Faxi - 01.10.1980, Page 16

FLÆÐARMÁL - Framh.
þekktir meöal þjóöarinnar? Jú, vissulega,
þetta voru allt þjóökunnir menn. En svoer
þaö hin hliöin á málinu. Margir vilja sjá
frambjóöendurna í eigin persónu, heilsa
þeim meö handabandi, og gárungarnir
segja aö sumir hafi ekki þvegiö sér um
hendurnar eftir snertinguna. Hvernig
fariö hefur fyrir þeim sem fengu koss veit
ég ekki.
1. júni hækkaöi kaup um 11.7%, land-
búnaöarvörur 117%, fiskverö um 11.7%,
gengiö látiö sfga um svipaöa % og þar
meö veröbólgan i öruggum farvegi
Kannast nú einhver viö þetta ástand úr
Islenskum stjórnmálum? Jú, vissulega,
þaö væri þess vegna hægt aö bæta þess-
ari upptalningu viö faöirvoriö, þaö kunna
þetta allir utanaö
Listahátiö var sett á sjómannasunnu-
daginn. Ekki voru menn á eitt sáttir um
ágæti hennar. Þó var þar ein undantekn-
ing, þaö var sýning á listaverkum þeirra
Geröar Helgadóttur og Kristínar Jóns-
dóttur, sem sett var upp i tilefni listahá-
tíöar. Tónleikar voru margir haldnir á
listahátiö, meöal annars einir þar sem
þriggja mlnútna þögn var sögö hápunktur
tónleikanna. Sumir vildu þó halda því
fram aö best heföi veriö aö hafa þögn
allan timann sem tónleikarnir stóöu,
hvernig sem þaö gat nú átt sér staö, en
kalla þaö samt tónleika. Ekki má gleyma
þeim þætti listahátiöar þegar stripaöur
japani liöaöist um gólfiö eins og ána-
maökur. Konur voru I miklum meirihluta á
þessari sýningu, ég læt ykkur um aögeta i
eyöurnar hvers vegna. En svo kom
rúslnan i pylsuendanum, Pavarotti,
söigvarinn heimsfrægi, og bætti svolltiö
úr og söng viö mikil fagnaöarlæti áheyr-
enda. Aö vísu létu sumir sig hafa þaö aö
skila aögöngumiöunum aftur til aö geta
séö forsetaframbjóöendur I sjónvarpi.
Náöst hefur samkomulag viö Dani um
miöllnu milli Islands og Grænlands, og
veröur þaö aö teljasteftir vonum hagstætt
fyrir sjávarútveg okkar. Annars má segja
aö ekki blási byrlega fyrir sjávarútvegi
okkar þrátt fyrir mikla veiöi, aö minnsta
kosti ekki hvaö frystiiönaöinn snertir
Sagt var frá þvi nú fyrir skömmu aö
byggja ætti feikna mikla laxeldis- og haf-
beitarstöö milli Straumsvlkurog Sædýra-
safnsins, og ætti stööin aö rúma 3 milljón
seiöa fullbyggö.
Rétt einu sinni hækkaöi bensíniö, eöa
um 51 krónu. á sama tfma og bensln og
ollur lækka á heimsmarkaöi. En vel aö
merkja. ríkiö fær 23.50 af hækkuninni á
lítra. Dágóöur tekjustofn þaö.
Flugleiöir eignuöust spánýja þotu, en
segja upp á sama tlma 89 manns en
frestaö aö taka ákvöröun um frekari
uppsagnir.
Kaup þingmanna hækkaöi um 20% í
júnl, og þó, nei, þeir hættu viö þaö íbiliog
vildu sjá til hvort opinberir starfsmenn
sættu sig viö 1.39% hækkun eins og boöiö
haföi veriö.
Iþróttahátiö mikil var sett i Reykjavik 26.
júní og var mikil þátttaka, en stærsti
Iþróttaviöburöur mánaöarins var aö 15
ára gömul stúlka frá Akureyri, Sigurrós
Karlsdóttir, setti heimsmet í 50 m sundi á
móti fatlaöra, I Hollandi.
Prestastefna var haldin i júni og kom
þar ýmislegt fram um breytta kirkjusiöi. 2
prestar hafa gefiö kost á sér til biskups-
kjórs á næsta ári, þeir séra Olafur Skúla-
son og séra Pótur Sigurgeirsson.
Frétt í Vísi 21. júní: Erlendur miöill vill
fljúga yfir Snæfellsjökul og vonast til aö
linna leiöina niöur aö miöju jaröar. Jæja,
nú er leiöin ef til vill fundin til þess sem viö
allir óttumst.
