Árdís - 01.01.1938, Síða 29

Grundtvig gerði sér far um að glæða og styrkja þjóðrækni og
ættjarðarást hjá hinum ungu og vekja lijá þeim eldinóð landi sínu
og lýð til friðsamlegra framfara. Hann kveikti andlegan eld í sálum
neinemla sinna með hinum tvíþættu grundvallaratriðum kenninga
sinna. Annar þátturinn var það, sem hann kallaði “þjóðarsálina,”
hinn þátturinn var: “Hinn lífræni kraftur orðanna.” Hið síðar-
nefnda þýddi það, eltir hans skilningi, að hin persónulegu áhrif, sein
herast frá kennaranum inn í hugskot nemandans, kveiki þar logandi
bál. Eftir hans skilningi átti fræðarinn að kenna með eldheitum
lyrirlestrum, þar sem vaktar væru upp lifandi myndir frá liðinni tíð.
Kennarinn átli að nota áhrifamestu viðburði sögunnar til andlegrar
eldkveikju, og hann átti að leiða fram óviðjafnanlegar fyrirmyndir
úr mannkynssögunni yfirleitt, en þó einkum og sérstaklega úr sögum
og sögnum síns eigin lands og sinnar eigin þjóðar.
Með þessari kenslu átli fræðarinn ekki einungis að keina álirif-
um sinum til heilans eða hugsunarinnar, heldur einnig og um fram
alt til hjartans eða sálarinnar.
Utanaðlærdóm og þulunám fordæmdi hann með öllu; en hann
liélt þvi fram að þegar kennarinn fyndi hið lil'andi orð hræra sálu
sina, þá mætti hann treysta því að kenslan festist i minni og hæri
tilætlaðan ávöxt.
Hann hélt því l'ram að liið lifandi orð hel'ði í sjálfu sér l'ólgið
liitt atriðið eða hinn þáttinn, “þjóðarsálina,” er hann svo nefndi.
Um þetta var hann alveg sannfærður; en án þess áleit hann alla
kenslu árangurslausan hégóma. Honum fanst sem hann væri kall-
aður til þess að þroska anda hinna skandinavisku jijóða. Orð hans
og kenningar fluttu með sér grundvallar hugsjónir og lífsálirif
kristninnar inn í hversdagslífið og daglegu störfin; — það er að
segja: starfandi kristna trú.
Áhrif Grundtvigs náðu scr bezt niðri í lýðháskólunum og festu
dýpstar rætur út frá þeim. Þá skóla sækja mestmegnis sveitafólk
á aldrinum milli 18 og 25 ára. Takmark þeirra er að ala þannig upp
hin dönsku ungmenni að þau verði sér meðvitandi þeirrar ábyrgðar,
sem á þeim hvílir, sein borgurum landsins og finni hjá sér þann
styrk, sem lil þess þarf, að gerast hæfir leiðtogar í öllum mann-
félagsmáluin.
Grundtvig vildi skapa í landi sínu upplýsta þjóð, er stjórnað
gæli sjálfri sér; þjóð, sem ætti svo vel gefna æsku, að allir gætu
komið frá landsbygðinni án þess að taka sérstakt próf eða evða til
]>ess sérstökum undirbúningstíma, og drukkið i sig heilbrigðar hug-
myndir og rnanndómsþrá. Þetta áttu lýðháskólarnir að gera. Það
var sannfæring hans, að þetta gerði fóllcið færara um það að lifa lífi
sínu með opin augu fyrir helgum og himneskum efnum og þroska
þannig sálu sína að hún gajti notið alls jiess sem fagurt er og eftir-
tektarvert á jarðríki.
27