Árroði - 01.02.1947, Page 11

það, að þeir framleiðendur græði, sem græddu
á því að gengislækkun kæmi?
Það yrði ekki lengi. Það myndu fljótlega
verða verkföll, og eins og atvinnuvegum
okkar er nú háttað, myndi verkalýðurinn eftir
nokkra deilu, (langa eða skamma) rétta hlut
sinn, og hljóta þeim mun hærra kaup, sem
svaraði því, sem krónan hefði lækkað. Og
hverju væru hinir þá bættir?
Eftir væru þá aðrir launamenn, sem ekki
geta, eða vilja, gera verkfall; það mundi
standa eitthvað á því að þeir fengju sinn
málstað leiðréttan. En að því myndi þó koma,
eins og kaup þeirra hefur ósjálfrátt (eða
næstum það) lagað sig eftir kaupi verkalýðs-
ins, þ. e. hækkað upp í að vera þeim mun
meira en kaup hans, sem það var áður.
En 'hvað hefði þá skeð? Það hefði skeð
það, að geysileg verðlagsbreyting hefði farið
fram í landinu:
a. Allir sem skulduðu hefðu grætt, sem
svaraði gengislækkuninni, því skuldin hefði
fallið það t verði.
b. Hinsvegar myndu allir, sem ættu eigur
sínar taldar í íslenzkunt krónum, tapa í hlut-
falli við gengislækkunina, svo sem allir þeir
sem ættu fé í sparisjóðsbók, í lánsskírteinum
og öðrum vaxtabréfum, svo og þeir, sem
ættu lífsábyrgðir.
Það er vert að athuga, að þó islenzka krón-
an hafi fallið, hvað eftir annað, síðan í fyrri
heimsstyrjöldinni, að þá var orsökin aðallega
vankunnátta og fátækt íslenzku þjóðarinnar.
En nú er, sem betur fer, um hvorugt það
að ræða og þá ekki heldur hægt að kenna
því um. Islenzka krónan á því héðan af að
standa óhreyfanleg; hún er verðmælir, sem
á ekki frekar að breyta en lengdarmáli eða
þyngdarmáli. Eða til hvers ættu menn að
spara, ef þeir gætu átt á hættu að verða fé-
flettir á þennan hátt? Gott er að minnast hér,
að sparifé almennings er i öllum löndum,
geysimikill liður í rekstrarfé atvinnuveganna,
(sem líf þjóðanna er undir komið), meira að
segja í Rússlandi.
BANKAMÁLIN.
Það hefur heyrst nokkuð um það undan-
farna mánuði, að bakana vanti peninga, og
geti því ekki lánað alvinnuvegunum nægi-
legt og nauðsynlegt rekstrarfé. En á þessu
er ekki að furða. Hitt verður að teljast öllu
merkilegra, að þeir skuli 'hafa nokkuð fé, er
þeir geti lánað, fram yfir það, sem seðlaút-
gáfan nær.
Því hvaðan kemur bönkum fé ? Það kemur
í öllum löndum fyrst og fremst frá almenn-
ingi, það er samansparað fé 'hans, smáar upp-
hæðir og stórar, sem eigendurnir ekki nota
sjálfir til atvinnureksturs, en fela bönkun-
urn að ávaxta fyrir sig. Þeir vita að fénu er
óhætt þar, því bankarnir hafa betri skil-
yrði en þeir sjálfir til þess að dæma um
hverjum er óhætt að lána. En þegar bank-
arnir hætta að borga þeim, sem peningana
eiga leigu (vexti) af þeim, hætta eigend-
urnir eðlilega að fara með fé sitt í bankana.
Ymsir fara með það til einstakra manna,
sem hafa tekið að sér að vera milliliðir, milli
þeirra, sem geta lánað, og hinna, sem þurfa
að fá lán, þegar bankarnir hlupu frá því að
vinna eðlilegt hlutverk sitt. En það er skilj-
anlega ekki nema lítill hluti þeirra, sem fé
eiga, sem þora að treysta einstökum mönn-
um eins vel og böknunum. Flestir halda því
fé sínu.
Færu bankarnir að greiða innlánsvexti í
samræmi við útlánsvextina, myndi töluverður
hluti af þeim, liðlega 166 millj. króna er
seðlaveltan nam nú um áramótin, berast
bönkunum.
Bankarnir greiða nú ekki nema 2% af
sparisjóðsfé, og ekkert af því, sem framyfir er
árroði 11