Morgunblaðið - 12.12.2008, Blaðsíða 28

28 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 2008
HAUSTIÐ 1998 var
brotið blað í sögu
heilsuverndar barna á
Íslandi þegar stofnað
var þverfaglegt grein-
ingarteymi við barna-
deild Heilsuvernd-
arstöðvar
Reykjavíkur, nú Mið-
stöð heilsuverndar barna (MHB).
Hlutverk greiningarteymisins var
að gera formlegt mat á þroska
barna og að hlutast til um úrræði
þegar grunur hafði vaknað um frá-
vik við hefðbundið ungbarnaeftirlit.
Þjónustan var ætluð börnum, sex
ára og yngri. Áður en þessi þjón-
usta kom til sögunnar hafði Heilsu-
gæslan ekki neina sérstaka leið eða
skilgreind úrræði fyrir þennan hóp
barna heldur var foreldrum bent á
að leita á stofu til sjálfstætt starf-
andi sérfræðinga. Það var undir
hælinn lagt hvort og þá hvert for-
eldrar leituðu þjónustu og upplýs-
ingaflæði til baka var lítið og óstöð-
ugt. Viss hætta var á að
þroskafrávik greindust seint og að
börn fengju ekki viðeigandi þjón-
ustu nógu snemma, en rannsóknir
hafa sýnt að því fyrr sem íhlutun
byrjar þeim mun betri eru þroska-
möguleikar barnsins. Til þess að
það sé mögulegt þarf vel skilgreint
ferli frá tilvísun til meðferð-
arúrræða.
Greiningarteymið byrjaði smátt í
sniðum en frá upphafi
var mikil eftirspurn
eftir þessari nýju þjón-
ustu. Starfsemin hefur
því aukist jafnt og þétt
og heyrir í dag undir
sérstakt svið, þroska-
og hegðunarsvið. Þó
MHB sé hluti af
Heilsugæslu höf-
uðborgarsvæðisins
hefur Miðstöðin hlut-
verk á landsvísu og
sinnir börnum hvaðan-
æva af landinu, þó
flest séu búsett á höfuðborgarsvæð-
inu.
Árið 2006 var ákveðið með stuðn-
ingi og tilskipun frá heilbrigð-
ismálaráðherra að efla þjónustu við
börn með hegðunar- og geðraskanir
og fékk MHB sérstaka fjárveitingu
til þessa verkefnis. Þetta var í
tengslum við mikla umræðu um
skort á greiningarúrræðum og ann-
arri þjónustu fyrir börn með
ADHD og skyldar raskanir. Til að
bæta úr brýnni þörf var ákveðið í
samráði við BUGL að slík þjónusta
skyldi þróuð á þroska- og hegð-
unarsviði MHB og að hún næði til
eldri leikskólabarna og yngstu
barna í grunnskóla (um 5-9 ára)
vegna frávika í hegðun, sérstaklega
ef grunur var um ADHD. Í kjölfar
greiningar fylgir ráðgjöf og með-
ferð sem felst m.a. í ráðgjafa-
viðtölum við foreldra, lyfjameðferð,
sérúrræðum í skóla og sérstökum
námskeiðum. Tilvísanir vegna þess-
arar nýju þjónustu koma aðallega
frá skólasálfræðingum, barnalækn-
um og fagfólki heilsugæslu en í
frumgreiningu mest frá starfsfólki í
ung- og smábarnavernd. Tilvísanir
til sviðsins eru nú um 300 á ári, þar
af ríflega helmingur vegna gruns
um ADHD eða skyldar raskanir.
Reynsla undanfarinna 10 ára hef-
ur sýnt svo ekki verður um villst að
mikil þörf er á þjónustu sem þess-
ari í nánum tengslum við heilsu-
gæsluna. Þörfin hefur ekki minnkað
nema síður sé enda mælst vel fyrir
bæði hjá fagfólki og foreldrum. Því
er mikilvægt nú á tímum sparnað-
aráforma að standa vörð um þessa
þjónustu og það væru mikil mistök
ef dregið yrði úr þjónustu við þá
sem síst skyldi. Með snemmtækri
íhlutun má draga verulega úr haml-
andi áhrifum þroskaröskunar, bæta
hegðun og líðan og minnka líkur á
alvarlegum hegðunarerfiðleikum
síðar á ævinni. Þetta er því mik-
ilvægt forvarnarstarf og í því felst
sparnaður á mörgum sviðum. Minni
þörf verður á dýrari úrræðum inn-
an heilbrigðis-, skóla- og félags-
málakerfisins og staða fjölskyld-
unnar betri.