Aætlaö er aö 12 nýir olíugeymar fyrir
Keflavlkurflugvöll kosti 40-50 milljaröa,
og er fyrirhugaö aö reisa þá í Helguvik
noröan Keflavikur, en svo segir i áliti
nefndar um þessi mál. Vonandi veröur af
þessari framkvæmd sem allra fyrst og
losnaö viö þá oliutanka sem skilja aö
Njarövik og Keflavík.
Þaö óhapp skeöi að eldur kom upp i
Kirkjulundi og skemmdist húsiö mikiö af
eldi, reyk og vatni. Um upptök eldsins er
ekki vitaö meö vissu, en líklegt er taliö aö
börn hafi þar fariö ógætilega meö eld.
Nú i sumar á ári trésins hafa Keflvíking-
Á stóru Ijósmyndinni er einmitt hús,
Ijósleitt aö lit, sem er skammt ofan viö
Duushúsin, trúlega utan túna. Ekki veröur
útlit hússins gjórla greint, sakir þess hve
myndin er óskýr, enda tekin úr mikilli
fjarlægö frá Vatnsnesi.
Nú vi11 svo til aö á myndinni sést lag
hússins nokkuö vel, útlinur þess, og Ijóst
er aö þaö hefur ekki veriö meö háu risi,
eins og þá tíökaöist átimburhúsum, held-
ur er þakiö lágt og húsið nánast kassa-
laga.
Eg veit, aö til er í byggöasafninu Ijós-
mynd af Skothúsinu frá fyrstu árum þess,
sern sýnir húsiö afarvel. Ef þessar tvær
myndir eru bornar saman viröast húsin
furöu lík fljótt á litiö. Þvi miöur á ég ekki
kost á aö hafa Skothúsmyndina viö hönd-
ina er ég skrifa þetta, en ég hef séö mynd-
ina áöur svo ég held þaö ætti aö nægja.
Annars væri ágætt aö fá Skothúsmynd-
ina á prent, því hún hefur aldrei birst i
blaöi.
En hvaö segir í grein Helga S. Jónsson-
ar i júní-Faxa 1951? Þar er rætt um bygg-
ingu Skothússins. Helgi segir orörétt:
,.Þaö var á fundi 19. febrúar 1871, sem
tekin var ákvöröun um byggingu hússins,
en þá höföu fariö fram viöræöur um máliö
utan funda og innan". (leturbr. S.M.).
Slöar seglr:
..Laugardaginn 2. det. 1872 er þess
getiö, aö fundurinn sé haldinn i Skothús-
inu, og eru þau orö skrifuö meö stærri
stöfum en önnur i þeirri fundargerö
(Leturbr. S.M.).
Á fundinum voru lagöir fram reikningar
yfir kostnaö viö húsbygginguna, sem aö
vísu var ekki alveg lokiö, en komin þaö
langt að hægt var aö halda þar fundinn,
og komiö fram í desember
[ Rauöskinnu hinni nýju segir sr. Sig-
uröur á Útskálum í annál sínum 1871:
„Skotfélagshús var og reist í Keflavik og
kostaöi þaöalls900rd. Einnig var þar reist
ný verslunarbúö hjá H. Duus, kaup-
manni ..." (bls. 75).
Ekki er mór kunnugt um neinar húsa-
byggingar á þeim slóöum sem Guöni
staösetur Skothúsiö á, fyrr en liöiö er fram
á þessa öld. Aö vísu mætti ætla aö Skot-
húsiö hafi staöiö dálitið ofar eftir lýsing-
unni aö dæma. En þásegir húslagiötil sín.
Og ég held lika, aö hárnákvæm staösetn-
ing skipti ekki höfuömáli, þvi eftir svona
mörg ár getur veriö erfitt aö benda af-
dráttarlaust á hvar horfiö mannvirki hefur
staöiö, sórstaklega þegar ekkert sést
lengur af því.
Ég tel því öll rök hníga aö því, aö stóra
Ijósmyndin sé tekin lyrrl hluta ára 1871,
enda er Duusbúöin enn ókomin á
myndina, svo þaö afmarkar seinni aldurs-
takmörkin.
Tæplega hefur veriö unniö viö bygg-
ingu timburhúsa i skammdeginu á
þessum árum, og þvi hefur oröiö aö hefja
byggingarframkvæmdir aö vorlagi,
þannig aö Skothúsiö hefur veriö reist
heldur á undan Duusbúöinni, þess vegna
kemur hún ekki fram á myndinni.
