Fréttablaðið - 22.07.2011, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 22. júlí 2011 15
Við fráfall eins af dómþolum í svonefndu Guðmundar-
og Geirfinnsmáli hafa raddir
heyrst um að nauðsynlegt sé að
setja á laggirnar sérstaka rann-
sóknarnefnd til að fara ofan í
saumana á málinu. Sá er þetta
ritar hefur nokkra reynslu af
störfum rannsóknarnefnda og
kýs að leggja sitt lóð á vogar-
skálarnar í þágu upplýstrar
umræðu af þessu tilefni.
Ég hef áður rökstutt í skrif-
um mínum og í ráðgjöf minni
til þingmanna að rétt kunni að
vera, í undantekningartilvikum
ef almannahagsmunir krefjast
þess, að grípa til úrræða á borð
við stofnun rannsóknarnefnda.
Vanda verði hins vegar valið á
þeim málum þar sem til slíkra
ráðstafana sé gripið. Þá sé það
skilyrði að engin önnur úrræði
séu tiltæk til að úr máli verði
leyst eða atvik upplýst. Þessar
forsendur liggja nú til grund-
vallar nýsettum lögum um rann-
sóknarnefndir nr. 68/2011.
Hvað varðar Guðmundar-
og Geirfinnsmálið verður auk
þessara sjónarmiða að hafa það
í huga að um er að ræða saka-
mál sem hlaut endanlega máls-
meðferð fyrir lögreglu og dóm-
stólum samkvæmt þágildandi
lögum, en Hæstiréttur dæmdi
í málinu fyrir rúmlega þrjá-
tíu árum. Þá hefur Hæstirétt-
ur einnig tekið afstöðu til þess
hvort skilyrði laga standi til
þess að endurupptaka málið. Það
er eðlilegt og sjálfsagt í réttar-
ríki að menn greini á um dóm
Hæstaréttar og synjun hans á
endurupptöku. En það er ein-
mitt í réttarríki eins og okkar,
byggðu á þrígreiningu ríkis-
valds, sem opinberar ákvarðanir
um að skipa sérstakar rannsókn-
arnefndir verða að taka mið af
því kerfi til úrlausnar mála sem
fyrir hendi er lögum samkvæmt.
Löggjafinn á ekki að setja á
laggirnar rannsóknarnefndir
til að yfirfara endanlega úrlausn
Hæstaréttar, æðsta handhafa
hins sjálfstæða dómsvalds.
Raunar kunna að mínu áliti að
vera tilteknar stjórnskipulegar
hömlur á því að löggjafinn efni
til slíkrar rannsóknar, sem ekki
gefst tóm til að ræða nánar hér.
Á hinn bóginn eru almenn atriði
og álitaefni um skipan mála
fyrir lögreglu og dómstólum
eðlileg viðfangsefni Alþingis.
Þingið kann t.d. að gera breyt-
ingar á lagareglum um endur-
upptöku ef til þess standa fram-
bærileg rök í ljósi reynslunnar.
Þar verður þó að gæta mikill-
ar varfærni, enda þarf jafn-
an mikið að koma til svo að til
greina komi að endurupptaka
dómsmál sem lokið er.
Í mannlegu samfélagi og
réttarríki verða viðbrögð
þeirra sem fara með ríkisvald
að byggja á tilteknum megin-
reglum og „prinsippum“ sem
eiga við um öll mál. Guðmund-
ar- og Geirfinnsmálið var flók-
ið viðureignar og umdeilt. En
ekki má horfa fram hjá því að
fleiri mál sem hlotið hafa end-
anlega úrlausn dómstóla kunna
að vera sama marki brennd og
fleiri munu sjálfsagt koma til í
framtíðinni. Handhafar fram-
kvæmdarvalds og löggjafar-
valds verða að virða þrískipt-
ingu ríkisvaldsins og sjálfstæði
dómstóla í hvívetna og ekki taka
ákvarðanir sem kunna að ganga
nærri þeirri grundvallarreglu.
Rannsóknarnefndir
og þrígreining ríkisvalds
Kjartan Magnússon borg-arfulltrúi skrifar grein í
Fréttablað gærdagsins um fjár-
hagsstöðu borgarinnar og meint
slæleg vinnubrögð meirihluta
borgarstjórnar vegna fjárhags-
áætlunargerðar. Greinin ber keim
af þeim málflutningi sem borg-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
hafa viðhaft í vetur, upphrópanir
og upphlaup til að skapa óþarfan
óróa meðal borgarbúa.
