Frjáls verslun - 01.10.2001, Blaðsíða 6

RITSTJÓRNARGREIN
Dró fyrir sólu i skamma slund
Eitt sinn var ég spurður að því hvernig ein-
staklingar og fyrirtæki færu að því að fjárfesta fyrir
marga milljarða króna, eins og ekkert væri. Eg
sagðist vera af gamla skólanum og kynni ekki
önnur svör en þau að ef menn ættu ekki fyrir
hlutnum sjálfir yrðu þeir að fá lánað fyrir honum.
Einfaldara væri það nú ekki. Þetta samtal riQaðist
upp fyrir mér þegar fréttir bárust af því sama dag-
inn nýlega að tvö af þekktari fyrirtækjum landsins,
Samvinnuferðir Landssýn og Jjármálafyrirtækið Burnham
International, hefðu gefið upp öndina, orðið gjaldþrota. Tap-
rekstur, sem íjármagnaður var með lánsfé, bar þau ofurliði -
sem og rangar Jjárfestingar. Þau skulduðu of mikið og eig-
endur þeirra töldu farsælla og hagkvæmara að hætta rekstr-
inum strax í stað þess að auka hlutafé þeirra. Nokkrum óhug
sló að fólki við þessar fréttir og óvenjumörgum var brugðið,
sérstaklega vegna Samvinnuferða, þó að miklir erfiðleikar
ferðaskrifstofunnar hafi verið á allra vitorði í rúmt ár. Þetta var
ein elsta og rótgrónasta ferðaskrifstofa landsins og margir
höfðu sólað sig á suðrænum ströndum á hennar vegum.
Flestir spurðu sig að því hvort þetta væru fyrstu fréttir í röð
ótíðinda úr viðskiptalífinu og hvort gjaldþrotafréttir verði uppi-
staðan í fréttum næstu vikna og mánaða. Fréttir af gjaldþrotum
munu örugglega aukast eitthvað þótt seint verði þær uppi-
staðan í fréttum. Þær endurspegla nokkuð sem margir hafa
vaxandi áhyggjur af; að meginvandi flestra fyrirtækja er hve
þau skulda mikið. Auðvitað eru miklar skuldir ekki eitthvert
náttúrulögmál sem gerist af sjálfu sér, til þeirra hefur verið
stofnað af stjórnendum. Lánsfé ætti til langs tíma t.d. að vera
ódýrara en hlutafé fyrir fyrirtæki því annars væri vinningsvon-
in lítil hjá hluthöfum. Þegar á hólminn er komið eru hlutafélög
fyrir hluthafana, en mörgum finnst það stundum vilja gleymast
hjá stjórnendum þeirra.
Hvers vegna brá fólki svona? En stöldrum aðeins við; þótt
fréttir af gjaldþrotum feli í sér neikvæðan boðskap þá eru þær
eðlilegar fréttir. Það er ekkert óeðlilegt við það að fyrirtæki
gefist upp, það gerist út um allan heim, daglega. Á
hverju ári er stofnaður Jjöldi íyrirtækja sem eiga
sér ekki viðreisnarvon og lifa ekki einu sinni út
stofnárið. Iiftími fyrirtækja er í raun ótrúlega stutt-
ur. En hvers vegna brá þá fólki svona vegna Sam-
vinnuferða og Burnham? Það, sem hefur breyst á
Islandi frá árum áður, er hve almenningur er orð-
inn virkur þátttakandi í hlutabréfaviðskiptum.
Hann er núna að ganga í gegnum sína íýrstu hluta-
bréfakreppu og margir eru illa særðir eftir að hafa tekið lán til
að Jjárfesta í áhættuJyrirtækjum. Til þessa hefur almenningur
séð bréfin lækka í verði en ekki að félög sem hann hefur keypt
í hafi orðið gjaldþrota. Almenningur er líka minnugur þess - að
minnsta kosti sá hluti hans sem kominn eru yfir þrítugt - hve
ótrúlega hratt getur flarað undan skuldugum íyrirtækjum,
hversu sterk sem þau kunna að hafa verið í Jýrndinni. Fyrir-
tæki lifa skammt á fornri frægð. Skemmst er að minnast Sam-
bandsins sáluga sem var skuldum vafið og skilaði ekki einu
sinni afgangi upp í vexti og afskriftir. Þremur til Jjórum árum
fyrir fall þessa risa hefði engan órað fyrir framhaldinu, en meg-
invandi Sambandsins var of greiður aðgangur að lánsfé, það
gat farið út í Jjárfestingar án þess að leggja fram mikið eigið fé.
Banhakrísa? Sumir spurðu eftir fall Burnham hvort banka-
krísa væri í uppsiglingu, hvort fleiri flármálaJyrirtæki - og þá
stærri - væru komin að fótum Jram. Ekki síst vegna mikils taps
Jjárfestingarfélaga, eins og Þróunarfélagsins, EFA Gildingar og
Fjárfestingarfélagsins Straums sem hafa að undanförnu greint
frá ískyggilegu tapi. Hins vegar er ekki annað að sjá en að bank-
arnir standi traustum fótum. Þeir hagnast sem aldrei lyrr á
vaxtatekjum en tapa vegna fjárfestinga á hlutabréfamarkaðnum.
Sem betur fer var það aðeins í skamma stund sem dró íyrir
sólu hjá mörgum þegar fréttir bárust sama daginn um örlög
Samvinnuferða og Burnhams International. Þetta voru ótíð-
indi, en í senn viss áminning um áhættu í atvinnurekstri og
aðferðafræði í Jjárfestingum.
Jón G. Hauksson
TT u u* fj J- )^U rrm
tTi .USI r±±Z ILlJ
Stofriuð 1939
Sérrit um viðskiþta-, efnahags- og atvinnumál - 63. ár
Sjöfii Guðrún Helga Geir Ólafison Hallgrímur
Sigurgeirsdóttir Sigurðardóttir Ijósmyndari Egilsson
auglýsingastjóri blaðamaður útlitsteiknari
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: Jón G. Hauksson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Sjötn Sigurgeirsdóttir
BLAÐAJMAÐUR: Guðrún Helga Sigurðardóttír
UÓSMYNDARI: Geir Ólafsson
UMBROT: Hallgrímur Egilsson
ÚTGEFANDI: Heimur hf.
RTTSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG AFGREIÐSLA:
ÁSKRIFEARVERÐ: kr 3.790.- fyrir 6.-11. tbl. - 10% afsláttur ef greitt er með lcreditkortí.
LAUSASÖLUVERÐ: 699 kr.
DREIFING: Heimur hf., sími 512 7575
FILMUVINNA, PRENTUN OG BÓKBAND: Prentsmiðjan Grafík hf.
UTGREININGAR: Heimur hf. - Öll réttíndi ásldlin varðandi efni og myndir
ISSN 1017-3544
Borgartúni 23,105 Reykjavík, sími: 512 7575, fax: 561 8646, netfang: Jv@talnakonnun.is
6