Faxi - 01.01.1983, Blaðsíða 24

FRA FORTIÐ TIL FRAMTIÐAR
FRAMHALD AF BLS. 4
sigrar. Þá náðu ýmis hugsjónamál
fram að ganga og félagið varð
hreyfiafl framfara í byggðarlaginu,
sverð og skjöldur verkafólks og
sjómanna.
Ragnari verða aldrei að fullu
þökkuð þau störf er hann vann í
þágu félagsins, störf sem mörkuð-
ust af árvekni, góðvilja og trú á
málstað jafnréttisins.
Starfið hefst
í lögum hins nýja félags sagði
meðal annars, að markmið þess
væri ,,að efla hag félagsmanna og
menningu á allan hátt“. Strax var
tekið að vinna að því, og þá var að
sjálfsögðu efst á blaði að semja við
atvinnurekendur um kaup og kjör.
Þótt þeir hefðu ekki skipulögð
samtök með sér fór svo, að undir
haustir 1933 höfðu allir þeir, er
verkamenn unnu hjá, skrifað und-
ir kauptaxta félagsins. Kvað hann
á um það að greiða skyldi 1 krónu
á klukkustund í almennri verka-
mannavinnu en þó 90 aura í reita-
vinnu.
Kvennakaup var miklu lægra en
þetta. Dagvinna taldist vera frá
klukkan 7 að morgni til kl. 7 að
kvöldi, eftirvinna frá kl. 7 til
klukkan 10 að kvöldi og nætur-
vinna til klukkan 7 morguninn eft-
ir. Snemma reyndi félagið að ná
samningum við útgerðarmenn um
kjör sjómanna og landmanna við
bátana, en það tókst ekki fyrr en
1937. Þá fyrst hafði félagið náð
varanlegri fótfestu, það var nú við-
urkennt af öllum atvinnurekend-
um sem samningsaðili.
Nú tók félagið mjög að eflast. í
byrjun vertíðar 1938 stofna vél-
stjórar sitt eigið félag en ganga síð-
an með það í okkar félag og voru í
áraraðir deild í félaginu, þar til
þeir urðu sjálfstætt félag. Vörubíl-
stjórarnir mynda síðan eigin deild í
félaginu árið 1943 og eru félags-
bundnir til 1955 að þeir stofna eig-
in félag. Snemma tók félagið að
semja um kjör kvenna, en eftir að
kvennadeild er stofnuð innan þess
árið 1936 batna kjör þeirra mjög.
Sjómannadeildin var stofnuð árið
1946 og var Ólafur Björnsson
fyrsti formaður hennar.
Félagið hefur átt í fjölmörgum
vinnudeilum sem oftast hafa leystst
friðsamlega, en þó hefur verkfalls-
vopninu oft verið beitt. Og má
nefna fjölmörg dæmi um erfiðar
deilur og illvígar. Þá hefur félagið
nokkrum sinnum þurft að leita
réttar síns fyrir dómstólunum.
Frægast er ,,baksamningamálið“
svokallaða. Árið 1939 höfðaði fé-
lagið mál fyrir félagsdómi vegna
ágreinings um skiptakjör á bátun-
um.
Málið flutti þáverandi lögfræð-
ingur ASÍ, Guðmundur í. Guð-
mundsson er síðar varð ambassa-
dor. Kristófer Jónsson var sá félagi
okkar er var í hlutverki þess er
kærði. Þeir unnu málið og sjó-
menn fengu þá um 80 þúsundir
króna samtals til viðbótar þeim
kjörum, er ætlast var til að þeir
byggju við, og var því skipt á há-
seta. Var þetta árið 1939 að sjálf-
sögðu mikið fé, sjálfsagt milljónir
króna í dag miðað við okkar marg-
hrjáðu krónu.
Hugsjónir rætast
Félagið lét sér ekkert óvið-
komandi. Það sýna gjörðabækur
félagsins greinilega. Meðal annars
tók það að hafa afskipti af kosn-
ingum í hreppsnefnd, fékk þó eng-
an kjörinn í fyrstu tilraun 1934, en
tókst að fá tvo menn kjörna árið
1942, þá Ragnar Guðleifsson og
Danival Danivalsson. Félagið
hafði forgöngu um að krefjast þess
að kosningarnar væru leynilegar
og fékk því ráðið þegar árið 1934.
A félags- og stjómarfundum var
rætt um sjúkrahús í Keflavík,
verkamannaskýli, bókasafn, Iög-
gæslu. Það hafði forgöngu um
stofnun sjúkrasamlags árið 1943
og einnig um stofnun byggingafé-
lags verkamanna árið 1942. Arið
1935 stofnaði félagið pöntunarfé-
lag er síðar varð Kaupfélag Suður-
nesja. Síðast en ekki síst er að
minnast á stórhýsi, það er hátíðar-
fundur þessi er haldinn í. Félags-
bíó er mikið hús og glæsilegt. Fé-
lagsbíó var fyrst reist árið 1936.
Verkafólk í Keflavík og Njarðvík
byggði þetta hús, sem í dag er í
eigu verkalýðsfélagsins. Það var
að vísu lágreistarar þá, en á þeim
tíma var það í hugum fólks, sem
mikil höll.
Miklar deilur stóðu um bygg-
ingu þess en það tókst og var húsið
miðstöð félagsstarfs félagsins í ára-
raðir. Síðar var húsið stækkað og
hafinn rekstur kvikmyndahúss.
Síðan hafa brunar tvisvar ógnað
tilveru þess, en allir hafa erfiðleik-
amir verið yfimnnir. Þetta hús
nefndist í upphafi Alþýðuhús. Við
vígslu þess var mikill fögnuður
meðal verkafólks í félaginu. í
vígslunni vom flutt kvæði og eitt
erindið í kvæði er Hannes Jónsson
ritari félagsins orti segir:
,,Ef, menn vilja að því gá
ekki er bágt að sanna
þarna sést hvað mikið má
máttur samtakanna.“
Fyrir 10 árum festi félagið ásamt
verkakvennafélaginu kaup á því
húsnæði, sem nú er miðstöð fé-
lagsstarfsins og skrifstofur félags-
ins og hefur tilkoma þess verið fé-
laginu afar þýðingarmikil. Þá á fé-
lagið sumarbústaði í Ölfusborg-
um, Hraunborgum og Svigna-
skarði, sem orðið hafa mörgum fé-
lagsmönnum og fjölskyldum
þeirra til yndisauka og blessunar.
Lífeyrissjóðir
Þá hefur uppbygging lífeyris-
sjóðsins átt sér stað síðustu árin.
Nú er lífeyrissjóðurinn sá 5. stærsti
og sterkasti á landinu.
Félagssvæðið stækkar
Arið 1973 sameinuðust tvö
verkalýðsfélög VSFK. Vom það
Verkalýðsfélag Hafnahrepps, sem
um skeið hafði verið starfslítið
enda erfitt að halda uppi félagi í
svo litlu samfélagi, sem í Höfn-
unum er. Félagsmenn Verkalýðs-
félags Vatnsleysustrandarhrepps
ákváðu einnig að sameinast okkar
félagi. Jón heitinn Guðbrandsson,
sem lést í fyrra fyrir aldur fram,
beitti sér sérstaklega fyrir samein-
ingunni.
Hann hélt því fram, sem auðvit-
að er rökrétt að eitt stórt og sterkt
félag getur betur gætt hagsmuna
félagsmanna sinna, en lítið og van-
megnugt verkalýðsfélag.
Við samruna þessara félaga
stækkaði félagssvæðið mikið og
jók tölu félagsmanna og upp frá
þessu heitir félagið VSFK og ná-
grennis.
Félögum fjölgar
í VSFK eru nú um 1200 félagar,
eða helmingi fleiri en fyrir 10 ár-
um. Það hefur mikil umsvif, það
stendur fyrir fræðslunámskeiðum,
fyrir umræðum um hin ýmsu hags-
munamál félaganna og tekur virk-
24 - FAXI