Fréttablaðið - 10.12.2010, Blaðsíða 24

24 10. desember 2010 FÖSTUDAGUR
P
avel fæddist í Póllandi árið
1980, í háskólaborginni Poznan.
Þar voru foreldrar hans í námi.
„Þau kynntust þar og eignuðust
mig. Svo fékk mamma, sem er
mannfræðingur, vinnu annars
staðar og við fluttum þangað. Þar bjuggum
við á útisafni, eins konar Árbæjarsafni, sem
olli oft vandræðum. Krakkarnir í skólanum
heimsóttu mig til dæmis aldrei því þegar þau
tilkynntu foreldrum sínum að Pawel byggi
á Árbæjarsafninu þá var því ekki trúað og
sagt að þar byggi enginn. Við höfðum ekki
síma svo það var ekki hægt að hringja og
kanna málið.
Pólland var kommúnistaríki á þessum
tíma og ekki allsnægtir. En eftir margra ára
bið fengum við síma. Úr honum var hægt að
hringja í einn klukkutíma, einu sinni í viku.
Þetta var um vorið. Um sumarið voru ein-
hverjar framkvæmdir á svæðinu, menn að
grafa, og þeir slitu blessaða símalínuna. Þar
með lauk símareynslu okkar.
Við fluttum svo til Íslands 1988. Pabbi er
tungumálasérfræðingur. Hann hafði lært
norsku og langaði, eins og tungumálasér-
fræðinga er háttur, að læra skrítnara tungu-
mál. Íslenskan heillaði hann og þess vegna
komum við.
Ég fór í Melaskóla. Það voru engar mót-
tökudeildir á þessum tíma en tuttugu árum
áður höfð börn pólska sendiherrans verið í
Melaskóla. Það var því reynsla af svona, eins
og menn sögðu. Það hafði líka sitt að segja
að þá var lítið um útlenska krakka þannig
að íslensku krakkarnir voru forvitnir í garð
útlendinga.
Mér var vel tekið í Melaskóla, ég var í
góðum og elskulegum bekk og hafði mjög
góða kennara. Þar lærði ég Heyrðu snöggv-
ast Snati minn og fleira í þeim dúr og pabbi
og mamma hjálpuðu mér með íslenskuna.
Við töluðum samt pólsku heima.“
Öðruvísi uppeldi
Manstu eftir fréttunum frá Póllandi af Lech
Walesa og Jaruzelski og því umróti öllu?
„Ég fylgdist mjög vel með. Ég segi oft að
ég búi að þeirri reynslu að hafa alist upp í
kommúnistaríki og að ég hafi upplifað mun-
inn á kommúnisma og kapítalisma. Þegar
menn reikna sjá þeir að ég var átta ára á
þessum tíma og segja að þetta passi ekki
því börn hafi ekki áhuga á svona málum. Þá
vita menn ekki af pólitísku uppeldi barna í
svona ríkjum. Allir áttu ættingja á Vestur-
löndum og allir vissu að þar var gott að búa
en ekki jafn gott hjá okkur. Þar voru flott
föt og leikföng og nammi en ekki hjá okkur.
1989 er merkilegt ártal fyrir mig og hefur
pólitísk áhrif á mig.“
Hefurðu enn tengsl við Pólland og fólk í
Póllandi?
„Já, sérstaklega núna. Ég á tveggja ára
gamlan son og reyni að tala pólsku við hann
og heimsækja gamla heimalandið.“
Hvernig er ástandið þar?
„Það er algjört 2007 í Póllandi. Um dag-
inn sá ég John Cleese í pólskri bankaauglýs-
ingu. Mér brá. Það er blússandi uppgangur
þar. Margt af því sem ég segi um Pólland
á ekki lengur við, ég er alinn upp á öðrum
tíma. Þeir Pólverjar sem nú eru 21 árs fædd-
ust þegar kerfið hrundi. Það fólk er ekki að
velta sér upp úr þessum hlutum heldur stofn-
ar fyrirtæki og sækir fram. Ég held að Pól-
land sé í ágætis málum.“
Spjallið við Ögmund
Þú ert í Sjálfstæðisflokknum. Hvað laðaði
þig að honum?
„Ég skráði mig í Sjálfstæðisflokkinn
þegar ég var nítján ára. Á kjördegi kosning-
anna 1999 fór ég á kosningaskrifstofur allra
flokka og þáði þar kaffi og samlokur. Á skrif-
stofu VG átti ég heillangt spjall við Ögmund
Jónasson. Að því loknu labbaði ég yfir í Val-
höll og skráði mig í Sjálfstæðisflokkinn.
Þetta var ágætis spjall en ég var ósammála
Ögmundi í flestu og gekk því í þann stjórn-
málaflokk sem var fjærstur honum.
Ég er hægrimaður, trúi á frelsið, og Sjálf-
stæðisflokkurinn er sá flokkur sem alla-
vega að nafninu til á að standa vörð um þau
gildi.“
Ræður uppruninn þar einhverju?
„Örugglega, en það er þó ekki þannig að
allir Pólverjar séu hægrimenn. Í augnablik-
inu er sú staða uppi í Póllandi að flokkur
hliðstæður Sjálfstæðisflokknum er með 40
prósenta fylgi og repúblikanaflokkur hægra
megin við hann er með 40 prósent. Þetta er
býsna hægrisinnað eins og stendur en það
er kannski af því að vinstrimenn hafa spilað
illa úr sínum málum að undanförnu.“
Þú ert mjög gagnrýninn á flokkinn þinn.
„Já. Skoðum til dæmis Evrópusambands-
málin. Flokkurinn hefur sagt mjög skýrt að
hann vilji ekki hafa innanborðs fólk sem er
hlynnt aðild. Aðalástæðan fyrir því að það er
enn í flokknum er sú að upp til hópa er þetta
fólk sem hefur verið lengi í flokkn-
um og vill ekki fá á sig þann aula-
stimpil sem fylgir því að kljúfa sig
út úr honum.
Sjálfstæðisflokkurinn er með
langa sögu og ég býst við að menn
séu hræddir við að brjóta hann
upp. En skilaboð síðustu tveggja
landsfunda geta ekki verið skýr-
ari; Evrópusambandsaðildar-
sinnar eiga ekki samleið með
flokknum.“
Hagsmunir Íslands númer eitt
Þú ert þarna ennþá.
„Já, ég það. Sjálfstæðisflokk-
urinn er tæki til að ná fram hug-
myndum. Í því sem er að fást við
hugsa ég hvað sé best fyrir Ísland
en ekki hvað sé best fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn.“
En af hverju heldurðu að Evr-
ópusambandsaðild sé Íslandi fyrir
bestu?
„Ég tel að Evrópusambandið
sem slíkt sé gott. Ég hef séð
jákvæð áhrif þess í gegnum mitt
gamla heimaland og löndin í kring
og ég held að enginn hafi verið
duglegri við að breiða út lýðræði
og kapítalisma í heiminum undan-
farna áratugi en Evrópusam-
bandið. Vegna þess urðu ótrúleg-
ar umbætur í Austur-Evrópu. Það
eitt og sér gerir að verkum að mér finnst
ESB frábært fyrirbæri.
Það er svo önnur spurning hvort aðild sé
góð fyrir Ísland. Sé hún skoðuð kemur í ljós
að með aðild myndi margt hér breytast til
batnaðar. Margt er þegar í höfn vegna EES-
samningsins en út af standa mál á borð
við sjávarútveg, landbúnað, gjaldmiðil og
aðkomu að stofnanaákvarðanatöku.
Um þau þarf að semja. Margir hafa áhyggj-
ur af sjávarútveginum en ég sé ekki hvað í
samningum gæti orðið Evrópusambandinu
betur í hag en Íslandi.“
Sjálfbært, sósíalískt kjaftæði
Hvernig finnst þér ríkisstjórnin standa sig?
„Ég held að þetta sé fólk sem er örugglega,
að mörgu leyti, að reyna að gera sitt besta
og ég hef samúð með og skilning á mörgu
sem hún stendur í. Auðvitað myndi ég vilja
að Evrópusambandsumsóknin væri keyrð
áfram af alvöru en raunin er sú að hálf ríkis-
stjórnin er á móti henni þótt Alþingi hafi
samþykkt að fara þessa leið.
Svo verð ég að segja að VG-megin í ríkis-
stjórninni gerast hlutir sem eru þess eðlis
að hárin rísa. Það gerist til
dæmis í hvert einasta skipti sem
Jón Bjarnason tekur ákvörðun.
Hann tekur reyndar ekki stærstu
ákvarðanirnar sem valda umróti
í efnahagslífinu en engu að síður
þá stígur hann í hvert sinn frá því
sem heitir markaðsbúskapur í átt
til einhvers sem heitir sjálfbært,
sósíalískt kjaftæði.
Þess vegna er ég hræddur
um að það verði erfitt að koma
nokkru af stað á meðan ríkis-
stjórnin er svona.“
Hvers vegna sóttist þú eftir kjöri
á stjórnlagaþing?
„Mig langaði bara til þess. Ég veit
svo sem ekki hvað annað ég á að
segja um það. En þó, ég hef ann-
ars vegar mikinn áhuga á nær-
umhverfinu og hins vegar grunn-
skipuninni, lýðræðinu og slíku.
Ég hef minni áhuga á því dóti sem
er á þinginu núna. Ég mat það svo
að það gæti verið gaman að vera
með í þessari kosningabaráttu og
að það gætu verið góðar líkur á
að ég næði kjöri.“
Stjórnskipunin er aðalmálið
Það mátti skilja orð þín í Frétta-
blaðinu nýverið þannig að þú
óttist að stjórnarskráin kunni að
fyllast af innantómum yfirlýsing-
um sem gleðja alla en gagnast engum.
Hvað áttu við?
