19. júní - 01.03.1994, Blaðsíða 23

Konur - jafnrétti
og ES6
Eins og kunnugt er tók samningurinn
um hið Evrópska efnahagssvæði gildi
um síðustu áramót. Þar er að finna til-
skipanir um jafnrétti og jafna stöðu
kynja. Þessar tilskipanir hafa lagagildi
hér á landi og ber að túlka íslenska lög-
gjöf til samræmis við tilskipanir EES
samningsins. Það var álit Jafnréttisráðs
og Félagsmálaráöuneytisins að ekki
væri þörf á að breyta núgildandi jafn-
réttislögum til aö uppfylla ákvæði EES
samningsins. Því er þó ekki að leyna aö
í tilskipunum ESB á þessu sviði er að
finna ákvæði sem eru að mörgu leyti
skýrari og afdráttarlausari en íslensk
löggjöf. Þaö er því ekki úr vegi aö í 1.
tölublaði Vogarinnar eftir gildistöku
samningsins séu þessar tilskipanir
kynntar.
Þær tilskipanir sem fjalla um jafn-
réttismál eru:
- Tilskipun ráösins frá 10. febrúar
1975 um samræmingu á lögum
aðildarríkjanna um beitingu meg-
inreglunnar um sömu laun karla
og kvenna. (Jafnlaunatilskipunin)
- Tilskipun ráðsins frá 9. febrúar
1976 um framkvæmd meginregl-
unnar um jafnrétti karla og
kvenna varðandi aögang að störf-
um, starfsþjálfun og stöðuhækk-
unum, sem og varðandi starfs-
kjör. (Meginreglan um jafnrétti)
- Tilskipun ráösins frá 19. desem-
ber 1978 um að megínreglan um
jafnan rétt karla og kvenna til al-
mannatrygginga komi til fram-
kvæmda stig af stigi.
- Tilskipun ráðsins frá 24. júlí 1986
um framkvæmd meginreglunnar
um jafnrétti karla og kvenna innan
almannatryggingakerfa einstakra
starfsgreina.
- Tilskipun ráðsins frá 11. desem-
ber 1986 um beitingu meginregl-
unnar um jafnrétti karla og
kvenna sem stunda sjálfstæðan
atvinnurekstur, þar með talið
landþúnaö, og um vernd sjálf-
stætt starfandi kvenna við með-
göngu og barnsburð.
Þaö yrði of langt mál aö rekja efni
þessara tilskipana. Þaö eru einkum
þær tvær fyrst nefndu sem eru til fyll-
ingar og skýringar á ákvæðum íslensku
jafnréttislaganna. Sem dæmi um slík
ákvæði má nefna 2. mgr. 1. gr. jafn-
launatilskipunarinnar um starfsflokkun-
arkerfi og ákvæði í báöum þessum til-
skipunum, um skyldu aðildarrikjanna til
að gera nauðsynlegar ráðstafanir til að
vernda launþega gegn brottvikningu úr
starfi vegna kvörtunar innan fyrirtækis
eða vegna málareksturs, sem ætlað er
að knýja fram að meginreglan um sömu
laun og/eða meginreglan um jafnrétti
sé virt. Sambærilegt ákvæði er ekki að
finna I íslensku lögunum þó svo túlka
megi þau lög svo að í þeim felist nokk-
ur vernd til þeirra sem leita réttar síns.
Þriöja og síðasta dæmið sem hér verð-
ur nefnt er ákvæði um óbeina mismun-
un. íslensku jafnréttislögin tilgreina að
hvers kyns mismunun eftir kynferði sé
óheimil. Hugtakið óbein mismunun er
ekki nefnt sérstaklega. í greinargerð
með lagaákvæðinu er hugtakið „mis-
munun“ skilgreint svo að átt sé við „at-
höfn eða athafnaleysi, hvers konar
greinarmun, útilokun eða forréttindi
sem skapar mismunandi stöðu kvenna
og karia í raun vegna kynferðis eða at-
riöa tengdum því.“ ísiensku jafnréttis-
lögin taka þvl til óbeinnar mismununar
en yrðu óneitanlega skýrari ef ákvæði
um óbeina mismunun yrði lögfest. Um-
ræöa um óbeina mismunun vegna kyn-
ferðis hefur aukist verulega á undan-
förnum árum meðal annars hjá ESB.
Það er því líklegt að við næstu endur-
skoðun íslensku jafnréttislaganna verði
tekið miö af þeirri lagaþróun.
