Fréttablaðið - 21.05.2011, Síða 24

21. maí 2011 LAUGARDAGUR24
A
uður Ava Ólafsdóttir
hefur slegið í gegn í
Frakklandi. Þriðja
skáldsaga hennar,
Afleggjarinn, hefur
selst í hundrað þús-
und eintökum frá því að hún kom
út í Frakklandi fyrir einu og hálfu
ári, meira en til að mynda Hreins-
un eftir Sofi Oksanen; hún hefur
sópað að sér bókmenntaverðlaun-
um, hún er til umfjöllunar í öllum
helstu fjölmiðlum Frakka og er
tíður gestur á bókmenntahátíðum,
til að mynda í Lyon nú um helgina.
„Kemur núna svona íslensk
spurning um hvað ég sé búin að
græða mikið á þessu?“ spyr Auður
Ava yfir tebolla í gluggasæti á
Kaffivagninum. Ég svara að ég
hafi vissulega ætlað að spyrja að
því en kannski ekki í blábyrjun
viðtals heldur þegar lengra væri
liðið á það.
„Nei, nei, klárum það strax,“
svarar hún. „Það stefnir sem sagt
í það að þegar árið verður gert upp
fái ég í fyrsta skipti laun á mínum
rithöfundarferli. Ég hugsa að upp-
hæðin dugi fyrir því sem lánin á
húsinu mínu hækkuðu við hrunið.
En það er auðvitað frábært að vera
í þeirri aðstöðu að geta hugsanlega
lifað af skriftum í framtíðinni.“
Ánægjulegt en yfirþyrmandi
Auður hefur gefið út þrjár skáld-
sögur og eina ljóðabók. Bækur
hennar hafa jafnan hlotið lof og við-
urkenningar en ekki selst í stórum
upplögum hér á landi. Styður vel-
gengnin í Frakklandi kenninguna
um að upphefðin komi að utan?
„Ég skal ekki segja. Ég hef verið
frekar ánægð með að vera hálf
ósýnileg á Íslandi. Þeir sem ég
hef aðallega fengið klapp á öxl-
ina frá eru aðrir rithöfundar, sem
hefur glatt mig. Þessar miklu vin-
sældir í Frakklandi komu mér líka
skemmtilega á óvart.
En um leið er þetta svolítið yfir-
þyrmandi. Það leið varla sú vika í
vetur að ég væri ekki í viðtali við
franska blaðamenn og undanfarið
hálft ár hef ég verið á annan mánuð
að ferðast um Frakkland og koma
fram á hátíðum, því maður vill
þakka fyrir sig. Rithöfundur þarf
auðvitað fyrst og fremst tíma til að
skrifa en það fer mjög mikill tími í
að fylgja þessu eftir.“
Auður segist reyndar nota
athyglina sem hún fær í Frakk-
landi til að vekja athygli á íslensk-
um bókmenntum og sagnahefð.
„Mér finnst skemmtilegast að
tala um aðra rithöfunda og nota
tækifærið til að segja frá höfund-
um á borð við Vilborgu Dagbjarts-
dóttur og Guðberg Bergsson, sem
eru í hópi okkar bestu skálda. Ég
trúi alveg að Guðbergur fái Nób-
elsverðlaunin á næsta ári, ég ætla
bara að spá því nú.“
Aukinn áhugi á íslenskum skáldum
Velgengni íslenskra höfunda á
erlendum vettvangi á undanförn-
um árum hefur einkum verið bund-
in við glæpasögur í þýskumælandi
löndum. Bækur Auðar eru aftur
á móti hreinar fagurbókmenntir;
Afleggjarinn gerist að mestu leyti
í Suður-Evrópu (þótt sögusviðið sé
aldrei nefnt á nafn). Spurð hvort
þetta segi eitthvað um bókmennta-
smekk Frakka og hvort áhugi
þeirra beinist að öðru en íslenska
vinklinum, svarar Auður já og nei.
„Frakkar eru ein mesta bók-
menntaþjóð í heimi. Þeir eru gríð-
arlega miklir pælarar, lesa mikið
af góðum bókum og eru með mjög
metnaðarfullt kerfi; bókabúðir eru
ríkisstyrktar og þjóna sem eins
konar menningarmiðstöðvar í hér-
aði og fjölmiðlar halda úti mjög
metnaðarfullri bókmenntagagn-
rýni. Ég gæti trúað því að fljótlega
verði gríðarlegur áhugi á íslensk-
um höfundum í Frakklandi, öðrum
en krimmahöfundum, og það er
þegar byrjað. En Íslandsáhuginn
er vissulega til staðar og er greini-
legur í umfjöllun um Afleggjarann.
