Morgunblaðið - 26.02.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2009
Í SEPTEMBER
2008 voru lögð fram
fjárlög á Alþingi og
voru útgjöld ríkisins
2009 þá áætluð um
460 milljarðar króna
og ríkissjóður nær
skuldlaus. Í sambandi
við fjárlögin var mik-
ið rætt um að auka
þyrfti opinberar
framkvæmdir í sam-
göngumálum, m.a. með vegagerð
og jarðgangagerð vítt og breitt
um landið. Eftir bankahrunið
hafa fjárlög ríkisins verið endur-
skoðuð, en óljóst er hvernig þau
verða eftir afgreiðslu Alþingis.
Eitt þeirra samgönguverkefna
sem ráðast átti í var bygging
nýrrar hafnar við Bakka á Land-
eyjasandi, ásamt smíði nýrrar
Vestmannaeyjaferju. Áætlað hef-
ur verið að þessar framkvæmdir
myndu kosta um 10-12 milljarða
króna. Ég hef alltaf haft efa-
semdir um ákvörðun um Bakka-
fjöruhöfn og á hvern hátt hún var
tekin. Fyrir nokkrum árum lét
áhugamannahópur undir forystu
þingmanns Sunnlendinga gera at-
hugun á samgöngubótum til Vest-
mannaeyja og einn kostur var
neðansjávargöng milli lands og
Eyja. Hugmyndin um jarðgöng
til Eyja er áhættusöm og ekki
tímabær vegna skorts á nauðsyn-
legum forrannsóknum og áætl-
aður kostnaður því of hár. Annar
kostur var ný og stærri ferja í
stað Herjólfs. Þessir kostir voru
athugaðir af Vegagerðinni og
samgönguráðuneytinu og nið-
urstaða þeirra var sú, að besta
lausnin væri ný ferjuhöfn á
Bakka og ferja sem hentaði þeirri
höfn. Við þetta lengdist landveg-
urinn frá Reykjavík úr 50 km til
Þorlákshafnar í 120 km að
Bakka. Á móti kemur að siglingin
til Eyja styttist verulega. Það
hefur lengst af verið talið óráð að
reyna hafnargerð fyrir opnu Atl-
antshafi á sandströndunum sunn-
anlands, sem myndast hafa við
framburð stórfljótanna og strand-
lengjan er sí-
breytileg. Hætt er
við að höfn þarna
fyllist af sandi í
væntanlegu Kötlu-
gosi. Meginforsenda
þess að talið er
mögulegt að byggja
höfn við Bakka er, að
skammt undan landi
er rif á 3,3 m dýpi,
sem úthafsaldan
brotnar á og ver
höfnina gegn brim-
inu. Sérbyggða,
grunnskreiða ferju þarf fyrir
þessa höfn.
Fregnir hafa verið um að flest-
ar hafnir utan Faxaflóahafna eigi
við verulegan rekstrarhalla að
stríða og þurfi á fjárhagsaðstoð
að halda. Leiða má að því líkur,
að ný Bakkafjöruhöfn bætist í
hóp þeirra hafna sem ekki standi
undir rekstrarkostnaði. Þorláks-
höfn er aðalhöfn Sunnlendinga og
þar í nágrenni er að rísa marg-
háttaður útflutningsiðnaður. Efla
þarf Þorlákshöfn sem stórskipa-
höfn og það skaðar afkomumögu-
leika hafnarinnar að leggja ferju-
siglingar þaðan niður. Nú hafa
framkvæmdir við gerð grjótvarn-
argarða fyrir Bakkafjöruhöfn
verið boðnar út og er grjótvinnsla
hafin í Seljalandsheiði, í 20 km
fjarlægð frá á Bakka. Grjót-
vinnslan er rétt ofan við Selja-
landsfoss og í óþökk heimamanna
og umhverfis- og ferðamála-
samtaka. Samið hefur verið við
þýska skipasmíðastöð um smíði
sérhannaðrar ferju fyrir Bakka-
fjöruhöfn, en vegna efnahags-
ástandsins í landinu hefur ríkið
ekki getað lagt fram viðunandi
smíðatryggingu fyrir skipið.
Vestmannaeyingum leist ekki á
tillöguna um Bakkafjöruhöfn og
söfnuðu undirskriftum til að fá
nýja ferju í stað Herjólfs. Munu
um 3000 eyjaskeggjar af 5000
hafa skrifað undir þetta skjal. Á
Íslandi tíðkast ekki að hlusta
mikið á vilja fólksins, íbúalýðræði
er aðeins í orði, ekki á borði.
Gerð Bakkafjöruhafnar er full-
mikil áhætta og mér virðist eini
álitlegi kosturinn til frambúðar sé
ný, stór og hraðskreið ferja í stað
gamla Herjólfs. Einnig þarf að
losa ríkið frá rekstri ferjusiglinga
og koma henni í hendur Vest-
mannaeyinga sjálfra. Það er því
enn tími til að hætta við það glap-
ræði sem Bakkafjöruhöfn er, gegn
hæfilegum bótum til þess trausta
verktaka sem tók að sér grjót-
vinnsluna.
Nú er mikilvægt að reyna með
öllum ráðum að draga úr atvinnu-
leysi í verktaka- og byggingariðn-
aði. Grjótvinnsla er ekki mann-
aflsfrek, það er aðallega tækja-
vinna. Byggingariðnaðinum verður
ekki bjargað þar sem byggt hefur
verið á undanförnum árum svo
mikið umfram eftirspurn, að nú-
verandi íbúðar-, skrifstofu- og at-
vinnuhúsnæði fullnægir þörfinni
til næstu fimm ára. Til að viðhalda
atvinnu í verktakaiðnaði er aðeins
einn möguleiki fyrir hendi og það
er að stórauka framkvæmdir í
vegagerð. Þetta er ráð sem aðrar
þjóðir, t.d. Bandaríkin, grípa til
vegna heimskreppunnar sem nú er
að leggjast yfir með sívaxandi
þunga. Vegurinn yfir Hellisheiði
austur að Selfossi var lagður á ár-
unum 1970-76 og þá með láni frá
Alþjóðabankanum og samkvæmt
gæðakröfum hans. Tvöföldun Suð-
urlandsvegar og Vesturlandsvegar
eru brýnustu verkefnin í vega-
gerð, sem koma allri þjóðinni til
góða. Eðlilegt er að leita til al-
þjóðlegra fjármálastofnana og
fjárfestingasjóða til að fjármagna
þetta átak. Aðeins eitt verkefni er
réttlætanlegt í jarðgangagerð í
næstu framtíð, en það er Vaðla-
heiðargöngin. Þau göng koma allri
þjóðinni til góða. Við höfum ekki
ráð á fleiri gæluverkefnum eins og
Héðinsfjarðargöngum, sem nú eru
í byggingu.
Er þörf á Bakkafjöruhöfn?
Páll Ólafsson skrif-
ar um Bakkafjöru » Það er því enn tími
til að hætta við það
glapræði sem Bakka-
fjöruhöfn er...
Páll Ólafsson
Höfundur er verkfræðingur,
palloth@simnet.is
ÓGÖNGUR hins ís-
lenska efnahagskerfis
eiga sér marg-
slungnar rætur en
fáum dylst þó að and-
varaleysi og sam-
trygging fjölmiðla,
stjórnmála og við-
skipta eru meðal höf-
uðástæðna. Þar við
bætist svo almennur þjóðargorgeir
og það virðingarleysi fyrir verð-
mætum sem að nokkru hefur ein-
kennt íslenska þjóð frá stríðs-
lokum.
Hamfarasaga undanfarinna ára
hefst með því að undir lok 20. aldar
voru ríkisbankarnir einkavæddir
með því að skipta þeim upp milli
stjórnmálaflokkanna. Þar fengu
Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur og aðilar þeim tengdir,
hvor sinn banka og aðilar tengdir
Samfylkingu þann þriðja í gegnum
FBA sem rann inn í Glitni. Það er
auðvelt að vera vitur eftir á en í
dag vekur mikla furðu hversu
margt fór úrskeiðis við þessa
einkavæðingu og hversu hjáróma
og máttlaus andmæli stjórnmála-
manna og fjölmiðla voru þrátt fyrir
augljós afglöp.
Gott dæmi um þetta er þegar
frétt birtist þess efnis skömmu eft-
ir einkavæðingu Landsbankans að
kaupverð bankans hefði reyndar
ekki numið meiru en sem nam end-
ursöluverði málverka sem óvart
fylgdu með bankanum. Fyrir utan
lítils háttar gagnrýni stjórnarand-
stöðu var hljótt um þetta mál. Með
réttu hefðu þingmenn allra flokka
átt að rísa upp og krefjast riftunar
eða a.m.k. afsagnar þeirra ráð-
herra sem að afglöpunum stóðu.
En hversvegna varð það ekki?
Ástæðan er ægivald
flokkakerfisins. Þrír af
stjórnmálaflokkum
landsins höfðu fengið
banka og innan þeirra
voru sameiginlegir
hagsmunir að grugga
sem minnst í þeim polli
sem einkavæðingin var.
Hver sá þingmaður
sem hugði á frama inn-
an síns flokks hlaut því
að bæla með sér að
ákveðnu marki gagn-
rýni vegna þessa. Til þess að slæva
eigin samvisku gat viðkomandi
þingmaður höfðað til þess að flokk-
urinn hefði ekki falið honum að
berjast sérstaklega í þessu máli
heldur ætti hann að leysa önnur
verkefni!
Flokkar hafa ekki samvisku. Að-
eins einstaklingar af holdi og blóði
búa yfir slíkum gæðum. Hópur
manna getur hæglega sett sig í þá
ankannalegu stöðu að setja hags-
muni hópsins ofar eigin samvisku. Í
því liggur grunnurinn að óförunum
í íslensku samfélagi. Alþingi Íslend-
inga þarf á að halda frjálsum þing-
mönnum sem ekki eru rígbundnir
af flokkakerfi. Gömlu stjórn-
málaflokkarnir munu seint verða
heppilegastir til að geta af sér slíka
stjórnmálamenn.
Flokkar hafa ekki
samvisku
Bjarni Harðarson
skrifar um efna-
hagsmál og rík-
isstjórnina
Bjarni Harðarson
» Alþingi þarf á að
halda frjálsum þing-
mönnum sem ekki eru
rígbundnir af flokka-
kerfi. Gömlu flokkarnir
munu seint geta af sér
slíka stjórnmála-
menn …
Höfundur er bóksali og fyrrverandi
félagi í Framsóknarflokki.
JÓHANN Bjarni
Kolbeinsson blaða-
maður Morgunblaðs-
ins skrifaði nýverið
pistil um fréttaskýr-
ingaþáttinn Kompás.
Þótti blaðamanninum
það undarleg ákvörð-
un að taka þáttinn af
dagskrá og gerði því
jafnvel skóna að annarleg sjón-
armið byggju að baki.
Rétt er að upplýsa eftirfarandi.
Kompás var sendur út einu sinni í
viku í opinni dagskrá og skilaði því
ekki beinum áskriftartekjum og af-
ar takmörkuðum auglýsingatekjum.
Árlegur kostnaður þáttarins var 60
milljónir króna og sýning-
artímabilið náði yfir átta mánuði á
ári.
Stöð 2 hefur ætíð sinnt þjóð-
félagslegri umræðu af miklum
metnaði með fréttum og frétta-
tengdum þáttum – daglega allt árið
um kring, í opinni dagskrá og án
opinberra framlaga. Svo er enn. Þá
eru ótaldir aðrir þættir eins og t.d.
Sjálfstætt fólk, Markaðurinn, fyr-
irvaralausar beinar útsendingar í
sjónvarpi, fréttir frá fréttastofu á
klukkustundarfresti á Bylgjunni og
á vefnum Vísir.is.
Á því þriggja ára tímabili sem
Kompás var sendur út á Stöð 2 sá
Ríkissjónvarpið sér ekki fært að
halda úti rannsóknarblaðamennsku
í líkingu við Kompás þrátt fyrir
tryggt 3000 milljón
króna árlegt framlag
frá skattgreiðendum.
Við það bætast 700
milljón króna útgjöld
umfram ríkisframlag
og auglýsingatekjur,
bara á síðasta ári. Ekki
er minnst einu orði á
hlutverk og skyldur
Rúv í pistlinum eða
tengdri umræðu.
Raunveruleikinn í
fyrirtækjarekstri í dag
er harður húsbóndi. Til viðbótar er
óhemju erfið samkeppnisstaða
einkarekinna fjölmiðla gagnvart
Rúv að bæta þar gráu ofan á svart.
Þetta þekkja stjórnendur Morg-
unblaðsins ekkert síður en stjórn-
endur Stöðvar 2. Það þarf því mið-
ur ekki að hafa mörg orð um þá
staðreynd að Stöð 2 hefur ekki ráð
á því eins og sakir standa að halda
Kompási úti í yfirstandandi árferði,
en getur tekið upp þráðinn að nýju
þegar tækifæri gefst. Það er nú
kjarni málsins.
