Fréttablaðið - 02.09.2011, Qupperneq 12

2. september 2011 FÖSTUDAGUR12
Föstudagsviðtaliðföstuda
gur Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra
K
auptilboð kínverska
auðmannsins Huangs
Nubo í Grímsstaði á
Fjöllum er komið inn
á borð Ögmundar Jón-
assonar innanríkisráð-
herra. Hann þarf að taka afstöðu til
þess hvort undanþága verður veitt
á lögum sem hamla einstaklingum
utan evrópska efnahagssvæðisins
að kaupa íslenskt land. Ögmundur
vill nýta málið til algjörrar endur-
skoðunar á samhengi eignarréttar
og annarra réttinda.
„Ég tel að þetta eigi að vera okkur
tilefni til að taka löggjöf sem snýr
að auðlindum til gagngerrar endur-
skoðunar. Ég hef vísað í tvenn lög
af þessu tilefni, annars vegar vatna-
lögin sem nú liggja fyrir þinginu og
hins vegar til löggjafar um rann-
sóknir og nýtingu á auðlindum í
jörðu frá 1998. Það er sennilega
versta löggjöf sem sett hefur verið
á Íslandi í langan tíma og getur
haft mjög alvarlegar afleiðingar til
framtíðar ef við tökum hana ekki til
alvarlegrar endurskoðunar.
Þar er kveðið á um eignarhald
landeigenda á öllum auðlindum í
jörðu, þar á meðal vatninu sem án
efa á eftir að reynast verðmætasta
auðlind 21. aldarinnar.“
Ögmundur fagnar því að ríkis-
stjórnin hafi ákveðið að vinda ofan
af þeirri þróun og vill að verkin
verði látin tala og starf-
inu flýtt.
Jóhanna Sigurðardóttir
forsætisráðherra og Katr-
ín Júlíusdóttir iðnaðar-
ráðherra hafa báðar lýst
sig óhræddar við söluna
á Grímsstöðum til Nubos,
enda sé íslensk löggjöf
svo trygg. Því er Ögmund-
ur ósammála.
„Ég væri sannast sagna
rólegri vegna beiðni af
þessu tagi ef ég tryði því
að við byggjum við mjög trausta
auðlindalöggjöf.“
Ekki endilega markaðslögmál
Ögmundur segir nauðsynlegt að
horfa til þess að náttúran sé auð-
lind og verðmæti í sjálfu sér, þótt
ekki sé alltaf hægt eða rétt að meta
hana í krónum og aurum. Aðgengi
að náttúrunni og rétturinn til að
njóta hennar séu einnig verðmæti.
„Við erum að fá áminningu þessa
dagana þegar rammaáætlun var
lögð fram um mikilvægi þessara
mála. Þar er talað um friðun Gjá-
stykkis, svo dæmi séu tekin, og þá
rísa landeigendur upp og gagnrýna
þá ákvörðun með tilliti til þess að
verið sé að skerða þeirra eignarrétt.
Þeim finnst þó bót í máli að þeir
muni væntanlega fá skaðabætur.
Það leiðir hugann að öðru. Þegar
boðnar eru 1.000 milljónir í jörð
hefur það áhrif inn í allt verðkerfi
landsins. Það var þetta sem breytt-
ist í auðmannasápukúlunni, sem
reyndist ekki sápukúla að því leyti
að hún hækkaði allt jarðarverð í
landinu. Venjulegir Íslendingar sem
fram til þessa höfðu átt kost á því að
kaupa jarðarskika og jafnvel jarðir
voru settir út fyrir dyr.“
En á ekki markaðslögmálið að
ráða þarna eins og við önnur við-
skipti?
„Ég er ekki viss um það. Það
eru ýmis önnur sjónarmið sem þar
koma til greina og þess virði að
skoða löggjöf annarra þjóða. Þetta
er eitt af því sem hefði þurft að
ræða betur þegar EES-samningur-
inn var gerður, hvort ekki ætti að
setja þar inn einhver landnýtingar-
ákvæði.