Frakkar eru líka mjög upplýstir um
Ísland, vita til dæmis um pólitík og
spyrja jafnan mikið um Jóhönnu
Sigurðardóttur.“
Auður vinnur nú að nýrri bók og
þrátt fyrir vinsældirnar í Frakk-
landi segist hún ekki skrifa með
annan markhóp í huga.
„Ég hugsa ekki þannig; ég skrifa
alltaf fyrir einhvern einn ótiltekinn
lesanda. Ég held að það sé óráðlegt
fyrir höfund að fara að miða við
einhvern ákveðinn hóp; ég hugsa að
slíkt leiði mann yfirleitt allt annað
en maður ætlaði.“
Seinþroska höfundur
Auður Ava er lektor í listfræði
við Háskóla Íslands. Hún kveðst
snemma hafa ákveðið að verða rit-
höfundur en fyrsta skáldsaga henn-
ar, Upphækkuð jörð, kom út 1998
þegar hún stóð á fertugu. Auður
segir það algengt hlutskipti kvenna
í listum að byrja ferilinn seint.
„Þegar ég var lítil notaði ég
stundum sérkennilegt orðfæri, ég
skrifaði mikið af sögum og á það
skjalfest að þegar ég var sjö ára
hafi ég sagt við kennarann minn
að ég ætlaði að verða rithöfundur.
Síðan fannst mér gaman í skóla;
ég var dúx í menntaskóla og þann-
ig fólk verður oft kennarar. Svo
fór ég til Frakklands og Ítalíu og
lærði listfræði og hef verið í mjög
skemmtilegri vinnu síðan en að
sama skapi unnið mér til óbóta.
Og svo eignast maður börn og árin
líða.“
Á hinn bóginn segir Auður sig
hafa verið seinþroska og ekki í
stakk búna til að hefja rithöfund-
arferil sinn fyrr.
„Ég hefði til dæmis ekki getað
skrifað Afleggjarann fyrr vegna
þess að í sögunni er ákveðin nið-
urstaða fyrir gildi lífsins og hvað
skipti máli. Það er kostur þess að
byrja seint að skrifa, að vera kom-
inn með þennan þroska og ég held
að ég eigi bestu árin fram undan.“
Lagt út af tíðarandanum
Afleggjarinn, sem kom út 2008,
fjallar um ungan mann sem er svo
að segja alinn upp í gróðurhúsi og
á brýnt erindi í afskekkt klaustur
í útlöndum með þrjá ólífvænlega
rósaafleggjara. Hann skilur eftir
aldraðan föður, þroskaheftan bróð-
ur og stúlkubarn sem hann eignað-
ist fyrir slysni en úti tekur lífið á
sig nýja mynd og söguhetjan tekst á
við karlmennsku sína, ástina, rósa-
rækt og óvænta ábyrgð.
Þetta er marglaga skáldsaga
enda segir Auður sér hafa legið
mikið á hjarta þegar hún skrifaði
hana.
„Í aðra röndina langaði mig að
vinna með hugmyndina um karl-
mennskuna; mér finnst karlmað-
urinn oft settur fram á einhæfan
og óspennandi hátt í fjölmiðlum og
auglýsingum. Ég vildi sýna hann
sem marghliða og flókna tilfinn-
ingaveru. Frelsi rithöfundarins er
svo mikið að maður getur jafnvel
skipt um kyn.“
Á hinn bóginn má finna í bókinni
öflugt andóf við tíðarandann.
„Bókin er skrifuð 2006 og 2007
þegar Íslandi er að springa af
sprúðlandi græðgi og eigingirni. Á
þessum árum voru líka gerð mjög
samfélagslega gagnrýnin verk, til
dæmis verk Gjörningaklúbbsins,
Innrás-Útrás, þar sem viðskipta-
jöfrar og hentistefnupólitíkusar
voru færðir í vargsbúning. Þetta
vakti hins vegar sáralitla athygli
þá er svolítið sérkennilegt í ljósi
fjaðrafoksins út af Koddu um dag-
inn, það er jú árið 2008 – en þetta
er útúrdúr.
Það sem vakti fyrir mér var að
búa til and-víking og það er mikil
and-efnishyggja í bókinni; aðal-
persónan fer ekki út í heim til að
ræna banka heldur til að færa
klaustrinu þessar rytjulegu rósir
sínar. Áfangastaðurinn var heldur
engin tilviljun. Ég ákvað það mjög
ung að sagnaarfurinn hefði borist
hingað með keltneskum formæðr-
um okkar sem víkingar rændu í
herferðum sínum um leið og þeir
brenndu klaustrin, lista- og menn-
ingarstöðvar álfunnar á þeim tíma.
