Fréttablaðið - 13.03.2010, Blaðsíða 68

32 13. mars 2010 LAUGARDAGUR
M
est a brey t-
ingin á nýrri
útgáfu af Nöfn-
um Íslendinga,
sem kemur út
með haustinu,
er að sú nýja hefur rúmlega sex
þúsund flettur en fyrri bókin hafði
um fjögur þúsund. Guðrún Kvaran
prófessor, sem sá um nýju útgáf-
una, segir það að mestu koma til
vegna þeirra mörgu nafna sem
Mannanafnanefnd hefur sam-
þykkt frá því fyrri útgáfa kom út
árið 1991.
Í fyrirlestri sínum í dag ætlar
Guðrún meðal annars að skoða eitt
ár í starfi Mannanafnanefndar,
árið 2008. Það ár afgreiddi nefndin
95 beiðnir um nöfn. Af þeim voru
25 karlmannsnöfn, 32 kvenmanns-
nöfn og 5 millinöfn samþykkt en
33 nöfnum var hafnað. Sjálf hefur
Guðrún setið í Mannanafnanefnd
og þekkir vel hversu snúið starf
nefndarinnar getur verið. „Menn
býsnast stöðugt yfir því að þessi
eða hin nöfnin séu leyfð en önnur
ekki. En nafn verður einfaldlega
að uppfylla ákveðin skilyrði til að
verða samþykkt. Það verður að
vera skrifað með íslenskum bók-
stöfum og beygjast samkvæmt
íslenskum reglum. Geri það það
ekki er einn möguleiki enn í stöð-
unni – að nafnið fari inn á hefð. Ef
erlent nafn uppfyllir hefðarskil-
yrði er ekki hægt að hafna því.“
Lúna og Lokbrá
Flest nafnanna sem Mannanafna-
nefnd hafnaði árið 2008 féllu ekki
að skilyrðum laga. Tveimur var
hins vegar hafnað vegna hugs-
anlegs ama sem börn gætu haft
af því að bera þau, Íslandssól og
Kona. Slík ákvæði er erfiðara að
nota ef fólk sem orðið er sjálfráða
óskar eftir að taka upp nafn. Dæmi
um nöfn sem fullorðnir menn hafa
fengið samþykkt eru Tarfur, Uxi
og Kaktus. Þau nöfn hefðu hugs-
anlega fallið undir ama-ákvæðið,
ef um börn hefði verið að ræða.
Þó eru til dæmi um að fullorðnum
einstaklingi hafi verið synjað um
nafn vegna hugsanlegs ama sem
barn gæti haft af nafninu. Á þeim
grundvelli fékk til að mynda kona
ekki að taka upp nafnið Kona.
María og Þór
Á fyrirlestrinum í dag ætlar Guð-
rún einnig að sýna fram á hvern-
ig tíðni algengustu nafna breyt-
ist hægt á milli ára, en þau eru í
dag, rétt eins og fyrir 20 árum, til
að mynda Guðrún, Anna, Sigríð-
ur og Kristín. Vinsælustu nöfnin
á hverju ári sveiflast þó töluvert.
Þannig var Ingi langvinsælasta
karlmannsnafnið sem gefið var
árið 1997, en var komið töluvert
neðar á listann árið 2007. Nafn-
ið María var ótvíræður sigurveg-
ari ársins 2007, þegar 111 stúlk-
um var gefið það nafn, sem fyrsta
eða annað nafn. Þór virðist hins
vegar nokkuð stöðugt í vinsæld-
um sínum. 101 strákur fékk nafnið
Þór árið 1997 og nákvæmlega jafn
margir árið 2007.
Tvínefni eru líka stöðugt að
sækja í sig veðrið og hafa gert í
heilar þrjár aldir. „Árið 1703 var
fyrsta manntalið tekið á Íslandi.
Þá hétu systkin tveimur nöfnum en
þau áttu danska móður. Í manntali
1801 hafði örlítið bæst við af tví-
nefnum. Eftir það hefur þeim jafnt
og þétt farið fjölgandi sem bera
tvö nöfn og heldur sú þróun áfram.
Í dag fá yfir 80 prósent barna tvö
nöfn,“ segir Guðrún.
Ýmislegt fleira kemur fram í
fyrirlestri Guðrúnar í dag sem
varpar ljósi á þróunina í nafna-
hefðum Íslendinga á undanförn-
um árum. Áhugasamir ættu ekki
að láta fyrirlesturinn fram hjá
sér fara. Hann verður í dag, laug-
ardaginn 13. mars, í stofu N130 í
Öskju, náttúrufræðihúsi Háskóla
Íslands, klukkan 13.15.