„Nú er ég að fara að vinna með fólki sem
hefur ýmsar hugmyndir og ég vil ekki skjóta
þær allar niður strax. Það væri óheppilegt
fyrir samstarfið. En mörg fórum við fram
með einhverjum slagorðum um það sem við
viljum koma í gegn. Alþingi setti stjórnlaga-
þinginu hins vegar ákveðinn ramma utan
um átta atriði sem á að fjalla um. Við eigum
að einbeita okkur að atriðum sem snúa að
stjórnskipun ríkisins áður en við förum að
bæta við áhugamálum okkar.
Ég vil breyta fullt af hlutum, jafnvel í mann-
réttindakaflanum. Það er til dæmis leyfilegt
að setja skorður við tjáningarfrelsinu út af
heilsu fólks. Mér finnst það of langt gengið
en ætla ekki að ráðast á það núna því það er
ekki eitt af því sem við áttum að gera.
Sú staða gæti komið upp að eftir tveggja
mánaða vinnu höfum við bara velt fyrir
okkur málum eins og aðskilnaði ríkis og
kirkju, mannréttindakaflanum eða öðru sem
við áttum ekki að gera. Allt svona á að mæta
afgangi.“
Öfugt við mjög marga ertu heldur mótfall-
inn ákvæði um þjóðareign á náttúruauðlind-
um, hvers vegna?
„Helmingur ríkja í OECD hefur ákvæði
um auðlindir í stjórnarskrá. Af þeim er
stærsti hlutinn einungis með ákvæði um
skyldur ríkisins til að tryggja að auðlindir
séu nýttar á skynsaman og sjálfbæran hátt.
Það er hlutur sem má skoða enda hlýtur það
að vera markmið allra sem hugsa um auð-
lindir yfirhöfuð. Einungis fjögur ríki innan
OECD, þar af tvö Evrópuríki, Slóvakía og
Írland, eru með ákvæði um að ríkið eigi auð-
lindirnar. Þar er ekki talað um þjóðareign,
sem að mínu viti er of óljóst hugtak. Auðlind-
ir er líka óljóst hugtak.
Ég held að það eigi ekki að binda hendur
stjórnmálamanna framtíðar þannig að ein-
ungis opinberir aðilar megi eiga þetta eða
hitt. Ef menn vilja breyta kvótakerfinu, sem
sjálfsagt margir eru að hugsa um í þessu
sambandi, þá er miklu auðveldara og eðli-
legra að gera það með lagabreytingum.“
Margir eru líka að hugsa um orkuna.
„Já, og ef menn vilja meina að orka eigi
að vera eign ríkisins, þá er hægt að orða það
í lögum. Markmið þeirra sem tala um þetta
hlýtur að vera að auðlindir séu nýttar á skyn-
saman hátt. Stjórnarskrárákvæði um þjóð-
areign eða ríkiseign tryggir ekki skynsam-
lega nýtingu.
En ég tek skýrt fram að ég er ekki mætt-
ur á stjórnlagaþing til að þvælast fyrir öllu.
Ég ætla að vinna að þessum málum. Alþingi
setti okkur að vinna að auðlindaákvæði og
það er ekki útilokað að niðurstaða fáist sem
menn verði sáttir við.“
Upphafið að meiru?
Þú varst í framboði fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn í borgarstjórn í vor, nú ertu kominn á
stjórnlagaþing. Hefur þú velt fyrir þér frek-
ari þátttöku í pólitík?
„Ég væri að ljúga ef ég segði að ég hefði
ekki áhuga á því. Ég þáði boð um sæti á lista
hjá Sjálfstæðisflokknum fyrir borgarstjórn-
arkosningar vegna þess að ég hef áhuga á
borgarmálum. Ég fór fram til stjórnlaga-
þings vegna þess að ég hef áhuga á málefn-
um þess. Ég ætla ekki að gera pólitík að ævi-
starfi en ég hef áhuga og það kemur vel til
greina að gera eitthvað meira.“
Verðum að byrja á stóru málunum
Pawel Bartoszek er meðal fulltrúa á stjórnlagaþinginu sem tekur til starfa í febrúar. Hann fæddist í Póllandi en hefur búið á
Íslandi síðan hann var átta ára. Björn Þór Sigbjörnsson spjallaði við Pawel um æskuna, stjórnmálin og stjórnlagaþingmennskuna.
FÖSTUDAGSVIÐTALIÐföstudagu
r Pawel Bartoszek stjórnlagaþingmaður
Þetta var
ágætis spjall
en ég var
ósammála
Ögmundi
í flestu og
gekk því í
þann stjórn-
málaflokk
sem var
fjærstur
honum.
PAWEL BARTOSZEK Eftir grunn-
skólanám fór Pawel í MR og
þaðan í stærðfræðinám í HÍ.
Hann lærði meiri stærðfræði í
Danmörku og kenndi svo við HR
meðan þar var starfrækt stærð-
fræðideild. Nú bíður hann þess
að stjórnlagaþingið verði sett.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM