Fréttablaðið - 21.05.2011, Qupperneq 12

Árið 2006 hóf Orkuveita
Reykjavíkur rekstur Hellis-
heiðarvirkjunar sem leiddi
af sér aukinn styrk brenni-
steinsvetnis í andrúmslofti
á höfuðborgarsvæðinu. En
hvað er brennisteinsvetni
og stafar fólki ógn af auknu
magni þess í andrúmsloft-
inu?
Töluverð umræða hefur verið um
möguleikann á skaðlegum áhrif-
um brennisteinsvetnis í gufu frá
jarðhitavirkjunum allt frá því að
rekstur Hellisheiðarvirkjunar
hófst í október 2006. Áberandi lykt,
oft kölluð hveralykt, berst í meiri
mæli yfir íbúabyggðir þegar vind-
ur stendur af þeim tveim jarðhita-
virkjunum sem standa næst byggð
á höfuðborgarsvæðinu, en það eru
austlægar og suðaustlægar áttir.
En er það svo? Berst skaðlegt
magn brennisteinsvetnis til íbúa
frá jarðhitavirkjunum á Hellisheiði
og Nesjavöllum?
Kalifornía
Á vef Umhverfisstofnunar er stutt-
lega fjallað um brennisteinsvetni
í samhengi við íbúabyggð. Þar er
tekið eftirfarandi dæmi: „Í Kali-
forníu hafa umhverfismörk verið
miðuð við næmni fólks fyrir lykt,
þar eru mörkin 42 míkrógrömm
í rúmmetra sé miðað við klukku-
stundarmeðaltal, en rannsókn-
ir sýna að við þann styrk skynji
um 80 prósent almennings lykt-
ina. Mælingar frá því í febrúar
2006 til miðs febrúar 2007 sýndu
að styrkur brennisteinsvetnis í
Reykjavík fór samtals 48 sinnum
yfir umhverfismörk Kaliforníu í
mislöngum tímabilum, þar af urðu
45 skipti eftir 1. september 2006.
Vegna þessa hefur meira borið á
hveralykt í höfuðborginni eftir að
Hellisheiðarvirkjun var gangsett.“
Þar segir einnig um áhrif
brennisteinsvetnis á heilsu manna
að í miklum styrk sé brennisteins-
vetni skaðlegt heilsu. Það eru helst
augu, lungu og öndunarvegur sem
eru viðkvæm fyrir því. Lægsti
styrkur sem talinn er valda skaða
er um það bil 15 þúsund míkróg-
römm í rúmmetra „en það er meira
en 100 sinnum yfir þeim styrk sem
mest hefur mælst í Reykjavík“.
Það er sem sagt óumdeilt að
gasið er skaðlegt heilsu manna í
miklu magni en hitt liggur eftir
órannsakað hvaða áhrif brenni-
steinsvetni hefur á heilsu manna
í litlu magni yfir langt tímabil.
Svandís Svavarsdóttir umhverfis-
ráðherra setti reglugerð í fyrra-
sumar um takmarkanir á losun
brennisteinsvetnis byggða á þeim
rökum að óvissa ríki um heilsu-
farsáhrif af langvarandi innönd-
un og því taldi hún nauðsynlegt að
setja mörkin þannig að almenn-
ingur fengi notið vafans. Var talið
nauðsynlegt að setja heilsuvernd-
armörkin við fimmtíu míkró-
grömm í rúmmetra að meðaltali á
24 klukkustundum. Mörk Alþjóð-
legu heilbrigðisstofnunarinnar
(WHO) eru 150 míkrógrömm og
eru sett með tilliti til mögulegra
bráðaáhrifa á augu en ekki til lang-
tímaáhrifa á heilsu fólks sem býr
við þessa mengun að jafnaði.
Hjartalyf og mengun
Ragnhildur G. Finnbjörnsdóttir,
umhverfis- og auðlindafræðing-
ur, hefur rannsakað hvort sam-
band er milli loftmengunarefna
og afgreiðslu á hjartalyfjum í
Reykjavík. Niðurstöðurnar birti
hún í meistaraprófsritgerð sinni
Loftmengun í Reykjavík og notk-
un lyfja við hjartaöng.
