19. júní - 19.06.1977, Qupperneq 34

Föt - tíska - föt
Klæðaburður vesturlandabúa
hefur breyst mikið undanfarna
öld, en það er einkum þrennt sem
athygli vekur. Fyrst og fremst
hafa fatakaup stóraukist, þótt æ
fleiri stundi nú störf sem ekki slíta
flíkum eins mikið og almenn
vinna í landbúnaði, sjávarútvegi
og iðnaði gerði áður fyrr. A þessu
sviði sem öðrum hefur neyslan
aukist með bættri afkomu al-
mennings og nú er það ekki leng-
ur fámenn yfirstétt sem kaupir föt
til sýndarbrúks heldur byggist
töluverður hluti klæðagerðar
Vesturlanda á því að fötum er
hent löngu áður en þau slitna.
Um 1890.
Eitthvert skýrasta dæmið um
þetta eru upplituðu galla-
buxurnar sem seldar hafa verið í
milljónatali undanfarin ár.
Framleiðendur færðu sér í nyt
andófið gegn bruðlinu. Unga
fólkinu, sem risið hafði gegn stássi
og sóun og haldið því fram að
snjáð föt gætu verið falleg, voru
seld splunkuný „gömul“ föt.
Annað sem straumhvörfum
hefur valdið eru gerviefnin. Þau
hafa létt alla hriðingu og viðhald,
hvort sem þau eru notuð ein sér
eða til að styrkja t. d. ull eða
bómull, því auðveldara er að þvo
þau og minna þarf að stífa þau og
strauja. Enn afdrifaríkari um-
skiptum hafa þau valdið á skó-
fatnaði og skjólflíkum. Þeir sem
aldir eru upp í gúmmistígvélum,
regngöllum, vatnsheldum úlpum
o. þ. h. eiga næsta erfitt með að
gera sér í hugarlund hvernig það
var að stunda útivinnu áður en
þessi efni komu til sögunnar.
Reyndar er undarlega stutt síðan
almenningur hér á landi eign-
aðist viðunandi skjólföt.
Þegar borin eru saman nú-
tímaföt og klæðnaður fólks á öld-
inni sem leið vekja þær breyt-
ingar sem orðið hafa á útliti fat-
anna mesta athygli. Einkum er
jDetta áberandi í kvenfatnaði því
hann hefur breyst meira en hjá
körlum og er |:>að í samræmi við
[)að að þótt jíjóðfélagsbreytingar
hafi almennt verið miklar á |)essu
tímabili hafa umskipti á högum
kvenna verið víðtækari en þær
breytingar sem oröiö hafa á stöðu
karla í samfélaginu.
Stærsta stökkið var upp úr fyrri
heimsstyrjöldinni. I þvi stríði
gekk 19. öldin sér til húðar, en
mikil ólga og uppreisnarhugur
var um öll lönd. Byltingin setti
hinn vinnandi mann í öndvegi og
jrað hafði sín áhrif á borgaralega
tísku og smekk. Hitt réði |)ó
meiru að á meðan á stríðinu stóð
voru konur kallaðar unnvörpum
út á vinnumarkaðinn til að taka
við j)eim störfum sem karlmenn
höfðu gegnt. Ný störf kröfðust
breytts fatnaðar og sú kynslóð
sem tók við völdum að stríðinu
loknu hafði engan hug á að
hverfa aftur til liðins tíma —
tíma korseletta, krínólína, föður-
morðingja og pípuhatta. Konur
klipptu hár sitt, hentu líf-
stykkinu, fengu sér vinnu, reyndu
að standa á eigin fótum og létu J)á
sjást jrví nú styttust pilsin upp úr
öllu valdi. Tíska Jæssara ára bar
merki umsvifa og atorku, en með
vaxandi atvinnuleysi kreppuár-
anna og auknum hernaðaranda
taka mittin aftur að mjókka og
brjóst og mjaðmir að stækka að
sama skapi. Um leið breikka axlir
karlmanna og þeir fá á sig her-
mennskusnið.
I seinni heimsstyrjöldinni
endurtók sagan sig, vinnu-
makraðurinn og J)á einkum her-
gagnaframleiðslan Jourfti á auk-
num fjölda kvenna að halda og
konur fóru nú inn á starfssvið sem
j)eim áður höfðu verið lokuð. Þar
sem mannfallið varð mest héldu
j)ær störfum sínum að stríðinu
loknu en víða, einkum úr mikils
metnum og vel launuðum
stöðum, urðu [)ær að víkja fyrir
atvinnulausum stríðshetjum-
Ekki var gerlegt að endurtaka
orðrétt söng Hitlers um Kinder,
32