Faxi - 01.09.1989, Blaðsíða 6

MINNING
Hjörtur Þorkelsson
netagerðarmeistari - Heiðarvegi 6, Keflavík
Fæddur 17. september 1896. Dáinn 16. ágúst 1989.
Líkræða eftir séra Öm Bárð
Jónsson, flutt við útfor Hjartar
sem gerð var frá Keflavíkur-
kirkju 26. ágúst 1989.
NU bar svo til, að Jesús stóð við Genesaret-
vatn og mannfiöldinn þrengdist að honum (il
að hlýða á Guðs orð. Þá sá hann tvo báta við
vatnið, en fiskimennimir voru farnir íland og
þvoðu net sín. Hann fór út í jwnn bdlinn, er
Símon átti, og bað hann að leggja lítið eitt frá
landi, settistogtókaðkenna mannfiöldanum
úr bdtnum.
Þegar hann hafði lokið rteðu sinni, sagði
hann við Símon: ,,Leggþú á djúpið, og leggið
net yðar til fiskjar.“
Sfmon svaraði:,,Meistari, vér höfum stritað
í alla nótt og ekkert fengið, en fyrst þú segir
það, skal ég leggja netin.“ Nú gjörðu þeir svo,
og fengu þeir þá mikinn fiölda fiska, en net
þeirra tóku að rífna. Bentu þeir þá félögum
sínum á hinum bátnum að koma og hjálpa
sér. Þeir komu og hlóðu báða bátana, svo að
ncer voru sokknir.
Þegar Símon Pétur sá þetta, féll hann fyrir
knéJesúogsagði: ,,Farþúfrá mér, herra, því
að égersyndugur maður." En felmtur kom á
hann ogallaþá, sem með honum voru, vegna
fiskafians, er þeir höfðu fcngið. Eins var um
Jakob og Jóhannes Sebedeussyni, félaga
Símonar. Jesús sagði þá við Símon: ,,Óttast
þú ekki, héðan í frá skalt þú menn veiða."
Og þeir lögðu bátunum að landi, yfirgáfu
allt og fylgdu honum.
Lúkas 5.1-11
Náð sé með yður og friður frá Guði
föður vorum og Drottni Jesú Kristi.
Amen.
Frásaga Lúkasar í guðspjallinu,
sem lesin var frá altari, er mér efst
í huga þegar við kveðjum Hjört
Þorkelsson. Ég veit að hann hafði
dálæti á þessari frásögn. Fyrir
nokkrum vikum sat ég við rúmið
hans og las þennan texta. Ég varð
þess var að orðin smugu inn í hjarta
hans og hugarfylgsni. Það greindi
ég af viðbrögðum hans. Við rædd-
um um Jesú Krist og hjálpræði
hans. Samtalið snerist síðan um sjó-
mennskuna. Hann fræddi mig um
miðin út af Akranesi, fiskveiðar og
lífsbaráttuna á fyrri áratugum þess-
arar aldar. Hann mundi allt svo vel
og ég fann að hugur hans var bund-
inn störfum fyrri ára. Hann var orð-
inn þreyttur eftir langa ævi, erfið
kjör í æsku, harða lífsbaráttu og
fangbrögð við óblíð náttúruöflin.
Þetta var mér dýrmæt stund og án
efa gefandi fyrir okkur báða því
Frelsarinn talaði til okkar í orðum
heilagrar ritningar og styrkti þá von
og trú að allt er í hans sterku en
mildu hönd. Ég fann að senn mundi
draga til hinstu ferðar hans. Langt
æviskeið var á enda runnið.
Hjörtur Þorkelsson fæddist á Öl-
valdsstöðum í Borgarfirði, 17.
september 1896. Foreldrar hans
voru Jórunn Helgadóttir sem ættuð
var frá Neðra-Nesi í Borgarfirði og
Þorkell Sigurðsson ættaður úr
Keflavík en kenndur við Garðhús
sem nú stendur við Mýrargötu í
nánd við slippinn í Reykjavík.
Hjörtur fór ungur með móður sinni
að Hliði á Akranesi og ólst þar upp.
Hann var í sveit á sumrin m.a. á
Hóli í Norðurárdal er hann var 7
ára, síðar á Kópareykjum í Reyk-
holtsdal, Búrfelli í Hálsasveit og
víðar. En það var sjómennskan sem
heillaði hann og upp úr fermingu
hóf hann langan og farsælan feril
sinn við að sækja gull í greipar ægis.
Hann var fyrst á árabátum, síðan á
skútum (1910) í nokkur ár og loks á
togurum í ein 14 ár, lengst af á togar-
anum Geir. Hann var á Norðfirði
1914, þá 18 ára er honum barst frétt
um lát móður sinnar sem hafði þá
þegar verið jarðsett. Nú stóð hann
einn uppi, faðirinn víðsfjarri og
móðirin látin. En Hjörtur hélt
ótrauður áfram og kom sér allstaðar
vel í vinnu. Lífsbaráttan var hörð og
aðstæður allt aðrar en nú á tímum.