Katrín Davíðsdóttir
skrifar um aðgerðir
til hjálpar þeim
sem stríða við
þroskaröskun
»Með snemmtækri
íhlutun má draga
verulega úr hamlandi
áhrifum þroskarösk-
unar, bæta hegðun og
líðan og minnka líkur á
alvarlegum hegðunar-
erfiðleikum …
Kristín Davíðsdóttir
Höfundur er barnalæknir á MHB.
Stöndum vörð um þjónustu
við börn með frávik í þroska
MIKIÐ hefur sautjánda öldin
verið skrýtin skepna. Það má til
dæmis skoða í endurminningum
Leónóru Kristínu úr Bláturni
sem Björn Th. Björnsson þýddi
og Mál og menning gaf út 1986.
Og skrifaði þennan líka fína inn-
gang. Mikið má sakna hans
Björns, en það er annað mál. En
ég greip til Leónóru þegar ég
var búinn að lesa Hallgrím Pét-
ursson Úlfars Þormóðssonar. Og
það er gaman að ímynda sér
Hallgrím Pétursson skoppandi í
kringum Bláturninn, fyrst sem
járnsmíðanema, svo sem skóla-
nema, fullan af efasemdum um
guð og allt og svo að springa af
ást á Guðríði nokkurri Sím-
onardóttur.
Á þessum ímyndunum gefst
nefnilega kostur einmitt þessa
dagana þegar Úlfar Þormóðsson
er búinn að skrifa þessa líka
fínu skáldsævisögu um Hall-
grím. Það eru undur fallegir
þræðir um alla bókina. Sér-
staklega er frábærlega unninn
sá hluti bókarinnar sem er sam-
spil þeirra Brynjólfs Sveins-
sonar biskups og Hallgríms. Þar
kemur allt við sögu: Glíman við
guð og glíman við sjálfan sig.
Sérstaklega þegar biskupinn
glímir við guð sinn um Ragn-
heiði dóttur sína. Og svo eru
þessir þræðir um Hallgrím og
Guðríði; falleg saga af ein-
staklega heilsteyptu sambandi
allt frá upphafi til lokadags á
Ferstiklu við Hvalfjörð. Fyrir
nokkrum dögum var á ferð hér í
Kaupmannahöfn hópur fólks
sem veltir því fyrir sér hversu
minnast má afmælis Jóns Sig-
urðssonar – 200 ára – eftir þrjú
ár tæp. Þá kom upp sú hug-
mynd að fara söguferðir um
slóðir Jóns í Höfn. Bók Úlfars
minnir á að fleiri Íslendingar
eiga sögu í Höfn; enginn minni
en Hallgrímur Pétursson. Um
hann má líka fjalla á söguslóðum
fyrir fróðleiksþyrsta ferðamenn
sem koma til Kaupmannahafnar
– þegar Íslendingar fara að
koma þangað aftur í flokkum.
Má ég svo líka, af því að ég er
að skrifa þetta uppnuminn af
bókinni, þakka fyrir sögurnar af
vertíðarstritinu á Suðurnesjum.
Það eru stórfróðlegar og sem
betur fer nákvæmar lýsingar.
Árni Bergmann skrifar um
glímuna við guð á þessari jóla-
bókavertíð. Það er ekki einleikið
hvað kollegar mínir af Þjóðvilj-
anum þurfa mikið að glíma við
guð. Glíma Hallgríms er ákaf-
lega spennandi. Og sér eiginlega
ekki fyrir endann á henni í bók
Úlfars. Vonandi verður þeirri
sögu haldið áfram. Það er ekki
einleikið hvað guð er glíminn.
Þessar línur eru skrifaðar í
þakklæti fyrir góða bók sem
hefði ekki mátt vera mikið
styttri.
Svavar Gestsson
Það er ekki einleikið
hvað guð er glíminn