Straumar - 01.12.1929, Blaðsíða 5

S T R A U M A R
179
anna til þess að gera þenna heim að bólstað, sem mönn-
um sé ekki vansæmd í að dveljast á, sakir skipulagsleysis,
ranglætis og grimdar. Og síðast en ekki sízt, hve þröng-
sýnum mönnum og óvitrum er auðfarin leið til áhrifa og
metorða innan kirkjunnar. Það er óviðfeldið að nefna
dæmi slíks, enda óþarfi. Það leiðir af skipulagi þessarar
stofnunar. Hún virðist hafa treyst svo lítt á mátt sinn til
frjálsra áhrifa á sálirnar, að kenniviðjar og kreddur
hafa reynzt helzta ráðið til þess að halda saman hinni
óþægu hjörð. En í því atriði koma saman hagsmunir
kirkju og borgaralegs þjóðfélags. Það hvílir á þeim
grunni að hæfilegar viðjar séu á þeirri hvöt manna að
hugsa djarfar og frjálsmannlegar hugsanir, og að synd-
samlegt sé talið að hrófla við gerðum fyrri tíðar manna.
Reyndin hefir því orðið sú, að ríkin láta af hendi sultar-
laun prestanna, gegn æskilegri varúð í því að ýta við
hugsun borgaranna, án þess að það sé þó alstaðar, bein-
línis bannað með lögum. Sumstaðar er það gert, en víð-
ast hvar er þess ekki bein þörf. Það kemur til af því, að
þar sem prestar eru kosnir af söfnuðunum eru litlar líkur
til þess yfirleitt, að mikilhæfir menn nái kosningu, þó að
um einhverja slíka væri að ræða í kjöri, ef undirmáls-
menn eru annarsvegar.
Mikilhæfir menn eru ófúsastir allra til þess að hlíta
því ástandi, sem er í hverri grein. Sálum miðlungsmanna
býður jafnan ótta við slíkum mönnum, þó ekki væri vegna
annars, en hættu þeirrar, sem andlegri værð og' vanafestu
er búin af íhlutan og atferli þeirra. Þá er þess enn að
gæta, að í hugsunum mikilhæfra manna kennir jafnan ein-
hvers þess, sem nýtt er, og áreynslu þarf til að muna
og skilja. Slíkt fer fyrir ofan garð og neðan hjá miklum
þorra manna. Og stórfenglegar hugsanir eru jafnan
hneyksli og andstvgð þeirra, sem hálfskilja þær og mis-
skilja. Og þó sumum kunna að þykja skemtilegt að hlusta
á slíkt á helgum dögum, þá er það þorra manna óbæri-
leg tilhugsun ef samræmra athafna við það væri krafizt
aðra daga vikunnar. Vinsæll prestur, og líklegur til þess
að ná kosningu í venjulegum söfnuði, er sjaldnast her-