María var tísku-
nafn ársins 2007
Í dag heldur Guðrún Kvaran fyrirlestur Í Háskóla Íslands í tilefni af nýrri
útgáfa af Nöfnum Íslendinga. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir bankaði upp
á hjá Guðrúnu og fékk að vita eitt og annað nafnahefðir Íslendinga.
GUÐRÚN KVARAN PRÓFESSOR Hefur að undanförnu unnið að nýrri útgáfu af
Nöfnum Íslendinga. Í fyrri útgáfu, sem kom út árið 1991, voru flettur 4.000 en í nýju
útgáfunni verða þær 6.000. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
„Þegar ég var um fimmtán ára var
ég í hljómsveitinni Fake Disorder.
Fyrsta lagið sem ég samdi kallaði
ég kaktus, kaktus, kaktus, kaktus,
kaktus ég er kaktus, kaktus! Þetta
er jafnframt eini textinn í þessu
fimmtán sekúndna lagi sem við
spiluðum allaf þrisvar á tónleik-
um - hægt, hraðar og svo aftur á
bak. Eftir eina tónleikana kallaði
einhver gaur á mig: Hey, Kaktus!
Ég svaraði því. Hann kynnti mig
fyrir sínum vinum sem Kaktus og
svo vatt þetta upp á sig. Áður en
ég vissi af var ég sjálfur farinn
að kynna mig sem Kaktus. Þetta
byrjaði eiginlega bara sem kúl
hljómsveitar-„nickname“ og þar
sem margir þekktu mig orðið sem
Kaktus ákvað ég að bæta því bara
við nafnið mitt.“
Þannig lýsir Egill Kaktus Þor-
kelsson Wild aðdraganda þess að
hann eignaðist sitt annað og sér-
staka eiginnafn. Hann beið samt
þar til hann var orðinn tvítugur
með að sækja um til Mannanafna-
nefndar, þannig að ekki var um
neina skyndiákvörðun að ræða.
Nefndin samþykkti nafnið strax,
sem kom Agli Kaktusi ekkert á
óvart. „Kaktus er bara þykkblöð-
ungur, þetta er ekkert öðruvísi
en Rós eða Lilja. Og nafnið sam-
ræmist íslenskum beygingarregl-
um, svo ég átti ekki beinlínis von
á neitun. Ég sótti reyndar um að
hafa z í enda nafnsins en fékk neit-
un með það. En ég skrifa það samt
með z, nema á opinberum pappír-
um.“
Egill Kaktus er nú við nám í
leiklistarskólanum East 15 sem
er í Southend-on-Sea á Englandi.
Þar þykir engum neitt undarlegt
að hann skuli bera nafnið Kaktus.
„Þeim finnst nú eiginlega skrítn-
ara að ég heiti Egill, sem er mjög
erfitt að bera fram. Kaktuz Wild
er ekki flókið fyrir Bretann,“ segir
Egill Kaktus, sem er svo ánægð-
ur með nafnið sitt að hann er með
stóran kaktus húðflúraðan á annan
kálfann.
Tók sér nafnið Kaktus
EGILL KAKTUS ÞORKELSSON WILD Hann býr í Englandi þar sem enginn kippir sér
upp við nafnið Kaktus. Flestum þykir hins vegar nafnið Egill furðulegt og erfitt að
bera fram. MYND/ÚR EINKASAFNI
Mist Barbara Þorkelsdóttir er
elsta íslenska konan sem ber nafn-
ið Mist. Hún er fædd í Bandaríkj-
unum árið 1960 og á bandaríska
móður. „Foreldrar mínir vildu
velja íslenskt nafn sem væri auð-
segjanlegt á ensku. Í Bandaríkj-
unum þarf að nefna börn strax á
fæðingardeildinni. Það eina sem
pabbi hafði í fórum sínum var
Snorra-Edda. Hann fór með hana
upp á fæðingardeild, las upp nöfn-
in úr nafnaskránni og þau stöldr-
uðu við Mist.“
Þegar Mist var aðeins nokk-
urra mánaða flutti fjölskyldan til
Íslands. Lengi vel átti Mist enga
nöfnu en á unglingsárum frétti
hún af því að önnur stelpa hefði
fengið nafnið Mist. Sjálf skírði hún
svo dóttur sína, sem fæddist árið
1986, Guðrúnu Mist. Fljótlega eftir
fæðingu hennar flutti fjölskyldan
til Bandaríkjanna og dvaldi þar
í nokkur ár. Í millitíðinni varð
sprenging í vinsældum nafnsins
Mist á Íslandi, sem mæðgurnar og
nöfnurnar í Bandaríkjunum höfðu
ekki minnstu hugmynd um. Í dag
heita á þriðja hundrað íslenskar
stúlkur eða konur Mist að fyrra
eða seinna nafni. „Við komum heim
eitt sumarið sem oftar og dóttir
mín fékk að fara í sumarbúðir í
Vindáshlíð. Þá lenti hún í herbergi
með tveimur öðrum stelpum sem
hétu Mist að seinna nafni. Þannig
að eitthvað gerðist þarna á árunum
1986 og 1987, ég veit bara ekkert
hvað það var.“
Mist heitir því nafni sem eitt
sinn var mjög sérstakt en í dag
er afar algengt, nokkuð sem fæst-
ir upplifa. Þótt henni hafi sjálfri
alltaf þótt gaman að heita sérstöku
nafni þykir henni ekkert verra
hvað nafnið er orðið algengt í dag.