Á myndinni kemur hins vegar fátt fram á
hvaöa árstíma hún er tekin. En mjög Ifk-
lega aö vori eöa I sumarbyrjun. Sjórinn er
ládauöur og þaö örlar aöeins á steini fyrir
neöan Myllubakka. Og þaö er fjara svo
bryggjurnar sjást vel. En báöar myndirnar
eru óvenju bjartar og aöstæöur því góöar
til myndatöku.
Á meöan ekkert kemur fram sem sann-
ar aörar byggingar ofanvert viö Duustún á
þessum árum, sé égekki í fljótu bragöi.aö
nokkuö mæli á móti fyrrnefndri aldurs-
ákvöröun. En bygging Duusbúöar tekur
þó örugglega af öll tvímæli, búöin er enn
ókomin er myndin er tekin eins og áöur
segir. Ef byggingarár Miöpakkhússins
væri kunnugt, væri e.t.v. hægt aö fara nær
endanlegri aldursákvöröun, en einsoger,
er upphalsár þess ekki alveg öruggt.
Ég held aö ég hafi lokiö aö ræöa aldur
þessarar gömlu Ijósmyndar. Minni mynd-
in sem birt er i3. tbl. og tekin er inni i þorp-
inu er erfiöari viöureignar.af þvihún sýnir
færri hús og þrengri sjóndeildarhring. En
mér sýnist aö hún muni vera frá svipuöum
tíma og sú stærri. Eftir að hafa skoöaö
hana vandlega, er mér Ijóst, aö Duusbúö-
in (Gamla búöin) er ekki á henni. I 4. tbl.
set ég spurningarmerki þar viö. Hún sýnir
sömu húsin og sú stærri og meö svipuö-
um ummerkjum.
Annars væri gaman aö fá birtar fleiri
Jóhann Pétursson
ar gróöursett mikiö I kringum
hús sín og stuölaö þannig aö fegrun
bæjarins. Austfiröingafélagiö fékk úthlut-
aö spildu fyrir ofan vatnstankinn til gróö-
ursetningar, og siöan hafa fleiri félög fariö
aö dæmi félagsins og gróöursett tré, og er
þaö vel.
Malbikun gatna hófst í Keflavik i júniog
stendur yfir. Setur þaö mikinn svip á
bæinn, um leiö og rykmökkurinn hverfur
veröur umhverfi allt fegurra En á sama
tíma og malbikun ferfram tilaölosaokkur
viö ryk og önnur óhreinindi, vinnur
flokkur manna aö því aö bera rusl bæjar-
búa út á götukantana og má i sumum til-
fellum sjá langa röö af svörtum plastpok-
um götu eftir götu, sem gæti veriö aö
lengd 1 til 2 kilómetrar. Síöan liggja þessir
pokar i sumum tilfellum 3 til 4 klukkutima.
Ég skil ekki þetta skipulag ef skipulag
skyldi kalla, aö láta pokana liggja svona
lengi Slöan kemur 55 milljóna króna
ruslabill og tekur þessa ruslapokaútstill-
ingu og fer meö hana í hina nýju sorpeyö-
ingarstöö, sem hvorki brennir timbri né
plasti. Þeir sem komiö hafa aö hinni nýju
sorpeyöingarstöö sjá þar ýmislegt utan
garös, sem manni viröistaö mundi brenna
á venjulegu báli, aö minnsta kosti á ára-
mótabrennu. Ég held aö einhver mistök
hafi oröiö viö hina nýju stöö, því miöur.
Af erlendum vettvangi sleppi ég öllu þó
af nógu sé aö taka, nemaef vera skyldi ein
frétt þar sem Kaliforniubúar greiddu at-
kvæöi um lækkun tekjuskatts en felldu
þaö meö miklum atkvæöamun. Líklega
hafa þeir gert sér þaö Ijóst. aö fjármunir
eru afl framkvæmda.
Jóhann Pétursson
ENN UM ELSTU LJÓSMYNDIR
FRÁ KEFLAVlK
I 4. tbl. Faxa sem út kom í júní sl„ geröi
ég nokkrar athugasemdir viö grein Olafs
Þorsteinssonar 13. tbl.. en þar birtust þær
Ijósmyndir sem hér veröa enn geröar aö
umtalsefni.
Upp á framtíöina langar mig aö bæta
nokkru viö fyrri grein mina um þetta mál.
I grein í 4. tbl. færöi ég rök fyrir þvi, aö
stærri myndin væri ekki yngri en frá 1870.