Er það endilega rétt að auðkýf-
ingar kaupi land án þess að nytja
það nokkuð, bara sem eigið prívat
hobbí? Þetta skiptir líka máli.“
Almannarétturinn styrkist
Ögmundur segir að hann vilji gera
greinarmun á þeim eignum sem um
er að ræða. Margoft hafi verið sótt
um undanþágu frá banni á sölu út
fyrir EES-svæðið, en hann vill gera
greinarmun á því sem eðlilegt sé að
fólk utan Íslands geti keypt og því
sem skilgreint sé sem sameignir
þjóðarinnar.
„Þegar farið er að selja hluta af
hálendi Íslands og íslensku víðerni
og svæði sem innihalda auðlindir
eins og vatn þá hljótum við að horfa
á langtímahagsmuni.“
Ögmundur segir reynsluna af
kvótakerfinu eiga að ýta undir lang-
tímahugsun; menn reki upp rama-
kvein þegar við því eigi að hrófla.
„Ef menn ætla að víkja til hliðar
léttilega þeim lagaramma sem við
búum við og snýr að auðlindunum,
þá erum við á miklum villigötum.“
Búið er að skilgreina stóran hluta
landsins sem þjóðlend-
ur og þar með ríkiseign,
dugar það ekki til?
„Það er enginn enda-
punktur kominn á þetta.
Það er athyglisvert að
menn sem töluðu fyrir
lagabreytingunni í tíð rík-
isstjórnar Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokks árið
1998, vísuðu í dómapraxís
20. aldarinnar og að
margt hefði breyst þar
frá því lögin voru fyrst
sett 1923. Og hvað hafði breyst? Jú
einkaeignarréttur hafði verið að
styrkjast.
Nú segi ég: Almannarétturinn er
að styrkjast í vitund almennings,
ekki bara hér á Íslandi heldur alls
staðar, samanber samþykkt Sam-
einuðu þjóðanna frá 2003 þar sem
aðgangur að vatni var skilgreindur
sem mannréttindi.“
Afnemum verðtrygginguna
Ögmundur segir að verðtrygging-
in standi þjóðinni fyrir þrifum við
að komast út úr kreppunni. „Allar
þjóðir heims sem lenda í efnahags-
legum þrengingum leita leiða til að
rýra allar efnahagsstærðir í sam-
ræmi við það hrun sem þær hafa
orðið fyrir. Síðan takast menn á um
það hvaða stærðir eigi að reyna að
standa vörð um.
Það er ein stærð sem alltaf er
varin á kerfislægan hátt og það er
fjármagnið. Jú jú, menn tapa pen-
ingum og lánastofnanir tapa pening-
um, en fjármagnið sem slíkt; það er
lögum samkvæmt alltaf varið.“
Ögmundur segir ríki í Evrópu og
vestanhafs láta verðbólguna um það
að rýra fjármagnið, en á Íslandi sé
það alltaf varið. „Verðtryggingin er
efnahagslega skaðleg og við verðum
að losna við hana.
Ég var aldrei mikill talsmaður
þess fyrr en í seinni tíð að afnema
verðtrygginguna vegna þess að hún
tryggir lægri raunvexti en breyti-
legir vextir gera og jafnar greiðslu-
byrðina. Þegar lánið er hins vegar
gert upp hefur fólk borgað það
margfalt upp. Þetta er dæmi um
það að það er dýrt að vera fátækur.“
En mun Ögmundur beita sér fyrir
afnámi verðtryggingar?
„Já ég mun gera það, alveg tví-
mælalaust. Ég tel að það sé grund-
vallaratriði. Það er annað í því sam-
hengi sem rétt er að skoða, en það er
að vextir bíta ekki sem hagstjórn-
artæki í verðtryggðu fjármálakerfi.
Hækkun vaxta á að slá á þenslu og
segja fólki og fyrirtækjum að nú
eigi það að fara varlega í lántökur.