Hjörtur var hraustmenni mikið.
Hann var effirsóttur skipverji og
lengi vel yfirborgaður sökum dugn-
aðar og afkasta. Hann var án efa
meðal bestu togarasjómanna á flot-
anum. Þetta var á þeim tímum þeg-
ar menn unnu í sveita síns andlits,
myrkranna á milli og engin vökulög
höfðu verið sett og öll réttindabar-
átta verkafólks á frumstigi. Það vek-
ur jafnan furðu hversu langlíft fólk
af þessari kynslóð er. Sannast það
ekld einmitt á þessu fólki að stritið
og púlsvinnan er lykillinn að góðri
heilsu og langlífi? A sama tíma og
hóglífið verður mörgum að aldurtila
eru menn nú að vakna til vitundar
um að líkaminn er skapaður til
átaka og hreyfingar.
Hjörtur reri ekki aðeins með öðr-
um. Hann eignaðist lítinn bát, Haf-
stein, og reri á honum í mörg ár frá
Akranesi. Hann þekkti miðin út af
Skaganum eins og lófana á sér og
þótti afburða ratvís maður. Áður en
sigíingatæki nútímans komu til sög-
unnar urðu menn að treysta á
hyggjuvit, reynslu og þekkingu til
að halda lífi á ferðum sínum um úf-
inn sæ. Víða leyndust hættur á
þeim slóðum sem Hjörtur sigldi um
forðum daga. Það kom í ljós á haust-
dögum 1936 en þá upplifði Hjörtur
án efa einn eftirminnilegasta atburð
í lífi sínu. Þá tók hann þátt í björg-
unaraðgerðum vegna strands
franskarannsóknarskipsins ,,Pour-
quoi Pas?“ Við erfiðar aðstæður
stýrði Hjörtur mótorbátnum Ægi og
lóðsaði hann í gegnum brim og þoða
á milli hættulegra skerjanna. Þetta
var vandasamt verk og aðeins á færi
mikilla og ratvísra sjómanna. Hjört-
ur sagði sjálfur frá þessari ferð í
blaðaviðtali með þessum orðum:
„Skipið strandaði þama daginn
fyrir fertugsafmæli mitt . . . Eftir
að heimafólkið í Straumsfirði hafði
orðið vart hvers kyns var, lét það
Slysavamarfélagið vita, sem fékk
bát frá Akranesi, m.b. Ægi, til að
reyna björgun frá sjó. Var ég því
fenginn til að gerast leiðsögumaður
inn í skerjagarðinn, en skipið
strandaði á skerinu Hnokka. Var
vitað að hér yrði um mjög mikla
hættuför að ræða, því auk foráttu-
brims var ofsaveður og leiðin inn
Straumsfjörð mjög hættuleg og að-
eins fær þaulkunnugum mönnum á
góðum farkosti. Þar sem ég þekkti
siglingaleiðina eins og finguma á
mér, var ég við stýrið er komið var
inn fyrir Þormóðssker. En öðru
hverju dundu brotsjóir fyrir bátinn,
sem skipverjar lægðu með olíu.
Þegar við komum síðan að Hnokka
varð okkur ljóst að náttúmöflin
höfðu haft betur. Fórst þama 41
maður, en aðeins einn komst af."
Sú reynsla að sjá lík skipverjanna
daginn eftir á fertugsafmælinu og
eyðingarmátt ólgandi hafsins sem
hafði brotið franska skipið í spón
hafði djúp áhrif á Hjört. Þetta var
reynsla sem leið honum aldrei úr
minni. Fyrir þátttöku í björgunar-
aðgerðum hlaut hann björgunar-
medalíu úr silfri af 1. flokki frá for-
seta Frakklands. Hjörtur var síðar
sæmdur heiðursmerki Sjómanna-
dagsins í Keflavík fyrir sjómennsku
sína og störf að útgerðarmálum.
Hjörtur var í Reykjavík á togaraár-
um sínum upp úr tvítugu og þá
kynntist hann Magneu Guðrúnu
Jensdóttur frá Akranesi. Hún hafði
flust ung til Reykjavíkur og alist þar
upp. Þau Hjörtur og Magnea hófu
búskap í Reykjavík 1921 og voru
gefin saman í hjónaband 26. apríl
1922. Þau bjuggu fyrst í Reykjavík
og fluttu upp á Akranes 1929. Þar
bjuggu þau í 18 ár. Hjörtur stundaði
sjóinn þaðan og vann síðar sem
netagerðarmaður. Þegar netagerð
varð að sérstakri iðngrein hlaut
Hjörtur meistararéttindi og starfaði
við iðn sína í áratugi. Þeim hjónum
194 FAXI