt og metnað í íslensku þjóðina. Nú
þarf að vekja vonir og vissu með hækkandi sól.
Við þurfum þrek til að takast á við verkefnin.
Von og vissa
JÓN SIGURÐSSON SKRIFAR
HERMANN
ÞÓRÐARSON
Dregin er upp skýr mynd af
þessum mönnum, viðhorfum
þeirra og persónuleika, með
viðtölum við þá sjálfa og vini
þeirra. Þetta er greinilega
óvenjulegt fólk, um leið og það
er ófeimið við að vera venju-
legt, en það hefur ekki verið
hátt skrifað á nýliðnum árum.
Sárnar virkilega
Rætt var við Jóhannes Þ. Skúlason,
talsmann Indefence, í kvöldfréttum
RÚV. Þar bar á góma bloggfærsla
Ólínu Þorvarðardóttur alþingismanns,
sem skrifaði að Indefence stæði
fyrir fjöldatölvupóstsendingum á
þingmenn sem greiddu atkvæði með
Icesave-samningunum og
sum skeytanna innihéldu
andstyggileg skilaboð.
Jóhannes sagði þetta rangt.
„Þetta er ekki frá okkur
komið og okkur sárnar það
virkilega að það sé verið
að bendla okkur við ljótar
skeytasendingar til þing-
manna án þess að það
hafi verið haft samband
við okkur fyrst,“ sagði
Jóhannes.
Skemmdarverkaárásin
Talsmenn Indefence hafa vissulega
allan rétt á því að vera sárir út í Ólínu
Þorvarðardóttur ef hún fer með
rangt mál. Á hinn bóginn má nefna
að ekki er langt síðan talsmenn Ind-
efence héldu því opinberlega fram
að óprúttnir aðilar hefðu „ráðist á“
undirskriftarsöfnun samtakanna og
reynt að rýra trú-
verðugleika sam-
takanna með
því að skrá ógild
nöfn á listann. Var
meðal annars
tekið fram
að RÚV og
Fréttablaðið
væru í hópi
spellvirkjanna.
Brigsla fyrst, spyrja svo
Talsmenn Indefence höfðu ekki
samband við Fréttablaðið áður en
þeir báru það þessum sökum og létu
þess að auki ógetið að eingöngu fjór-
ar ógildar undirskriftir mátti rekja til
RÚV og aðeins eina til Fréttablaðsins.
Við eftirgrennslan kom jafnframt í
ljós að sú undirskrift var frá blaða-
manni sem var að prófa tölvukerfið
vegna fréttaskrifa og bjó þannig
um hnútana að enginn vafi gat
leikið á að um ógilda undirskrift
var að ræða. Indefence féllst
á þessa skýringu afdráttar-
laust. Eftir á.
bergsteinn@
frettabladid.is