Venjan er að frumvarp til laga um
jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og
karla valdi nokkrum titringi hjá löggjaf-
arvaldinu. Þannig var það þegar lögin
frá 1985 voru samþykkt en þá hafði
þingið í reynd til afgreiðslu tvö frum-
vörp, ríkisstjórnarfrumvarp og þing-
mannafrumvarp. Niðurstaðan var viss
samsuða úr þeim frumvörpum. Frum-
varpið sem varð að núgildandi lögum,
sem eru frá 1991, var fyrst lagt fram á
Alþingi árið 1988. Það tók því þrjú ár að
fá staðfestingu þingsins og breyttist
það nokkuð í meðförum þess. Það er
því ánægjuleg tilbreyting fyrir okkur
sem teljum þörf á réttarbótum á þessu
sviði að um síöustu áramót tóku gildi
lagaákvæöi um jafnrétti kynja, án átaka
og ágreinings.
EÞ

HÆNUFET
Er lýðræði án Það er óllætt að segja
jafnréttis? að jafnrcttlsbaráttan
hari mörg andlit og 1
nafni hennar eru troðnar margar leiðir. Ungliða-
hreyfingar allra stjórnmálaflokka og framhalds-
skólanemar tóku höndum saman og beindu
kastljósinu að málaflokknum jafnrétti. Sunnu-
daginn 6. mars var haldin jafnréttisráðstefna í
Ráðhúsi Reykjavíkurborgar undir fyrirsöginni
„Jafnrétti - Lýðræði, virkni, þátttaka ábyrgð“.
Jafnræði einstaklinga og virk þátttaka bæði karla
og kvenna var meginviðfangsefni þessa unga
fólks. í öllum málflutningi þess, bæði í aðdrag-
anda ráðstefnunnar og í erindaflutningi á ráð-
stefnunni sjálfri, kom fram skýr afstaða sem lýsir
sér best í fullyrðingunni; jafnréttisbaráttan er
ekki bara fyrir konur! Það var skýr vilji þeirra
sem þar töluðu að strákarnir verði og eigi að
vera með — á sínum forsendum. Er lýðræði án
jafnréttis? spurði unga fólkið og komst að þeirri
niðurstöðu að svo væri ekki
Skýrsla frá í október sl. var hald-
jafnréttisþingi ;ð, tisþing að
Hotel Sögu í Reykja-
vík. Samkvæmt lögum um jafna stöðu og jafnan
rétt kvenna og karla frá 1991 skal það gert á
þriggja ára fresti. Á þinginu voru haldin mörg
athyglisverð erindi, hugleiðingar og ávörp og
hefúr því öllu verið safnað saman í eina skýrslu
ásamt ályktunum þingsins og öðrum upplýsing-
um. Skýrslan fæst á Skrifstofu jafnréttismála,
Laugavegi 13, Reykjavík, sími 91-27420. Allir
þeir sem áhuga hafa á skýrslunni geta keypt
hana fyrir kr. 200.
íslenskar konur Á vegum Evrópu-
fara VÍða r^s‘ns * Strasbourg er
starfandi jafnréttis-
nefnd og er formaður Jafnréttisráðs fulltrúi ís-
lands í þeirri nefnd. Starf að jafnrétti kvenna og
karla heyrir undir mannréttindadeild Evrópu-
ráðsins og því setja mannréttindi kvenna eða
lýðréttindi kvenna, sem er kynhlutlausara orð,
verulegt mark sitt á starf nefndarinnar. Á síðast-
liðnu ári fékk jafnréttisnefnd Evrópuráðsins nýj-
an starfsmann. Þessi starfsmaður heitir Ólöf
Þórhildur Ólafsdóttir, bókasafnsfræðingur að
mennt. Ólöf hafði áður sinnt tímabundnum
verkefnum hjá ráðinu en hefur nú verið fast-
ráðin starfsmaður Evrópuráðsins.
Karlar komi tíl 1 skýrslu nefndar i
Starfa veSum félagsmála-
ráðuneytis um stöðu
karla í breyttu samfélagi og lciðir til að auka
íjölskylduábyrgð þeirra, sem út kom árið 1993,
er lagt til að Jafnréttisráð skipi ráðgjafarnefnd til
tveggja ára sem hafi það hlutverk að auka þátt
karla í umræðunni um jafnrétti kynjanna.
Ráðgjafarnefnd Jafnréttisráðs hefur tekið til
starfa. Hún mun í starfi sínu einkum leggja
áherslu á samspil íjölskyldu- og atvinnulífs og
félags- og tilfinningaleg vandamál drengja og
karla. í nefndinni eiga sæti Sigurður Svavarsson,
ritstjóri, scm jafnframt er formaður, Sigurður
Snævarr, hagfræðingur, Hjörleifur Sveinbjörns-
son, fræðslufulltrúi, Jóhanna Ingvarsdóttir,
blaðamaður og Ragnhildur Benediktsdóttir, lög-
fræðingur.
23