Ragnhildur fann veikt samband
milli styrks brennisteinsvetnis og
úttekta á hjartalyfjum. Þetta sam-
band fannst aðeins þegar skoðað
var sólarhringsmeðaltal brenni-
steinsvetnis og úttektir á öllum
æðavíkkandi lyfjum en ekki þegar
skoðaðar voru sérstaklega úttektir
á lyfjum við hjartaöng.
„Þetta er fyrsta rannsóknin, hér
á landi og erlendis, sem finnur sam-
band milli loftmengunar og fjölda
afgreiðslna á hjartalyfjum og því
verður að álykta með varúð hvort
um sé að ræða orsakasamband eða
ekki milli loftmengunar og hjarta-
sjúkdóma. Engu að síður benda
niðurstöðurnar til að aukning í
loftmengun auki fjölda afgreiðslna
á lyfjum við hjartasjúkdómum og
því er nauðsynlegt að skoða þetta
samband frekar,“ segir Ragnhildur.
21. maí 2011 LAUGARDAGUR12
Mengun sem verður að rannsaka
HOLA BLÆS Á HELLISHEIÐI Í gufunni er brennisteinsvetni í töluverðu magni. Gerðar
eru tilraunir á vegum OR til að skilja gas frá gufu, blanda gasið fráfallsvatni og dæla
því niður í jörðina. Þessi lausn gæti reynst umhverfisvænn og ódýr kostur. FRÉTTABLAÐIÐ/
■ Brennisteinsvetni er litlaus, eldfim gastegund sem hefur sterka einkenn-
andi lykt sem flestir Íslendingar kannast við frá hverasvæðum eða jökul-
ám. Gasið leysist upp í vatni, það er þyngra en loft og sest þess vegna í
lægðir og lautir og hætta getur skapast ef gasið safnast fyrir í lokuðum
rýmum, eins og í haughúsum, eða í fráveitukerfum
■ Brennisteinsvetni verður til í náttúrunni eins og á jarðhitasvæðum, en
magn þess í lofti getur aukist gífurlega við virkjun slíkra svæða, þar sem
gufu og jarðhitavatni er þá veitt upp á yfirborð jarðar mun hraðar en
gerist í náttúrulegum ferlum.
■ Efnið telst vera eiturefni og svipar því til kolmónoxíðs og blásýru að því
leyti að það veldur dauða með köfnun.
■ Brennisteinsvetni getur valdið ertingu í augum í tiltölulega litlu magni.
■ Alls ekki er hægt að útiloka að langvarandi snerting við brennisteinsvetn-
isgas/gufu í lágum styrkleika hafi neikvæð áhrif á heilsu manna, einkum í
öndunarfærum.
Heimild: Ingibjörg Elsa Björnsdóttir, umhverfisefnafræðingur og Björn
Pálsson, BA í sagnfræði, land- og jarðfræði.
Brennisteinsvetni – litlaust ertandi gas
FRÉTTASKÝRING: Mengun brennisteinsvetnis frá jarðhitavirkjunum
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
5
10
15
20
25
30
35
40
45
F
J
Ö
L
D
I
Þ
V
O
T
T
A
F
Y
R
IR
H
V
E
R
J
A
R
1
.0
0
0
K
R
*:
AR IEL B IOLOGICAL
50 k r. hve r þvot tu r
NEUTR AL STORVASK
43 k r. hve r þvot tu r
ÞVOÐU OF TAR
MEÐ MILT F YRIR
ALL AN ÞVOT T
• Sérþróað gæðaþvottaefni fyrir
íslenskt vatn
• Án efna sem sitja eftir í tauinu
• Án fosfata
• Nægir að þvo á 40–60°C
* Ve rð f e n g i ð í e i n n i l á g vö r u ve r s l u n á h ö f u ð b o rg a r svæ ð i n u 18 .0 5 . 2011
Hreinn
sparnaður!
Flestir þvottar
fyrir fæstar krónur!
MILT F YR IR ALL AN ÞVOT T
22 k r. hve r þvot tu r