Það er því markviss pólitík í þess-
ari táknsögu, eins konar synda-
aflausn fyrir syndir víkinga frá
Íslandi fyrr og nú.“
Tók upp kaþólska trú
Í bókinni má einnig finna leiðar-
stef úr kaþólskri trú, sem Auður
turnaðist til fyrir sjö árum.
„Ég hef líka alltaf haft mikinn
áhuga á kirkjum og kirkjugörðum,
bæði vegna listaverkanna og hins
háleita og fagra. Ég hef átt í tals-
vert löngu og góðu sambandi við
Guð og ekki síður dýrlinga alveg
frá því ég var barn. Ég hef verið
svona fimm ára þegar ég las ævi-
sögu heilags Franz frá Assisi. Mér
þótti alltaf leitt að geta ekki snúið
mér til dýrlinganna þannig að að
lokum steig ég skrefið til fulls og
tók upp kaþólska trú.“
Um leið tók hún upp miðnafn-
ið Ava, eftir blindum dýrlingi frá
miðöldum.
„Mér fannst það viðeigandi
fyrir listfræðing að taka upp
nafn eftir blindum dýrlingi. Ég
hef líka alltaf haft mikinn áhuga
á hinu frábrugðna. Í öllum bók-
unum mínum eru til dæmis pers-
ónur sem eru frábrugðnar að ein-
hverju leyti, stríða við einhvers
konar fötlun. Sem höfundur sam-
sama ég mig mjög vel með því sem
er frábrugðið, utangarðsfólki í
samfélaginu og hinu veika, því ég
held að það búi svo mikill styrkur
í mótlætinu.
Mér finnst að við eigum alltaf
að taka afstöðu með hinu veika en
því miður hafa Íslendingar ekki
gert það; flestir vilja vera í sigur-
liðinu með hinu sterka. Maður sá
þetta fyrir hrunið, hvernig ríka
fólkið var hæpað upp, og nú sýnist
mér sama hugarfar farið að verða
ráðandi aftur.“
Leikrit og ný bók
Auður skipti um bókaforlag á dög-
unum fyrir skömmu og gekk til liðs
við Bjart eftir að hafa verið innan
vébanda Sölku undanfarin ár. Hún
segir „fagurfræðilegan einmana-
leika“ hafa ráðið vistaskiptunum;
Salka sérhæfir sig í ýmiss konar
handbókum en hún finnur til meiri
skyldleika við ýmsa höfunda á
snærum Bjarts.
Hún hefur lokið við að skrifa
leikrit, Svartur hundur prestsins,
sem Kristín Jóhannesdóttir leik-
stýrir í Þjóðleikhúsinu í haust og
stefnir á að gefa út nýja skáldsögu
fyrir jól. Spurð hvort hún ætli að
nýta sér vinsældirnar í Frakklandi
til að einbeita sér alfarið að skrift-
um, segist hún ekki hafa gert það
upp við sig.
„Vandamálið er að mér finnst
svo gaman að kenna og ætla að
minnsta kosti að gera það í haust.
Ég er að vísu mjög fljót að skrifa
og get skrifað hvar sem er; þarf
enga andagift. En ég vildi gjarn-
an geta einangrað mig til að skrifa
meira og ekki síður lesa. Það er svo
margt sem ég á eftir að lesa.“
Það stefnir sem sagt í það að þegar árið verður gert upp
fái ég í fyrsta skipti laun á mínum rithöfundarferli. Ég
hugsa að upphæðin dugi fyrir því sem lánin á húsinu
mínu hækkuðu við hrunið.
Eigum að standa með hinu veika
Auður Ava Ólafsdóttir rithöfundur er á miklu flugi. Skáldsaga hennar, Afleggjarinn, hefur selst í hundrað þúsund eintökum og
sópað að sér verðlaunum. Hún hefur lokið við sitt fyrsta leikrit sem sett verður upp í Þjóðleikhúsinu næsta haust og stefnir á að
gefa út í nýja bók fyrir jól. Bergsteinn Sigurðsson ræddi við Auði Övu, rétt áður en hún var flogin á bókmenntahátíð í Lyon.
VELGENGNI „Ég hef verið frekar ánægð með að vera hálf ósýnileg á Íslandi. Þeir sem ég hef aðallega fengið klapp á öxlina frá eru
aðrir rithöfundar, sem hefur glatt mig,” segir Auður Ava og bætir við að velgengnin í Frakklandi sé svolítið yfirþyrmandi.
FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON