Fréttablaðið - 24.09.2011, Blaðsíða 70

24. september 2011 LAUGARDAGUR38
Þ
egar „syngjandi einka-
spæjarinn“ Philip E.
Marlow lá á spítala
með skæðan húðsjúk-
dóm, í vinsælum sjón-
varpsþætti hér forðum
daga, lenti hann í erfiðri aðstöðu
þegar ung og myndarleg hjúkrun-
arkona þurfti að smyrja hann hátt
og lágt með kremi. Til að forðast
holdris reyndi Marlowe að beina
hugsunum sínum að öllu því leið-
inlegasta sem kom upp í kollinn á
honum. Ofarlega á þeim hugrenn-
ingalista voru hjónakornin John
Lennon og Yoko Ono.
Einkaspæjarinn er fráleitt sá
eini sem hefur þessa skoðun á
fyrirbærinu John og Yoko, svo
vandlega hefur saga hjónanna verið
tuggin ofan í flesta sem á annað
borð fylgjast með dægurmenning-
unni. Bítlarnir, og sér í lagi Lennon,
virðast óþrjótandi efniviður í blaða-
greinar, bækur, sjónvarps- og
útvarpsþætti og kvikmyndir, enda
er saga þeirra um margt einstök.
Því er svo komið að þegar fréttist
að ný mynd um Lennon sé á leið-
inni (sem gerist afar reglulega og
sérstaklega þegar haldið er upp á
stórafmæli frá fæðingu eða and-
láti tónlistarmannsins) fylgir eft-
irvæntingunni óhjákvæmilega ótti
við að aðeins sé um að ræða enn
eina uppsuðuna, jafnvel hjá örgustu
Bítlanördum.
Ekki bætir úr skák þegar sög-
unni fylgir að Yoko Ono hafi komið
óþægilega nærri gerð myndarinn-
ar, til að mynda með því að láta leik-
stjóra og framleiðendum í té mikið
af áður óbirtu efni. Fórnarkostnað-
ur slíkrar samvinnu vill nefnilega
oft verða að útkoman verður Yoko-
guðspjallið, útgáfa eiginkonunnar
á ballöðunni um John og Yoko, þar
sem borin er á borð þægileg glans-
mynd af Lennon og ekkert sleppur
út nema með samþykki Yoko.
Gengur hænuskrefinu lengra
Góðu heilli fellur LennoNYC, nýleg
heimildarmynd Michaels Epstein
sem sýnd er á RIFF-hátíðinni, ekki
jafn djúpt ofan í þessu kunnuglegu
gryfju og margar aðrar slíkar. Í
myndinni er fjallað um líf Lennons
frá því hann fluttist til New York
frá London í upphafi áttunda ára-
tugarins og þar til hann var skot-
inn til bana fyrir utan heimili sitt
í lok áratugarins, með því pólitíska
persónulega og fyrst og fremst tón-
listarlega umróti sem fylgdi stað og
stund, sem er vel.
Mikill fengur er að stórskemmti-
legu mynd- og hljóðefni sem lítið
sem ekkert hefur verið nýtt fyrr
(haganlega myndskreyttar hljóð-
upptökur frá blindfullum, dóp-
uðum og dónalegum Lennon að
rífast við Phil Spector meðan á
„Týndu helginni“ í Kaliforníu stóð
og temmilega rólegum og edrú
Lennon að gantast við undirleikara
á Double Fantasy nokkrum árum
síðar standa upp úr, auk heimaupp-
töku af því þegar kornungur Sean
syngur With a Little Help From
My Friends). Það sem öðru fremur
gerir LennoNYC áhugaverða er þó
að í henni gengur Yoko hænuskrefi
lengra en áður í að viðurkenna
bresti eiginmannsins. Án þess að
segja of mikið veitir sú nýbreytni
greinarbetri mynd af manninum
þótt önnur viðtöl (við vini og sam-
starfsmenn) virki á köflum dálítið
dauðhreinsuð, sérstaklega í til-
felli May Pang sem var ástkona
Lennons um hríð.
LennoNYC er gerð í nokkuð hefð-
bundnum sjónvarpsheimildarþátta-
stíl, sem er alls ekki verra, og sam-
bandi söguhetjunnar við borgina
eru gerð býsna góð skil. Þó þurfa
áhugasamir að bíða enn um sinn
eftir mynd sem kafar dýpra ofan í
hléið sem Lennon tók sér frá tón-
listarbransanum milli 1975 og 1980
en svo að afgreiða það nánast með
einni setningu; „Í fimm ár bakaði
Bítillinn brauð.“ Allir þekkja tón-
listina en margbrotinn persónu-
leikinn heillar ekki síður. Eins og
áður sagði fer LennoNYC nær þeim
innviðum en oft áður og þótt alltaf
megi gera betur ætti jafnvel fróð-
ustu Lennon-aðdáendum varla að
leiðast.