Byggöi ég þaö á þvi, aö Gamla Duusbúöin
er þá enn ókomin og hvergi sjáanleg á
myndunum. Búöin var reist árið 1871.
Einnig ræöi ég byggingu Skothússins.
Vitna i því sambandi i greinar eftir Helga
S. Jónsson um Skotfélagiö og byggingu
hússins Þar kemur hvergl fram hvar
húalö atóö, elnungla hvenær þaö var
byggt.
I nóvemberblaöi Faxa 1969 birtir Guöni
Magnússon grein um sögu bindindis-
hreyfingarinnar á Suöurnesjum. Ræöir
þar um fundarstaöi stúkunnar Vonarinnar
nr. 15. Hún var stofnuö ( Keflavik 1885.
Greinin hefst þannig:
„Fyrsti fundarstaöur stúkunnar var
"Skothúsiö", sem stóö ofan viö
Duustúniö eöa nálægt núverandi gatna-
mótum Grófarinnar og götunnar út á
Berg (rétt fyrir vestan Áhaldahús bæjar-
ins)."
Ijósmyndir úr byggöasafninu. Finnst mér
tilvaliö aö forráðamenn safnsins skiptist á
um aö skrifa I blaöiö. Sjálfsagt er líka aö
fólk fái aö gera athugasemdir viö þau
skrif, ef meö þarf. Slíkt er aöeins til bóta.
Sjálfur mun ég gera athugasemdir viö
greinar þeirra safnsmanna ef þarf. Tölu-
veröur fengur væri t.d. aö fá á prent mynd
af Ólafi Noröfjörö verslunarstjóra. Mynd
af honum hefur aldrei é þrykk komiö, þó
maöurinn sé fyrir löngu oröinn þjóö-
sagnapersóna.
Síðar i vetur langar mig aö skrifa nokkra
umsögn um byggðasafniö, en þaöerenn
ógert, þó bráöum hafi þaö veriö til iheilt ár
sem opinber stofnun. Aö sönnu reit ég
srnáklausu um safniö i Morgunblaöiö
imarz sl.. Þar var einungis fjallaö um opn-
un safnsins, ekki um safniö sjálft, enda
átti ég eftir aö skoöa þaö. Annars er mér
ekki kunnugt um aö dagblööin hafi
minnst á opnunina 17. nóv. 1979, og
ekkert fyrr en grein mín kom í Mogga.
Enda var tilgangurinn að bæta þar úr.
Um leiö og ég skrifa umsögn um
byggöasafniö langar mig að leiörétta tvö
atriöi sem ég sá þar, en eru beinlrnis röng.
Ræöi ég þaö ekki meira aö sinni.
Aö lokum langar mig aö leiörétta nokkr-
ar prentvillur, sem slæddust inn í grein-
ina um myndirnar í 4. tbl
1 4. línu I 2. dálki frá vinstri bls. 89 er
Frlöa sögð Siguröardóttir, en á aö vera
Slgurösson.
T 4. dálki frá vinstri, þremur línum ofan
viö neöstu greinaskil stendur: „Land var
þá 1 vætt og var þaö afar rýrt". A aö vera
landskuld.
Á bls. 90. Fyrsti dálkur vinstra megin i
fjóröu greinaskilum ofan frá um itök
Leirumanna og Njarövlkinga í Keflavík. I
upphafi llnunnar segir: „Um 1720 . .. " A
aö vera um 1270.
I 2. dálki frá vinstri, fimmtu línu aö ofan
er rætt innbrot i verslunarhús i Keflavík.
Stendur þar aö þaö hafi oröiö 1692, á aö
vera 1690. Er þar vitnaö i stutt söguágrip
Guöleifs Sigurjónssonar, sem birtist í
skipulagsbók Keflavíkur og Suðurnesja-
tíöindum 1974. Þareru nokkrarsögulegar
villur og hiröi ég ekki um aö leiörétta fleiri
aö sinni (sbr. leiöréttingu mína i 4. tbl.
Faxa 1980).
Viö neöstu greinaskil í 2. dálki frá vintri
segir, aö Melurinn hafi byggst um ca.
1890. Á aö vera ca. 1840.
I neðstu línu i 2. dálki frá vinstri errangt
ártal er Keflavík fékk verslunarréttindi Á
aö vera 1836.
Fleiri villur leiörétti ég ekki, þær geta
flestir lesiö i máliö.
Keflavík, 23. september 1980.
Skúll Magnússon
Leiðrétting
( Jólablaöi Faxa 1979 varö sú
prentvilla, aö séra Árni prestur
að kálfatjörn var sagöur
Þórarinsson, í staö Þorsteins-
son.