Það bítur hins vegar ekki þar sem
afborgunarbyrðin breytist ekki, hún
færist inn í framtíðina. Vextir bíta
ekki sem hagstjórnartæki í verð-
tryggðu fjármálakerfi. Það virðist
hins vegar ekki hafa komist til skila
inn fyrir veggi Seðlabankans.“
Flóttamannamálin
Ríkisstjórnin hefur oftsinnis legið
undir ámæli fyrir stefnuna í flótta-
mannamálum. Ögmundur hefur
skipað nefnd undir forystu Höllu
Gunnarsdóttur sem mun fara yfir
þann málaflokk.
„Sú áhersla sem ég hef beitt mér
fyrir er að breyta þessum þanka-
gangi á þann veg að við hugs-
um meira um mannúð og ýmsa
félagslega þætti. Það er náttúru-
lega fráleitt að einstaklingur sem
vill vera hér í einhvern skamman
tíma, heiðvirð manneskja, fái ekki
leyfi til þess og fari hugsanlega að
sækjast eftir því að verða íslenskur
ríkisborgari án nokkurra óska í þá
veru; allt vegna kergju kerfisins.“
Nefnd Höllu mun hafa samstarf
við þær stofnanir sem um mála-
flokkinn fjalla, en einnig félaga-
samtök eins og Rauða krossinn,
Attack og No Borders. Ögmundur
vill opna gagnsæja umræðu um
málið. Hann segir Schengen-sam-
starfið setja Íslendingum ákveðnar
skorður sem hann sé ekki sérstak-
lega sáttur við.
„Sérstaklega þegar fólk sem
hefur gerst brotlegt um alvar-
lega ofbeldisglæpi og verið vísað
úr löndum á alltaf inngengt aftur.
Mér finnst það ekki nógu gott.“
Ögmundur vill frekar efla landa-
mæraeftirlit og leyfa fólki að vera
eins frjálst og kostur er innan
landamæranna, heldur en að fylgj-
ast með því þar.
Ísland er aðili að Dyflinnarsam-
komulaginu og Ögmundur segir
að í því verði menn einfaldlega að
treysta hver öðrum fyrir meðferð
flóttamanna. Þó hafi Ísland og Nor-
egur hætt að senda flóttamenn til
Grikklands.
„Ef við virðum ekki verkaskipt-
ingu samkomulagsins að neinu
leyti þá mun það náttúrulega ger-
ast að allir þeir sem fá höfnun á
einum stað koma til Íslands. Erum
við tilbúin til þess? Teljum við
að við búum það vel að fólki eða
höfum möguleika og mannskap til
að sinna því og taka það verkefni
að okkur? Ég held ekki. Ég held
að í sumum tilvikum verðum við í
alþjóðasamstarfi að treysta að ein-
hverju leyti hvert á annað.“
Almannarétturinn að styrkjast
Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra telur að hefðbundnar markaðsaðstæður eigi ekki við um landsölu. Hann telur verðtrygg-
inguna viðhalda kreppunni og mun beita sér fyrir afnámi hennar. Hann sagði Kolbeini Óttarssyni Proppé frá því að hann muni
skoða starfshætti fjármögnunarfyrirtækja. Endurskoðun á málefnum flóttamanna er hafin innan ráðuneytis hans.
INNANRÍKISRÁÐHERRA Ögmundur vill endurskoða lagaumhverfi varðandi auðlindir landsins. Hann telur almannaréttinn vera að
styrkjast á kostnað einkaeignarréttarins og vill afnema verðtrygginguna. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs
hefur eins atkvæðis meirihluta á þingi. Ögmundur telur framtíð hennar þó
bjarta.
„Ég hef stundum sagt að ef það væri tekið úr forriti sérhvers þingmanns
hvaða flokki hann tilheyrir og menn kæmu fram sem skynsemisverur, en
hugsuðu ekki um flokkshagsmuni, yrði margt sem er illleysanlegt auðleys-
anlegt. Ef ríkisstjórninni auðnast að koma fram góðum málum, eins og við
erum að gera núna á mörgum sviðum, þá hef ég engar áhyggjur af framtíð
hennar. Ekki bara næstu tvö árin heldur til miklu lengri tíma.
Ríkisstjórnin lifir
Verðtryggingin
er efnahags-
lega skaðleg
og við verð-
um að losna
við hana