Raunsönn lýsing á Englandi
Það er eitthvað gríðarlega
skemmtilegt við að heyra tónlist
í bíósal. Væntanlega skemmir
heldur ekki fyrir þegar tónlistin
sem um ræðir er af nýjustu plötu
bresku söngkonunnar PJ Harvey,
Let England Shake, sem fjölmargir
myndu líklega velja plötu ársins ef
kosið yrði í dag.
Eftir að hafa hrifist af sýningu
ljósmyndarans Seamus Murphy,
sem einna helst er þekktur fyrir
stríðsljósmyndir sínar frá
Afganistan og víðar,
hafði PJ Harvey sam-
band við Murphy með
það fyrir augum að
fá hann til að sjá um
ljósmyndir á umslagi
plötu sinnar sem upp-
tökur voru að hefjast
á. Síðar kom upp sú
hugmynd að Murphy,
sem hafði litla sem
enga reynslu af
starfi við kvikmynd-
ir, gerði heimildar-
mynd um upptöku-
ferlið, en Harvey
og Murphy sættust
að lokum á að væn-
legasta leiðin væri
að framleiða eina
stuttmynd við hvert
lag plötunnar.
Þessar tólf myndir eru sýndar
sem óbrotin heild á RIFF-hátíðinni,
sem ætti að skila sér í óvenjulegri
bíóreynslu. Seamus Murphy tók sér
á hendur langt ferðalag um Bret-
land þvert og endilangt, einn með
einungis myndavélina að vopni,
og festi á filmu hversdagslegt líf í
landinu auk þess að mynda tónlist-
arkonuna við hinar ýmsu aðstæður.
Í takt við umfjöllunarefni textanna
á Let England Shake-plötunni eru
áhrif heimsstyrjaldanna rauður
þráður og útkoman er einstaklega
flott, nánast ógnvekjandi á köflum,
en um leið raunsönn lýsing á flestu
því sem gerir England bæði fallegt
og ljótt.
Áhugafólk um Bretland fær því
mikið fyrir sinn snúð í Let Eng-
land Shake, ekki síður en aðdáend-
ur plötunnar sem gerist ásæknari
við hverja hlustun. Eftir að hafa
horft og hlustað með á tölvuskjá
með heyrnartól getur undirritaður
ekki beðið eftir að sjá Let England
Shake í bíó. Mikið hefði samt verið
gaman að fá PJ Harvey til landsins
af þessu tilefni.
Brautryðjendur slíta barnsskónum
Frumraun leikarans Michaels
Rapaport, sem meðal annars
er þekktur fyrir hlutverk sín í
kvikmyndunum True Romance,
Copland og Mighty Aphrodite, í
leikstjórasætinu er heimildar-
myndin Beats, Rhymes & Life:
The Travels of A Tribe Called
Quest. Ekki leynir sér á hand-
bragðinu að Rapaport er gríðar-
legur aðdáandi þessarar áhrifa-
miklu hipphoppsveitar og rekur
sögu hennar frá sokkabandsárun-
um í Queens í New York, í gegn-
um árin sem sveitin seldi plötur í
bílförmum, endalokin árið 1998 og
tíðar endurkomur hinna síðari ára.
Undirritaður gat ekki ímynd-
að sér, þegar hann heyrði fyrst í
höfuðpaur A Tribe Called Quest,
Q-Tip, sem gestarappara í laginu
Black Is Black með Jungle Brot-
hers árið 1989, að rúmum tveimur
áratugum síðar ætti hann eftir að
horfa á heila heimildarmynd um
kappann og félaga hans. Eftir á
að hyggja hefði það þó átt að vera
augljóst, því Q-Tip er með snjall-
ari textasmiðum og býr yfir einni
svölustu og slungnustu rödd sem
fyrirfinnst á byggðu bóli. Téður
Q-Tip er líka verulega fær upp-
tökustjóri og tókst, ásamt félögum
sínum Phife, Ali og Jarobi, að færa
A Tribe Called Quest í fremstu
röð þeirra sveita sem fundu upp
nýja og allt öðruvísi nálgun að
hipphoppi en áður hafði þekkst í
upphafi tíunda áratugarins.
