Faxi - 01.01.1983, Blaðsíða 3

KARL STEINAR GUÐNASON, FORMAÐUR V.S.F.K.
„FRA
FORTIÐ
TIL
FRAMTÍÐAR“
Erindi flutt á hátíðafundi
V.S.F.K.
Fimmtíu ár er langur tími í sögu
félags á íslandi. Fimmtíu ár er
stuttur tími í sögu þjóðar. Fimmtíu
ára þykir maður á góðum aldri.
Hér um slóðir fyrir fimmtíu ár-
um var margt afskaplega ólíkt nú-
tíðinni. Umhverfi var svipað því og
gerst hafði löngu fyrr. Kyrrstaða
og fátækt ríkti hér í Keflavík, en þá
var Keflavík og Njarðvík eitt
hreppsfélag er bar nafnið Kefla-
vík. Fólkið í byggðarlögunum
byggði allt afkomu sína á sjósókn.
Fiskveiðar voru upphaf og endir
afkomunnar. Allir tóku þátt í að
afla lífsbjargarinnar. Allir sem
vettlingi gátu valdið og á annað
borð fengu tækifæri til að leggja lið
lögðu sig fram.
Þá þegar hafði krafan um 8
stunda vinnudag heyrst. Sú krafa
heyrðist í útlöndum og líka í
Reykjavík, sem þá var næstum
jafn fjarri þorpunum hér syðra og
útlandið sjálft.
Erfíð afkoma
Til að hafa í sig og á var ekki
spurt hve lengi þyrfti að vinna,
heldur fæ ég næga atvinnu til að
færa heimilinu björg, börnunum
brauð. Húsakostur var rýr, fólk
gerði sig ánægt með lítið, en það
horfði þó til þeirra einstaklinga, er
bjuggu rúmt. Höfðu nóg eldsneyti
til upphitunar, höfðu efni á til-
breytingu í mat, og nóg klæði fyrir
fjölskylduna. Þrátt fyrir aldalanga
kyrrstöðu höfðu undur tækninnar
barið á dyr. Hingað voru komnir
vélbátar - að vísu litlir og veik-
byggðir, en þrátt fyrir það merki
um nýja öld, ný viðhorf, breytt
vinnubrögð.
A jóladag var viðtal í útvarpinu
við forseta íslands. Hún hélt því
fram að í sínu ungdæmi hefði að-
eins einstöku kona unnið utan
heimilis. Hér á Suðurnesjum var
ekki spurt um kynferði verkafólks,
~ allir tóku til hendi. Konur voru
uppistaðan í vinnunni á reitunum.
Far var þeirra ríki og þær vöskuðu
fiskinn jafnt í frosti sem funa.
Verkalýðsbarátta, hugsjónir
verkalýðshreyfingarinnar höfðu á
þeim tíma náð eyrum fólks. Þrátt
fyrir mikla vinnu og fátækt hafði
vonin um betri heim, - um jafn-
fetti, um betri lífskjör, fest rætur.
Hingað komu foringjar Alþýðu-
hreyfingarinnar og boðuðu nýtt
Þjóðfélag. - Boðuðu rétt hins
vinnandi manns. Hér voru og ein-
staklingar, sem ekki aðeins hrifust
af boðskap jafnréttisins, heldur
gerðust óþolinmóðir, vildu halda
af stað.
Verkalýðsfélag stofnað
Undir þessum kringumstæðum
var það sem Verkalýðsfélag Kcfla-
víkur var stofnað. Þeir voru ekki
margir sem til fundar komu í
fyrstu. Það var áhætta í því fólgin
að taka þátt í slíkum félagsskap.
Það var líka fylgst með því af at-
vinnurekendum, - af útgerðar-
mönnum þess tíma, - hvort menn
voguðu sér í slíkan félagsskap.
Fyrsta ganga forvera Verkalýðs-
og sjómannafélags Keflavíkur var
vissulega erfið. Það félaga var
stofnað árið 1931. Stofnun þess fé-
lags hafði mikil áhrif. Það var sem
hernaðarástand ríkti í byggðarlag-
inu. Menn skiptust í fylkingar.
Með og á móti uppreisnarmönn-
unurn. Með og á móti þeim er
stofna vildu félagsskap verkafólks
og sjómanna.
Ofurveldi í atvinnumálum
Það eru skýringar á því að hér
um slóðir var verkalýðsfélag stofn-
að seinna en í Reykjavík og Hafn-
arfirði. Skýringarnar á því eru ef-
laust margar og samverkandi.
Fram undir 1920 var hinn voldugi
Duus ofurveldi í atvinnumálum á
Suðurnesjum.
íbúar Keflavíkur og Njarðvíkur
vor þá rétt innan við eitt þúsund
talsins og voru í afar ríkum mæli
háðir atvinnurekstri Duus, - karl-
mennirnir á skipum hans og kon-
urnar í ýmsum störfum hjá fyrir-
tækjum hans. Þegar þessi sterku
bönd fór að losna varð það helsta
keppikefli ungra manna, er hugs-
uðu sér sjósókn að eignast hlut í
bát eða gerast útvegsbóndi. Talið
er að þessi tilhneiging hafi tafið
mjög mikið fyrir stofnun verka-
lýðssamtaka í Keflavík og Njarð-
víkum.
Aukin stéttarvitund
En sem fyrr segir, mun bjanni
nýs tíma - áhrif Alþýðuhreyfingar-
innar í Reykjavík, bág kjör, lítið
atvinnuöryggi og vaxandi stéttar-
vitund verkafólks hafa skapað
þann neista er varð til fundarboð-
unarhaustið 1931.
Þá komu nokkrir verkamenn í
Keflavík og Njarðvík saman til
fundar um stofnun verkalýösfé-
lags. Þeir stofna Verkalýðsfélag
Keflavíkur, og í stjórn þess eru
kjörnir Axel Björnsson formaður,
Hannes Jónsson ritari, Kristinn
Jónsson gjaldkeri, Valdemar
A myndinni eru þessir menn: Sitjandi, frá vinstri: Danival Danivalsson, Gudni Gudleifsson og GuðmundurJ. Magm'isson. Standandi, frá vinstri:
Ragnar Gudleifsson, Þorbergur P. Sigurjónsson, Axel Björnsson, Gudmundur Pálsson, Arinbjörn Þorvardarson og Valdimar Gudjónsson.
Eftirtaldir 6 menn voru félagar í fyrsta verkalýdsfélaginu, sem stofnad var hér í Keflavík 1931, en var lagt nidur fyrir hörkulegar adfarir
atvinnurekenda: Þorbergur P. Sigurjónsson, Axel Björnsson, Gudmundur Pálsson, Valdimar Gudjónsson, Danival Danivalsson og Gudmundur
Magnússon. - Axel Björnsson var formadur þess félags. Gudni Gudleifsson var fvrsti formaður hins nýja félags, sem stofnad var 28. des. 1932.
Ragnar Gudleifsson var formaöur félagsins þegar mvndin vartekin.
FAXI-3