Fréttablaðið - 05.04.2011, Blaðsíða 12

5. apríl 2011 ÞRIÐJUDAGUR12
FRÉTTASKÝRING: Hvað felur „dómstólaleiðin“ í sér? 6. hluti
Líkur verða að teljast á að Ísland
myndi tapa máli sem rekið yrði
fyrir EFTA-dómstólnum vegna Ice-
save-deilunnar. Skiptar skoðanir
eru um málið meðal lögmanna. Álit
ESA er að með afstöðu sinni brjóti
Ísland í bága við EES-samninginn.
Fyrstu skrefin í málarekstri ESA
hafa þegar verið tekin. Næstu skref
verða tekin felli þjóðin nýjan Ice-
save-samning í atkvæðagreiðslunni
næsta laugardag.
Dómsmál ESA, eftirlitsstofnunar EFTA, á
hendur Íslendingum vegna Icesave er þegar
í farvegi. Málareksturinn er hins vegar í bið-
stöðu fram yfir niðurstöðu þjóðaratkvæða-
greiðslunnar um Icesave. Verði staðfest lögin
um ríkisábyrgð skuldbindingar Tryggingar-
sjóðs innstæðueigenda (TIF) vegna Icesave er
sjálfhætt við málareksturinn.
Í áminningarbréfi ESA frá því í maí í
fyrra kemur fram að stofnunin telji ótvíræða
skyldu íslenskra stjórnvalda til að ábyrgjast
innstæður breskra og hollenskra sparifjáreig-
enda á Icesave-reikningum Landsbankans að
því ríflega tuttugu þúsund evra lágmarki sem
reglur um innstæðutryggingar kváðu á um.
Fari hins vegar svo að nýjum Icesave-
samningi verði hafnað í þjóðaratkvæða-
greiðslu þurfa stjórnvöld hér að svara
áminningarbréfi ESA og taka til varna í mála-
rekstrinum á hendur ríkinu. Í framhaldinu
kæmi svo frá ESA svokallað rökstutt álit og
málinu kynni að verða vísað til EFTA-dóm-
stólsins. Þar færu fram vitnaleiðslur, kallað
yrði eftir gögnum og Evrópulönd og fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins fengju að
leggja fram athugasemdir sínar.
Ferlið er þó ekki jafntímafrekt og það
hljómar. Samkvæmt heimildum blaðs-
ins er ekki ólíklegt að ár gæti liðið milli
þjóðaratkvæðagreiðslunnar og dóms hjá
EFTA-dómstólnum. Skúli Magnússon, ritari
dómstólsins, segir að þar hafi alla jafna verið
skorið úr og réttað í málum á mjög skömmum
tíma. „Um leið og mál er komið hingað er það
rekið eins hratt og mögulegt er. Það á við um
öll mál,“ segir hann.
Flókið að spá fyrir um framvinduna
Í viðtali við Fréttablaðið í byrjun síðasta
mánaðar áréttaði Skúli að mögulegur dómur
EFTA-dómstólsins næði ekki til skaðabóta-
skyldu íslenska ríkisins, hvort heldur sem
það væri vegna brots gegn tilskipun um inn-
stæðutryggingar eða gegn grunnreglunni
um bann við mismunun á grundvelli þjóð-
ernis. Mál sem ESA höfði snúist um hvort
íslenska ríkið hafi fullnægt skyldum sínum
gagnvart EES-samningnum. „Liggi síðan
fyrir að íslenska ríkið hafi gerst brotlegt
kemur upp spurningin um hvort stofnast
hafi til skaðabótaskyldu,“ sagði hann. Þá
tæki að öllum líkindum við málarekstur
fyrir íslenskum dómstólum, sem aftur
þyrftu að leita álits EFTA-dómstólsins um
vafaatriði í túlkun á EES-samningnum.
