19. júní - 01.03.1994, Blaðsíða 5

„Það má ekki gleyma því að Kvenrétt-
indafélagið var upphaflega stofnað til að
konur fengju kosningarétt og kjörgengi,“
segir Lilja, „og félagið hefur alla tíð hvatt
konur til aukinna áhrifa í stjórnmálum.
Styrkur félagsins felst m.a. í því að þess er
gætt að konur úr öllum stj órn málaflo k kum
eigi sæti í stjórninni."
Hún segir að hópurinn hafi farið frekar
seint af stað og fyrst hafi þær valið úr þau
sveitarfélög sem þær ætluðu að vinna með.
Konur eru nú 22% kjörinna sveitarstjórn-
armanna um land allt. Hæsta hlutfallið er í
kaupstöðum 31,5%, þar næst í kauptúnum
og sveitarfélögum 24,4% en verst er staðan
í minni hreppum 17%! Lilja segir að þær
hafi einkum beint sjónum sínum að úrslit-
um í stærri sveitarfélögum og hún hafi
unnið upp tölfræðilegt yfirlit. „Það kom
mér mest á óvart að ástandið var betra en
ég bjóst við í stærri sveitarfélögum. I
Reykjavík eru t.d. 7 konur í aðalstjórn og
8 karlar og í varastjórn eru 8 konur og 7
karlar. Það er ekki hægt að hafa það jafn-
ara.
Hliilfallslcga láar konur í
ncfiKluni <»í* æðslu
valdastöðuni
Fjöldi kvenna í sveitarstjórnum segir ekki
alla söguna um aukin völd kvenna í stjórn-
málum. Þannig eru fjölmargar nefndir á
vegum sveitarstjórnanna og það er oft ekki
síður þar sem ákvarðanir eru teknar um
ýmis mál. Jafnréttisráð tók saman upplýs-
mgar um fjölda kvenna og karla eftir sveit-
arstjórnarkosningarnar 1986 og kom þá í
ljós að hlutur kvenna var mun minni en
hlutur þeirra sem kjörnir fulltrúar í sveitar-
stjórnunum gaf tilefni dl. Þannig voru
konur í miklum meirihluta í nefndum sem
tengdust heilbrigðismálum, menningar-
málum, umhverfis- og náttúruverndarmál-
um svo og í nefndum sem tengdust mál-
efnum barna og unglinga. í 48% nefnda
voru engar konur og konur virðast hafa til-
hneigingu til að fjölmenna í nefndir þar
sem konur eru í meirihluta. í Reykjavík
eru t.d. konur í meirihluta í 8 nefndum af
32 og 57,4% kvenna sem eiga sæti í nefnd-
um eru í meirihlutanefndum.
Hversu margar konur eru í æðstu emb-
ættum sveitarstjórna? Tæp 10% kvenna
hafa verið valdar í þessar stöður á móti
21% karla. Hlutfallslega flestar konurnar
eru forsetar bæjarstjórna eða 29%, 13,6%
eru oddvitar kauptúna og 7,1% oddvitar
utinni hreppa. Engin kona hefur verið val-
>n til að gegna störfum borgar- eða bæjar-
stjóra. í 57 sveitarstjórnum af 201 er engin
kona fulltrúi!
„Hlutfall kvenna í nefndum er lægra en
karla,“ segir Lilja. „Nefndirnar eru einnig
kynjaskiptar. Sumar eru fátækar af konum
eins og t.d. hafnarnefndir og samstarfs-
nefndir sveitarfélaga. Jafnréttisnefndir og
skólanefndir eru á sama hátt oft fátækar af
karlmönnum.“
Jafnréttisráð hefur gert ítarlega úttekt á
verkaskiptingu kynjanna í nefndum og
ráðum. 1 úttekt frá 1987 kemur í Ijós að
konur eru í meirihluta í 17 af 23 félags-
málaráðum og í 18 af 23 grunnskólaráð-
um. 1 bæjarráðum, sem eru mikilvægustu
nefndir sveitarstjórna, sitja 76 karlar og 21
kona, eða 21,6%. I tveimur tilvikum eru
konur í meirihluta og í 11 þeirra eru bæjar-
ráðin án konu. 1 atvinnumálanefndum eru
konur 15% fulltrúa, í 13 slíkum nefndum
er engin kona og þær eru hvergi í meiri-
hluta. í félagsmálaráðum eru konur hins-
vegar 73,5% fulltrúa í 29 bæjarfélögum. I
tveimur þeirra eru karlar í meirihluta en í
öðrum fimm eru engir karlar. Karlar eru
formenn í 6 félagsmálaráðum en 23 konur
gegna formennsku.
í hafnarnefndum og ráðum sitja 131
fulltrúi, þar af 7 konur eða aðeins um 5%
fulltrúa. Konur eru 17% fulltrúa í skipu-
lagsnefndum, 62% í skólanefndum, 13% í
húsnæðisnefndum, 64% í jafnréttisnefnd-
um og 44,5% í umhverfis- og náttúru-
verndarráðum. Þá eru aðeins 17% fulltrúa
skipulagsnefnda konur og 7% í samstarfs-
nefndum sveitarstjórna.
Hvaö er liægt aö gcra til að
stuöla aö brcytinguin?
Lilja segir að hópurinn hafi skrifað öllum
jafnréttisnefndum landsins og óskað eftir
samstarfi. Jafnréttisnefnd Reykjavíkur hef-
ur tilnefnt fulltrúa í hópinn og í janúar
fóru tveir fulltrúar hópsins til Akureyrar og
héldu fund nteð konum úr öllum stjórn-
málaflokkum. „Það er mjög góður andi í
konum á Akureyri og þær eru mjög með-
vitaðar um jafnréttismál. Háskólinn og
jafnréttisfulltrúi hafa skipulagt námskeið
um sveitarstjórnarmál, en þar verða veittar
upplýsingar um skipulag sveitarstjórnar-
mála og þær sem áhuga hafa þjálfaðar til
þátttöku, svo sem með því að nema fund-
arsköp og ræðumennsku.“
Þann 13. apríl var haldinn fundur með
konum sem sæti eiga á framboðslistum
stjórnmálaflokkanna. „Við vildum vekja
athygli þeirra kvenna sem hafa tekið sæti á
framboðslistum stjórnmálaflokkanna og
vekja þær til umhugsunar um möguleika
kvenna og hindranir til að ná völdunt í
stjórnmálum og nauðsyn þess að fjölga
konum í nefndum.
Við viljum opna augu kvenna fyrir því
að þær þurfa að hugsa um hvernig ákvarð-
anir eru teknar. Eru málin ákveðin á sveit-
I arstjórnarfundum? I nefndum, í klíkum
einhvers staðar á bakvið, meðal embættis-
manna í stofnunum samfélagsins? Flyst
valdið ef til vill til þegar konurnar koma
inn í sveitarstjórnirnar? Við þurfum að
auka fjölda meðvitaðra kvenna í stjórnmál-
um til að þær geti breytt vinnuaðferðum
og haft nteiri áhrif með því að nota
kvennapólitískar aðferðir. Við áformum
einnig að láta útbúa póstkort sem konur
geta sent hver annarri til að treysta sam-
stöðuna. Eftir að sveitarstjórnarkosningun-
um sleppir er mikið starf framundan í
sambandi við næstu Alþingiskosningar."
Konur cndast skamiiit í
sveitarstjórnum
Ekki dugar þó að fjölga konum í valda-
stöðum, því einnig þarf að vinna að því að
þær sitji lengur. I könnun á störfum
kvenna í sveitarstjórnum 1986-1990, sem
unnin er af Stefaníu Traustadóttur, kemur
í ljós að mikill fjöldi kvenna ætlar ekki að
gefa kost á sér aftur að loknu fyrsta kjör-
tímabili, eða um 59% aðalmanna og 23%
eru óákveðnar. Einungis 18% eru ákveðnar
í að gefa kost á sér áfram. Þær sem hafa
verið tvö tímabil eða lengur eru ákveðnari í
að hætta, því 68% segjast ekki ætla að gefa
kost á sér aftur og 16% eru óákveðnar. Að-
eins 16% eru ákveðnar í að sitja áfram.
Svipaða sögu er að segja um varamenn,
43% ætla að hætta eftir fyrsta kjörtímabil
og 27% eru óákveðnar, aðeins 30% ætla
að halda áfram. 80% þeirra kvenna sem
eru varamenn og hafa setið tvö kjörtímabil
eða lengur ætla að hætta, aðeins 20% ætla
að halda áfram.
Þegar konurnar eru beðnar um skýring-
ar er algengasta svarið tímaskortur, eða svo
segja 19 af 46 aðalmönnum, og 6 af 20
varamönnum. Níu aðalmenn nefna einnig
þá ástæðu að gefa öðrum tækifæri til að
taka þátt í stjórnun. Bent hefur verið á að
sveitarstjórnarstörfin eru aukastörf þessara
kvenna, þær eru langflestar í fullu starfi á
vinnumarkaðinum og eiga auk þess stór
heimili. Lilja Ólafsdóttir var spurð hvort
samstarfshópurinn hcfði velt fyrir sér hvers
vegna konur endast illa í valdastöðum
stjórnmálanna.
„Það eru eflaust margir samverkandi
þættir sem valda þessu. Konurnar fá minni
stuðning að heiman en karlarnir. Flestir
karlar eru stoltir yfir því ef konur þeirra
komast til valda, en það horfir öðruvísi við
þegar þeir þurfa að taka sinn hluta af
ábyrgð af heimilishaldinu. Þær leikreglur
sem gilda í stjórnmálum eru konum fram-
andi, þær eru vanar öðrum aðferðum í
samstarfi. Forgangsröð kvenna og karla um
hvað sé mikilvægast í lífinu er ekki eins.
Þjóðfélagið telur konu það ekki til tekna
að ná frama út á við á sama hátt og körl-
5