Kjartan Magnússon stærir sig
af sterkri fjárhagslegri stöðu
Reykjavíkurborgar sem hann
segir hafa verið byggða upp á
síðasta kjörtímabili. Þegar núver-
andi meirihluti tók við eftir kosn-
ingar blasti við grafalvarleg staða
Orkuveitu Reykjavíkur sem fyrri
meirihluti heyktist á að taka föst-
um tökum. Í dag er staðan gjör-
breytt og aðgerðir síðastliðins
vetrar sem tengjast Orkuveitunni
bera ábyrgri fjármálastjórn gott
vitni.
Annað það sem blasti við
núverandi meirihluta var fimm
milljarða króna gat hjá aðal-
sjóði borgarinnar. Til að mæta
því var farin blönduð leið hag-
ræðingar, hóflegra gjaldskrár-
hækkana og útsvarshækkunar.
Bestu tíðindin fyrir borgarbúa
voru þau að núverandi meiri-
hluti stóð vörð um þjónustu borg-
arinnar í leikskólum, grunnskól-
um og í velferðarmálum. Hæst
ber að staðinn var vörður um
launakjör leikskólastarfsfólks,
forgangsraðað var í þágu nýrra
leikskólabarna en barnasprengj-
an í Reykjavík þýðir verulegan
útgjaldaauka fyrir borgarsjóð,
einnig var fjárhagsaðstoð hækk-
uð til handa fátækustu íbúum
borgarinnar.
Í þriðja lagi víkur Kjartan
Magnússon að þriggja ára áætl-
un borgarinnar og meintum léleg-
um skilum á henni. Margoft hefur
núverandi meirihluti bent á að
afar erfitt er fyrir Reykjavíkur-
borg að gera raunhæfa þriggja
ára áætlun á meðan fjármagn
vegna flutnings málefna fatlaðs
fólks frá ríki til sveitarfélaga er
ennþá ófrágengið. Tafirnar eru
vegna þess að innanríkisráðu-
neytið hefur ekki gengið frá fjár-
mögnun verkefnisins til Reykja-
víkurborgar að fullu. Fjármagnið
er rúmlega fjórir milljarðar og
það sér það hver sem sjá vill að
áætlun án þess fjármagns yrði
eingöngu til málamynda og ekki
raunverulegt hagstjórnartæki.
Þess ber að geta að þriggja ára
áætlanir voru lagðar fram í borg-
arstjóratíð Hönnu Birnu Krist-
jánsdóttur sem einfaldur fram-
reikningur frekar en raunhæfar
áætlanir.
Mikilvægast fyrir borgarbúa
er þó að nú situr meirihluti sem
forgangsraðar í þágu barnafólks
og þeirra sem minnst mega sín
í borginni og hefur hugrekki til
að taka á risavöxnum verkefnum
sem Reykjavíkurborg og fyrir-
tæki í hennar eigu standa frammi
fyrir.
Upphrópanir
úr Ráðhúsinu
Rannsóknar-
nefndir
Róbert R. Spanó
prófessor og forseti
lagadeildar HÍ
Guðmundar- og Geirfinnsmálið var
flókið viðureignar og umdeilt. En ekki
má horfa fram hjá því að fleiri mál sem
hlotið hafa endanlega úrlausn dómstóla kunna að
vera sama marki brennd og fleiri munu sjálfsagt
koma til í framtíðinni.
Sveitarstjórnarmál
Oddný
Sturludóttir
borgarfulltrúi
9 Verslanir Flügger lita
Hafnargata 90
Keflavík
Dalshraun 13
Hafnarfjörður
Bæjarlind 6
Kópavogur
Skeifan 4
Reykjavík
Stórhöfði 44
Reykjavík
Eyrarvegur 38
Selfoss
Njarðarnes 1
Akureyri
Egilsholt 1
Borgarnes
Gæðamálning fyrir íslenskar aðstæður
Gerðu verðsamanburð!
Texolín pallaolía 3l.
2.797
Texolín hálfþekjandi 3l.
3.490
Texolín þekjandi 3l.
3.990
Kaupvangur 6
Egilsstaðir