Íslenska lögmenn greinir á um líkur þess
að dómur falli Íslendingum í óhag, en bent
hefur verið á að ESA hefur eingöngu tapað
tveimur af 29 samningsbrotamálum sem
stofnunin hefur farið með.
Verði íslenska ríkið talið brotlegt þarf
að sögn Skúla að fullnægja frekari skilyrð-
um til þess að stofnist til skaðabótaskyldu.
„Þau eru einkum skilyrði um að brot sé
nægjanlega alvarlegt.“
Sömuleiðis segir Skúli að færi svo að
íslenskir dómstólar dæmdu málið með þeim
hætti að væri talið samræmast EES-samn-
ingnum og skuldbindingum Íslands sam-
kvæmt honum væri hægt að sjá fyrir sér
alls konar framhald á málinu. „Milliríkja-
deilunni lýkur ekki endilega við niðurstöðu
íslenskra dómstóla,“ segir hann.
Þannig gæti niðurstaða dómsmáls hér
kallað á viðbrögð frá Evrópusambandinu
og meint brot íslenskra dómstóla gegn EES-
reglum lent aftur á borði ESA. „Þetta er
býsna flókið mat og erfitt að sjá fyrir sér
framvinduna.“
Í grein Margrétar Einarsdóttur, kennara
í Evrópurétti við Háskólann í Reykjavík
og forstöðumanns Evrópuréttarstofnunar,
í Fréttablaðinu 17. mars segist hún hall-
ast að því að verulegar líkur séu á því að
íslenska ríkið myndi bíða lægri hlut í máli
fyrir EFTA-dómstólnum. „Við fall bank-
anna í október 2008 voru innistæður í inn-
lendum útibúum tryggðar að fullu á meðan
innistæður í erlendum útibúum nutu engrar
tryggingar. Í þessu felst óbein mismunun á
grundvelli þjóðernis,“ segir hún og telur því
að öllum líkindum um skýrt brot að ræða
gegn fjórðu grein EES-samningsins. Þá sé á
því byggt í áminningarbréfi ESA að íslenska
ríkið hafi gerst brotlegt við tilskipun 94/19
um innistæðutryggingar þar sem íslenska
ríkið hafi ekki séð til þess að hér á landi
væri komið á fót innistæðutryggingakerfi
sem virkaði.
Bótaábyrgð gæti náð til heildarinnstæðna
„Dómur EFTA-dómstólsins þess efnis að
íslenska ríkið hafi brotið gegn samnings-
skuldbindingum sínum á grundvelli EES-
samningsins myndi setja aukinn pólitískan
þrýsting á Íslendinga að greiða skuldina. Ef
íslenska ríkið yrði ekki við því kynnu samn-
ingsaðilar EES-samningsins að grípa til
refsiaðgerða gegn okkur á grundvelli samn-
ingsins,“ segir Margrét í grein sinni. Hún
telur vafa leika á því hvort brot landsins á
því að innleiða tilskipunin um innstæðu-
tryggingar sé nægilega alvarlegt til þess að
varða bótaábyrgð.
„Hins vegar má telja verulegar líkur á
því að brot íslenska ríkisins gegn banni við
mismunun á grundvelli þjóðernis, sem er
algjör grundvallarregla EES-réttarins, yrði
talið nægjanlega alvarlegt,“ segir hún og
kveður íslenska ríkið því að minnsta kosti
talið bótaskylt á þeim grundvelli. „Þá er það
áhyggjuefni að Bretar og Hollendingar gætu
fyrir íslenskum dómstólum byggt á því að
vegna brota á fjórðu grein EES-samnings-
ins bæri íslenska ríkið bótaábyrgð á heildar-
innistæðum innistæðueiganda í Bretlandi
og Hollandi en ekki einungis þeirri fjár-
hæð sem samsvarar innistæðutryggingu að
20.000 evrum. Skuld Íslendinga við Breta
og Hollendinga yrði þá um tvöfalt hærri en
hún er samkvæmt því samkomulagi sem nú
hefur náðst. Þá myndi skuldin væntanlega
öll falla í gjalddaga við uppkvaðningu dóms
Hæstaréttar.“
Fastus ehf. | Síðumúla 16 | 108 Reykjavík | Sími 580 3900 | www.fastus.is
Iðnaðarþvottavélar og þurrkarar
fyrir húsfélög og aðra
stór notendur s.s. hótel
og þvotta hús.
PER SANDERUD, FORSETI ESA Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefur unnið 27 af 29 málum sem höfðuð hafa
verið á hendur ríkjum fyrir EFTA-dómstólnum vegna brota á Samningnum um evrópska efnahagssvæðið
(EES). FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
ESA telur skyldur Íslendinga skýrar
Lárus Blöndal, hæstaréttarlögmaður og fulltrúi stjórnar-
andstöðunnar í Icesave-samninganefndinni, bendir á
að lægri vextir í nýjum samningi hafi fengist með því
að halda á lofti óvissu um lagaskyldu Íslendinga til að
gangast við ábyrgð á Icesave-reikningum Landsbankans.
Íslendingar, Bretar og Hollendingar hafi því skipt með
sér kostnaði. Tapist málið fyrir EFTA-dómstólnum sé sú
vörn úr sögunni. „Þá munu Bretar og Hollendingar ekki
sætta sig við að fá vexti sem eru
langt undir því sem gerist og gengur
á alþjóðavettvangi,“ segir hann og
kveður Breta og Hollendinga hafa
lýst því yfir að verði dómstólaleið
ofan á taki þeir upp ýtrustu kröfur.
„Niðurstaða dómstóla getur verið
með þrennum hætti. Við getum
unnið málið. Við getum tapað
málinu á þann hátt að við berum
ábyrgð á því að fjármunir hefðu
átt að vera til fyrir lágmarksgreiðslum innstæðutrygg-
inga. Og í þriðja lagi getum við tapað því þannig að við
höfum mismunað innstæðueigendum eftir því í hvaða
útibúum þeir áttu peninga,“ segir Lárus og kveður blasa
við vaxtakostnað upp á hundruð milljarða verði síðasti
kosturinn ofan á, enda myndu Bretar og Hollendingar
þá gera okkur ábyrg fyrir öllum innistæðunum sem þeir
greiddu en ekki eingöngu lágmarksinnistæðum. „Og
tal um að ef við töpum málinu fyrir EFTA-dómstólnum
endi þetta fyrir íslenskum dómstólum og að leiða megi
það til lykta með heimadómurum og litlum tilkostnaði
er fásinna. Menn þurfa í einu og öllu að fara eftir þeim
samningum og reglum sem við höfum undirgengist með
EES-samningnum.“
Lárus veltir einnig fyrir sér hver sé viðunandi herkostn-
aður við Icesave-deiluna. Áætlaður kostnaður ríkisins við
fyrirliggjandi samning sé ekki nema einn tuttugasti af
kostnaði við samninginn sem hafnað var í fyrra. „Óbeini
kostnaðurinn við að standa í svona málarekstri gagnvart
viðskipta- og vinaþjóðum okkar skipti kannski ekki máli
þegar um var að tefla hagsmuni upp á 500 milljarða
króna, en hann skiptir máli þegar kostnaðurinn er 20 til
30 milljarðar,“ segir hann og bendir á nýja útreikninga
Tryggva Þórs Herbertssonar, hagfræðings og þingmanns
Sjálfstæðisflokksins, um að kostnaður af hærra vaxtaálagi
með óleysta deilu kunni á einu ári að vera hærri en öll
upphæðin sem ríkið þurfi að greiða vegna Icesave.
Nýtt mál þolir ekki
sama stríðskostnað
LÁRUS BLÖNDAL
„Ísland hefur ekki tekið formlega til varna,“ segir Sigríður
Á. Andersen héraðsdómslögmaður og telur því enga
sérstaka áhættu af svonefndri dómstólaleið í Icesave-deil-
unni við Breta og Hollendinga. Hún furðar sig á stjórn-
sýslu ESA að lýsa því yfir að málið fari fyrir dóm jafnvel
þótt áminningarbréfi stofnunarinnar frá í maí í fyrra hafi
ekki enn verið svarað.
Endi deilan hins vegar fyrir EFTA-dómstólnum segist
Sigríður telja alveg ljóst að aldrei
kæmi til álita að dæma Ísland til að
ábyrgjast innstæðurnar að fullu. Hún
vísar til þess að í áminningarbréfi ESA
sé bara fjallað um lágmarksinnstæðu-
tryggingarfjárhæðina. „ESA er bundið
af þeim málsástæðum sem þar koma
fram,“ segir hún og telur fráleitt að
ESA kynni að senda inn nýtt áminn-
ingarbréf. „Ég þekki ekki dæmi um
slíkt í Evrópurétti og það myndi í raun
jafnast á við stríðsyfirlýsingu.“
Jafnvel þótt EFTA-dómstóllinn kæmist að þeirri niður-
stöðu að Ísland hefði ekki innleitt tilskipun um inn-
stæðutryggingar með tilhlýðilegum hætti bendir Sigríður
á að huga þurfi að ýmsu áður en meint tjón Breta og
Hollendinga liggi fyrir. Til dæmis þurfi að meta hvort þeir
hefðu með einhverjum hætti getað takmarkað tjón sitt.
Þannig hafi um helgina komið fram hjá Lee Buchheit,
formanni samninganefndar Íslands, að Bretar hafi greitt
innstæðueigendum út með áföllnum Icesave-vöxtum.
Þar hefði mátt láta nægja að greiða út höfuðstólinn
einan eða miða við aðra og lægri vexti. Þá þurfi líka að
líta til mögulegs ábata sem löndin hafi haft af einhliða
ákvörðun um að greiða út inneignir Icesave. „Væntanlega
voru þeir að vernda eigið fjármálakerfi og það þarf að
meta til einhverrar fjárhæðar,“ segir hún og telur því ekk-
ert borðleggjandi um fjárhæð bóta Íslands í málinu.
Eins segir Sigríður rök hníga til þess að Íslandi hafi
verið heimilt að gera upp á milli innstæðna hér á landi
og erlendis í aðgerðum sínum. „Það er vel hægt að halda
því fram að þetta hafi verið annars konar hópur, en verði
niðurstaðan sú að talið sé að um mismunun hafi verið að
ræða er einsýnt að mismununin byggði á neyðarrétti. Og
þetta sjónarmið hefur ESA meira að segja fallist á,“ segir
hún. Telji menn á annað borð að neyðarlögin haldi eigi
sömu sjónamið við um ólíka meðhöndlun á innlendum
og erlendum innstæðum Landsbankans.
Óþarfi að óttast
dómstólaleiðina
SIGRÍÐUR Á
ANDERSEN
Í nýlegri ársskýrslu Eftirlits-
stofnunar EFTA (ESA) kemur
fram að álag á stofnunina
hafi fremur aukist á síðasta
ári. Þá hafi verið tekin upp
370 ný mál, en 362 málum
hafi verið lokið. Aukin
umsvif megi að stórum
hluta rekja til fjármálakrepp-
unnar. Sér í lagi eigi það við
um Ísland, þar sem komið
hafi upp mál sem tengist
bæði ríkisaðstoð og reglum
innri markaðar Evrópska
efnahagssvæðisins.
Sömuleiðis kemur fram
að það hafi aukist að málum
væri skotið til EFTA-dóm-
stólsins, en hann tók við
átján málum í fyrra. Það er
sagt vera met í sögu dóm-
stólsins.
Met í málafjölda
Óli Kristján
Ármannsson
olikr@frettabladid.is