Fréttablaðið - 20.02.2010, Blaðsíða 30

30 20. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
N
ýlega heimsótti ég
vin minn í Kópa-
vogi og tók eftir
því að hann var
kominn með nýja
mynd upp á vegg
hjá sér. Myndin, eldgömul svart-
hvít mynd sem búið var að lita,
sýnir vörpulegan karl í víkinga-
búningi og ég fékk að vita að
þetta væri Oddur sterki af Skag-
anum. Ég er þokkalega að mér
í sérkennilegum fýrum fortíð-
ar en hafði aldrei heyrt á þenn-
an minnst áður. Pabbi vinar míns
gaf honum myndina og sagði að
Oddur hefði oft riðið um Reykja-
vík í fullum víkingaskrúða. Það
er upplýsingaöld svo ég kynnti
mér málið þegar ég kom heim.
Oddur Sigurgeirsson, oftast
kallaður Oddur sterki af Skagan-
um, fæddist 1879. Hann var sjó-
maður frá 15 ára aldri en hætti
um fertugt eftir slys. Þá virðist
hann helst hafa haft það sér til
dundurs að setja svip á bæjar-
lífið. Karlinn var heyrnardauf-
ur og talaði hátt. Hann vakti alls
staðar mikla athygli hvert sem
hann fór. Krakkar eltu hann
stundum með hrópum, meðal
annars söngnum „Oddur sterki
af Skaganum, með rauða kúlu á
maganum.“
Oddur var hrekklaus og
barngóður og sagði í viðtali við
Alþýðublaðið 1935 í tilefni af
56 ára afmæli sínu: „Mér þykir
vænst um öll lítil börn, eins þó
þau séu óhrein og mömmurn-
ar mega ekki hræða börn með
mér. Svo finnst mér líka vænt
um hestinn minn og hundinn.
Hann sefur í stofunni hjá mér.
Ég, hundurinn og hesturinn erum
alltaf saman og mér þykir mest
gaman að því að vera með þeim í
góðu veðri upp í sveit.“
Harðjaxl stuðar íhaldið
Þar sem kynlegir kvistir eru má
oft finna hina svokölluðu gár-
unga. Oddur fór ekki varhluta
af þessu. Litla-kaffi á Laugavegi
6 var bækistöð vinstri manna á
3. áratugnum. Þar réð Hannes
Kristinson ríkjum og hann fékk
þá hugmynd að gefa út blaðið
Harðjaxl og láta Odd vera lepp
fyrir því. Oddur var dubbaður
upp sem ritstjóri og eigandi blaðs-
ins og gekk svo um bæinn og seldi
það sem Hannes og aðrir vinstri
sinnaðir gaurar skrifuðu í blaðið
í góðu flippi.
„Það var prakkarastrik, and-
skotans prakkarastrik, mesta
prakkarastrik, sem ég hef nokk-
urn tíma gert,“ sagði Hannes í
viðtali við Þjóðviljann 1964. „Ég
var í andstöðu við þetta íhaldsdót
og fannst vitlaust, sem það hélt
fram – og þá var vitanlega rök-
rétt að tefla fram gegn því mann-
inum sem það taldi vitlausan, ef
hann skyldi geta leiðrétt í því vitl-
eysuna. Það vissu allir að Oddur
fékk aðstoð við blaðið.“
Blaðið kom óreglulega út í nokk-
ur ár. Þar var djöflast á
íhaldinu. Íhaldsmenn
voru vitanlega ekki
ánægðir. Í leiðara Morg-
unblaðsins haustið 1924
mátti lesa: „Heldur má
það kallast lúaleg rit-
mennska að ota nafni
andlega farlama manns
fram fyrir sig og slengja
á bak einstæðs gamal-
mennis þeirri skömm
sem að þeim skrifum sem
í blaðinu eru.“ Oddur var
45 ára þegar þetta var
ritað.
Kóngurinn brosir
Nokkru fyrir Alþingishá-
tíðina á Þingvöllum 1930
var Oddi færður víkinga-
búningur og tilheyrandi
vopnabúnaður úr tré. Þetta
var ekki síst gert í þeim tilgangi
að koma í veg fyrir að aðrir létu
sjá sig í svona klæðnaði á hátíð-
inni. Betri borgarar reyndu hvað
þeir gátu til að koma í veg fyrir
að Oddur hitti Kristján X. Dana-
konung sem var heiðursgestur á
hátíðinni. Oddur átti það nefni-
lega til að hrópa níð um konung
á ferðum sínum um Reykjavík.
Allt kom fyrir ekki og Oddur kom
ríðandi í fullum skrúða beint í
flas ið á konungi. Kóngurinn hefur
greinilega haft góðan húmor fyrir
Oddi því aldrei áður hafði hann
brosað jafn breitt til íslensks
þegns. Ástæðan fyrir brosi Odds
var hins vegar sú að kóngurinn
gaukaði að honum tíkalli. „Þegar
konungurinn hefir gefið manni 10
krónur þá getur maður ekki hróp-
að eins og bolsévíki: Niður með
kónginn!“ sagði hann síðar.
Margar fyndnar flökkusögur
gengu um Odd. Ein sú þekktasta
er lýsing hans sjálfs á áflogum
sem hann lenti í: „Þá kom hann
á móti mér með hnífinn í annarri
og krepptan hnefann í hinni. Svo
lagði hann á flótta. Ég á undan og
hann á eftir.“
Oddur virðist hafa verið spar á
fé. Hann hafði nurlað saman 40
þúsund krónum árið 1947 sem
hann gaf Sjómannafélagi Reykja-
víkur. Hann dvaldi síðustu árin á
elliheimilinu Grund og lést árið
1953, 73 ára að aldri.
Kjörsonur Roosevelt
Ég spurði pabba (f. 1926) út í
Odd. Hann sagðist vel muna eftir
honum: „Það vissu allir hver
Oddur var. Hann var lítill karl
Furðumenn og gárungar fortíðar
FRIÐARBOÐINN AUGLÝSTUR
úr Alþýðublaðinu 1942.
ODDUR STERKI OG KRISTJÁN X. DANAKONUNGUR Þessi mynd er þó líklega fölsuð heimild um fund kappanna.
Sérkennilegir menn fortíðar hafa verið Dr. Gunna hugleiknir að undan-
förnu. Hér segir af tveimur sem voru landsfrægir menn á sinni tíð. Þeir
urðu báðir leiksoppar hinna svokölluðu gárunga sem hjálpuðu þeim í
útgáfustarfsemi. Bæði Oddur sterki og Jóhannes Kr. Jóhannesson létust
árið 1953.
Árið 1927 mátti lesa í Alþýðublaðinu: „Oddur Sigurgeirsson tilkynnir: Hefi
látið gera mér grafarmerki á klappirnar fyrir innan Lækjarhvamm. Þessi
er áletrunin: Oddur Sigurgeirsson ritstjóri, 1927. Letrið er mjög greinilegt,
höggvið djúpt á klöppina, sem er hér með friðlýst á meðan ég lifi. En þá er
ég hefi verið grafinn, bið ég velunnara mína og flokksbræður að kljúfa það
stykki af klöppinni, sem letrið er á, og færa það á gröf mína. Þar fyrir skulu
koma allir mínir eftirlátnu fjármunir, bæði í föstu og lausu. Ef þessari beiðni
minni verður ekki sinnt, mun ekki heiglum hent að hitta mig á kvöldgöngu
minni þeirri, er ég rölti þegar þar að kemur.“
Klöppin stendur enn á sínum stað, er við endann á bílastæði fyrir aftan
bygginguna að Ármúla 3. Áletrunin er þarna líka en er orðin ansi veðruð
og ógreinileg. Fyrirmælum Odds um að höggva áletrunina úr klöppinni og
flytja á leiðið hans hefur ekki verið framfylgt. Samt hefur ekki orðið vart við
afturgöngu hans, eins og hótað var 1927. Enda engin ástæða til. Á leiði hans í
Fossvogskirkjugarði er látlaus en myndarlegur bautasteinn.
Klöppin á sínum stað. Áletrunin er óljós en þó sýnileg enn.
Þegar konungurinn hefir gefið manni 10 krónur þá
getur maður ekki hrópað eins og bolsévíki: Niður með
kónginn!
KLÖPPIN HANS ODDS STERKA