Bankablaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 37

Gjaldmiðill,
mál og vog fyrri tíma
Allmikið silfur mun hafa verið í urnferð á
Norðurlöndum á víkingaöld og barst verulegt
magn af því hingað til lands á landnámsöld og
fram á elleftu öld. En í þá tíð var það aðal-
gjaldmiðill íslendinga gagnvart öðrum lönd-
um, sem og innanlands, jafnhliða landaurum.
Má geta þess, að þar sem engar silfurnámur
voru þá starfræktar á Norðurlöndum muni
töluvert af málmi þessum tilkomið sem ráns-
fengur víkinga, og þá einnig bæði sem kirkju-
giipir og haugfé. Var málmur þessi í umferð
bæði sem slegin mynt, ómótað silfur og bauga-
brot.
Þá er greitt var með silfri var það ætíð veg-
ið og skipti þá engu rnáli hvort um var að ræða
ómótað silfur eða slegna mynt.
Á árum landnáms og alllengi eftir það mun
silfurverð hafa verið lágt eða hundrað silfurs
(120 aurar) metið að jöfnu við kýrverðið (kú-
gildið), eða 120 álnir vaðmáls. Dýrleiki þess-
ara landaura, þ. e. búpenings mun þó aðallega
hafa orsakast af því hve erfitt var að flytja til
landsins nokkurt verulegt magn þessara gripa,
og af þeim sökum erfitt að koma sér upp nauð-
synlegum bústofni fyrr en eftir fjölda ára.
Flutningur fjár, hesta og nautgripa óravegu
um úthöf var erfiðastur fyrir það hve slíkt út-
heimti flutning á miklu magni fóðurs og vatns
auk búslóðar fólksins, matarbirgða ]:>ess og
hverskyns amboða og verkfæra. En vegna hag-
stæðs árferðis fyrstu áratugi búsetu manna hér
á landi tókst ótrúlega fljótt að fjölga hér bú-
peningi. Við þetta lækkaði hann og bráðlega í
verði. Hins vegar hækkaði silfrið vegna jæss að
framboð þess fór minnkandi. Þetta hvort
tveggja orsakaði verulega verðbreytingu svo að
Sigurður Guttormsson.
frá því að hundrað silfurs (120 aurar) jafngilti
120 álnum vaðmála eða einu kýrverði, þá er
svo komið árið 1280 þegar Jónsbók er samin,
að kúgildið er ekki lengur jafnt 120 aurum
heldur 20 aurum og stendur þetta verðmæta-
mat allt fram undir okkar tíma.
Ekki var þó allt silfur jafngóð vara. Talað
er um tvær tegundir, brennt silfur og bleikt.
Var hið brennda hreinna, en hið bleika meira
og minna blandað eyri. Silfur þurfti að þola
að vera skorað, þ. e. sýna sig jafngott í sárið
væri í það skorið með hnífi. Því bar að við-
hafa alla varasemi þegar taka þurfti við
greiðslu í silfri því oft mun liafa reynst réttur
BANKABLAÐIÐ 31