En Q-Tip er líka óforbetran-
legur fullkomnunarsinni eins
og kemur vel fram í Beats, Rhy-
mes & Life (í skondnu atriði lýsir
fulltrúi plötufyrirtækisins því
hvernig hann þurfti bókstaflega
að rífa upptökurnar af annarri
plötu sveitarinnar með valdi úr
höndum Q-Tip, eftir margra mán-
aða yfirlegu, til að koma henni
loks í útgáfu), sem fer ógurlega
í taugarnar á samrapparanum
smávaxna Phife. Sá síðarnefndi
glímir við sykursýki, sem hefur
afar slæm áhrif á heilsu hans eins
og gefur að skilja (í einum texta
sinna kallar hann sig The Funky
Diabetic), og saman stuðla þessir
þættir og margir fleiri að mikilli
innbyrðis spennu innan sveitar-
innar.
Beats, Rhymes & Life er upp
á sitt besta þegar rifjuð eru upp
bernskubrekin, stofnun sveitar-
innar og fyrstu sporin í átt að
velgengni. Þessir menn ólust upp
meðan hipphoppið sleit barns-
skónum vestra. Sögurnar af hinni
frumstæðu „pásutakka“-sam-
pltækni og myndskeiðin frá New
York áttunda og níunda áratugar-
ins eru óborganleg og notalegur
nostalgíuandi svífur yfir vötnum.
Því miður sveiflast síðari hluta
myndarinnar um of yfir í nokk-
urs konar raunveruleika-sápu-
óperu, þar sem áherslan er öll á
persónulegar deilur, baktal og
dramatík og verður örlítið þreyt-
andi til lengdar. Sá hluti myndar-
innar er þó ekki alls kostar sneydd-
ur áhrifamiklum og hjartnæmum
atriðum og heilt yfir hlýtur mynd
Rapaports að teljast vel heppnuð.
Stærsti kostur hennar verður þó
vonandi sá að fleiri bætist í aðdá-
endahóp þessarar brautryðjenda-
sveitar í kjölfar áhorfsins.
Allt, alltaf, alls staðar eftir
Pierre-Alain Giraud
Innsýn í stofnun og starfsemi
útgáfunnar Bedroom Community,
hugarheim listamannanna Nico
Muhly, Ben Frost, Sam Amidon og
Valgeirs Sigurðssonar.
Árstíðir: Þú þarft bara að vita af
mér eftir Lilju Häfele
Mynd um íslensku hljómsveitina
Árstíðir.
The Miners‘ Hymns eftir
Bill Morrison
Framúrstefnutónskáldið Jóhann
Jóhannsson semur tónlist við nýjar
og gamlar myndir um námusam-
félögin í Norðaustur-Englandi.
Scenes from the Suburbs eftir
Spike Jonze
Stuttmynd sem fylgir eftir innihaldi
plötunnar The Suburbs eftir Arcade
Fire. Handritið er skrifað af hljóm-
sveitarmeðlimum og Jonze.
Sing Your Song eftir
Susanne Rostock
Segir frá lífshlaupi söngvarans,
leikarans og mannréttindafrömuðar-
ins Harry Belafonte.
In the Garden of Sounds eftir
Nicolu Bellucci
Óvenjuleg heimildarmynd um
Wolfgang Fasser, blindan tón- og
hljóðlistamann sem vinnur með
fötluðum börnum.
Mrs. Carey‘s Concert eftir
Bob Connolly og Sophie Raymond
Fylgst með tónlistarstjóra stúlkna-
skóla í Sydney leiða unga flytjendur
skólatónleika óperuhússins fræga í
átt að fullkomnun.
Auk þess var Inni, ný tónleikamynd
Sigur Rósar, sýnd í vikunni á RIFF.
■ AÐRAR TÓNLISTARMYNDIR Á RIFF-HÁTÍÐINNI
England og New York í forgrunni
Að venju er sérstakur tónlistarmyndaflokkur hluti af dagskrá RIFF, alþjóðlegu kvikmyndahátíðarinnar í Reykjavík, sem hófst í
vikunni. Kjartan Guðmundsson sá myndir um John Lennon, PJ Harvey og A Tribe Called Quest og hreifst misjafnlega mikið.
ÓLÍK Söguhetjur þriggja af tónlistarmyndunum á dagskrá RIFF í ár: Q-Tip úr A Tribe Called Quest, John Lennon og PJ Harvey. NORDICPHOTOS/AFP