Samtíðin - 01.11.1971, Side 27

SAMTÍÐIN
23
Ingólfur Davíðsson:
Ur ríli
ndttúrunnar
A VÆNGJUM VIXDAMA
„Nú stendur hann beint af brezkum borg-
um, / bjóriðjuverum og kolatorgum / og ein-
hverju verra virðist mér. / Göróttur blærinn
austan er“.
Jú, það var kolaryk o. fl. mengunarefni í
hlýja loftinu, sem vindarnir báru til íslands
frá iðnaðarsvæðum Evrópu snemma í septem-
ber. Eldfjöllin okkar hafa stundum sent ösku-
mökk austur yfir Atlantsála í staðinn!
í þrálátri suðaustanátt berast alloft hingað
fiðrildi á vængjum vindanna yfir úthafið, t.
d. hin skrautlegu aðmírálsfiðrildi, þistilfiðr-
ildi o. fl. Árið 1958 bar mikið á kálmölfiðrildi
í Danmörku og var gizkað á, að 70—140
milljónir mölfiðrilda hefðu þakið hektara
hvern á kálökrunum. Fiðrildin hurfu skjótt
aftur, en skildu eftir egg sín á kálblöðunum,
og lirfurnar nöguðu síðan blöðin til skemmda.
Svipaðan usla gerði kálmölurinn í Finnlandi,
Svíþjóð, Noregi og á Bretlandseyjum norð-
anverðum. Fiðrildagangan færði sig frá
austri til vesturs á vængjum sinum og vind-
anna, og brátt tóku sjómenn eftir herskör-
um fiðrilda úti á Norðursjó og jafnvel á At-
lantshafi 500 krn sunnan við ísland. Hér varð
og vart við fiðrildin, og árið eftir (1959) var
hér mikið um kálmöl á blöðum rófna og káls.
En hvaða.n komu fiðrildin? Talið er, að
óvenju mikið af þeim hafi klakizt út á svæð-
um í Rússlandi í júnílok 1958 og sterkir aust-
anvindar hafi síðan borið fiðrildin yfir Eystra-
salí tii Noröurlanda og út á Atlantshaf allt
til íslands.
Talið er fullvíst, að árið 1925 hafi greni-
blaðlýs borizt með vindi frá Norður-Noregi
til Spitzbergen um 1300 km leið. Kartöflu-
bjallan er oft á dagskrá. Hún er á stærð við
kaffibaun, langröndótt, svört og gul, flýgur
betri djúpverkun —
varanleg fúavörn.
ÞORSTEIIMIM BLAIMDOM, heildverzl.
HAFNARSTRÆTI 19 - SÍMI 1-37-06
og berst oft langt með vindi. T. d. flýgur
hún árlega og svífur yfir Eystrasalt frá
Norður-Þýzkalandi og Póllandi til Danmerk-
ur, einkum í sunnanátt. Talið er, að hópar
blaðlúsa berist stundum sömu leið með suð-
austanvindum. í Texas í Bandaríkjunum lifir
skæð kornlús. Sum ár fjölgar henni mjög, og
flýgur hún þá og svífur fyrir vindi norður
á bóginn og veldur skemmdum á korni óra-
langt norður í landi. Gúrkubjalla hefur borizt
þannig um 500 km á 3—4 dögum. Lirfur
tatarafiðrilda svifa á löngum hárum og hef-
ur tekizt að veiða þær í flugvélagildrur í)
600—700 m hæð. Mest er að jafnaði um skor-
dýr uppi í loftinu í þurru, kyrru veðri. Ef
loftið kólnar og döggfall verður, berast mörg
þeirra til jarðar, t. d. hinar alkunnu svif-
köngulœr, því að svifþræðirnir dragast sam-
an, og sjást þá oft glitrandi þræðirnir á gras-
inu. Jafnvel hinar þungfæru maðkaflugur
svífa upp um fjöll og firnindi og sækja þar
hvarvetna í saur og matarleifar. Skordýr eru
veidd til rannsókna bæði á jörðu og hátt í
lofti heita sumarmánuði, t. d. í Bandaríkj-
unum og Þýzkalandi.
Hér er þetta eflaust minna, en þó nokkuð.
Ýms mengunarefni berast langt i lofti, t. d.
kolarykið frá Englandi hingað, flúorloft frá
Heklu norður í Húnavatnssýslur, óþefur frá
fisk- og síldarverksmiðjum milli Hafnarfjarð-
ar og Reykjavíkur og frá Krossanesi fram um
allan Eyjafjörð. Lyktarlaus eiturefni geta
vitanlega borizt álíka vegalengdir og eitrað
loft, gi-óður, menn og dýr. ísland er enn til-
tölulega hreint land, en það er nú í hættu,
aðallega af innanlandsaðgerðum, óþrifnaði og
gálitlum verksmiðjurekstri. Þurfa verksmiðj-
ur að gera ráð fyrir mengunarvörnum sem
sjálfsögðum hlut þegar í upphafi.
E G E gólfteppi
- dönsk gæðavara
MÁLARINN Bankastræti 7 - Sími 22866