„Ég varð rosalega hissa þegar ég
uppgötvaði á fertugsaldri að ég
ætti gommu af nöfnum heima á
Íslandi. En mér finnst það voða
gaman og ég elska allar konur sem
heita Mist, held ég,“ segir hún og
hlær.
Sjaldgæfa nafnið Mist
sem komst svo í tísku
FYRSTA MISTIN Mist Barbara Þorkelsdóttir var lengi vel eina manneskjan sem bar
nafnið Mist. Í dag heita á þriðja hundrað íslenskra stúlkna og kvenna Mist að fyrra
eða seinna nafni. MYND/HEIÐA.IS Þegar Jóhanna Svala Rafnsdótt-ir og Ísak Winther áttu von á sínu
þriðja barni spurðu þau frum-
burðinn, Rafn, hvað honum þætti
barnið eiga að heita ef það yrði
stelpa. Þeim til undrunar svaraði
hann um hæl: „Hún á að heita Són-
ata!“ „Okkur fannst þetta ótrúlega
fyndin uppástunga en um leið mjög
fallegt nafn. Svo við byrjuðum að
nota þetta sem vinnuheiti á ófædda
barnið,“ útskýrir Jóhanna Svala.
Tillaga Rafns ef nýja barnið yrði
drengur var ekki alveg jafn falleg.
„Hann stakk upp á nafninu Stung-
manos fyrir strák, þannig að við
vorum mjög fegin að þetta skyldi
vera stelpa,“ segir Jóhanna Svala
hlæjandi.
Vinnuheitið hélst þétt við bumb-
una alla meðgönguna. Þegar dóttir-
in var fædd fór Jóhanna hins vegar
að ræða við mann sinn, hvort þau
ættu ekki að fara að leita að nafni
á barnið. „Hvað meinarðu? Á hún
ekki að heita Sónata?“ sagði eigin-
maðurinn þá hissa og fannst ekki
annað nafn koma til greina á dótt-
urina.
Úr varð að þau lögðu fram
umsókn til mannanafnanefnd-
ar, nafnið var samþykkt og stúlk-
an varð fyrsta íslenska Sónatan.
Nafnið fer henni einstaklega vel.
„Hún er rosalega söngelsk, syngur
út í eitt allan daginn, svo ég held
að hún hafi bara átt að heita þessu
nafni,“ segir Jóhanna. Og bróð-
irinn er stoltur yfir því að hafa
valið nafnið á systur sína. „Hann
er voðalega ánægður með það og
okkur þykir gaman að hann hafi
átt hlut að þessu.“
Jóhanna segir alla í kringum
þau hafa tekið nafninu vel, krökk-
um þyki það jafn eðlilegt og hvað
annað. Fullorðnir hafi hið mesta
verið hissa en aldrei annað en
jákvæðir.
Foreldrarnir komust svo að því
mörgum mánuðum seinna hvaðan
sonurinn hafði fengið hugmynd-
ina að nafninu. „Ég komst að því
seinna að á leikskólanum höfðu
krakkarnir verið að hlusta á ævin-
týri sem fjallaði um stúlkuna Són-
ötu. Þannig að hann hefur senni-
lega fengið þetta þaðan.“
Stóri bróðir valdi nafnið Sónata
RAFN, SÓNATA OG JÓHANNA SVALA Ekki fá allir stórir bræður að velja nöfn á ófædd
systkini sín eins og Rafn Ísaksson, sem ákvað fyrir fjölskyldunnar hönd að ófædd
systir hans skyldi heita Sónata. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
NOKKUR SAMÞYKKT
NÖFN ÁRIÐ 2008
Kvenmannsnöfn Karlmannsnöfn
Idda Asael
Lúna Tonni
Lokbrá Rúbar
Asirí Þróttur
Elsí Eiðar
Bláey Uxi
Eldlilja Borgúlfur
Vetrarrós Tarfur
Snjóka Amor
Drauma Tími