Allt kostar peninga
– Kompás líka
Pálmi Guðmunds-
son skrifar um
fréttaskýring-
arþáttinn Kompás
Pálmi Guðmundsson
»Raunveruleikinn í
fyrirtækjarekstri í
dag er harður húsbóndi
… Stöð 2 hefur ekki ráð
á því eins og sakir
standa að halda Komp-
ási úti
Höfundur er sjónvarpsstjóri
Stöðvar 2
UMRÆÐA um
merkingar á innlendri
framleiðslu er fagn-
aðarefni. Líkt og fram
hefur komið í frétta-
skýringum Stöðvar 2
er áhrifamáttur þess
að sérmerkja vöru
sem íslenska fram-
leiðslu mjög sterkur.
Neytendur eiga rétt á að vita
hvaðan vara er upprunnin og þeir
eiga að geta treyst því að notkun á
fána eða fánalitum aðgreini inn-
lenda og erlenda framleiðslu.
Formaður Sambands garð-
yrkjubænda hefur lengi bent á að
það skorti reglur í íslensku laga-
umhverfi fyrir þá sem vilja sér-
merkja innlenda framleiðslu. Til að
hægt sé að byggja upp traust
neytenda þarf að sjálfsögðu að
vera ljóst hvaða skilyrði vara þarf
að uppfylla svo að hún teljist ís-
lensk. Garðyrkjubændur, með sína
fánarönd, hafa unnið þrekvirki í
markaðsmálum. Með fánaröndinni
hefur þeim ekki aðeins tekist að
merkja innlenda gæðaframleiðslu
sérstaklega, heldur er framleiðslan
í sumum tilfellum merkt ein-
stökum bændum. En þessu starfi
er stöðugt ógnað.
Bændasamtök Ís-
lands hafa unnið að
undirbúningi upp-
runamerkinga á fram-
leiðsluvörum bænda
og afurðastöðva
þeirra. Hugmyndin er
að fá sérstakt leyfi
forsætisráðuneytisins
til að nota íslenska
fánann á umbúðir ís-
lenskrar landbún-
aðarframleiðslu. Fyrir
liggja drög að reglum
um hvernig megi nota
merkið. Þar er kveðið á um hvern-
ig eftirliti með notkun þess verði
háttað og ekki síst hvaða skilyrði
þurfi að uppfylla til að vara teljist
íslensk. Matís ohf. hefur verið ráð-
gefandi fagaðili við undirbúning
verksins. Gert er ráð fyrir að gera
strangar kröfur til hráefna og
vöru. Meðal annars þarf að huga
að hreinleika, uppruna og mögu-
legri íblöndun. Notkun á fánanum
á ætíð að vera hófsöm og vönduð
því byggja þarf upp traust neyt-
enda á slíkri merkingu.
Alþingismenn taki af skarið
Undirbúningur Bændasamtak-
anna að íslenskri upprunamerk-
ingu hefur staðið lengi og mörgum
bændum er farið að leiðast þófið.
Þar veldur ekki eingöngu tíma-
frekur undirbúningur heldur einn-
ig vinna forsætisráðuneytis og Al-
þingis. Breyta þarf fánalögum og
setja sérstaka reglugerð, svo veita
megi leyfi fyrir notkun íslenska
fánans til að merkja íslenska fram-
leiðslu, eins og Bændasamtökin
hafa óskað eftir. Undirbúningur að
því er hafinn hjá ráðuneytinu, en
ekki hefur tekist að koma málinu í
höfn. Því er þess farið á leit við
nýja ríkisstjórn og forsætisráð-
herra að hraða þessari vinnu og
veita þannig markaðssetningu á ís-
lenskum landbúnaðarvörum mik-
ilvægan stuðning. Endurbætur á
fánalögum eru mikilvægt skref í
þessu sambandi.
Þó tími til kosninga sé stuttur
og mörg erfið mál á dagskrá Al-
þingis, þá er þetta mál sem allir
alþingismenn ættu að geta samein-
ast um. Aðgerðir til að styrkja
undirstöður íslenskra atvinnuvega
þurfa ekki að vera flóknar og
kostnaðarsamar og vonast má til
að góð sátt náist um þetta mál.
Merkja skal
íslenska framleiðslu
Haraldur Bene-
diktsson skrifar um
merkingar á afurð-
um íslenskra bænda
» Bændasamtök Ís-
lands hafa unnið að
undirbúningi upp-
runamerkinga á fram-
leiðsluvörum bænda og
afurðastöðva þeirra
Haraldur Benediktsson
Höfundur er formaður
Bændasamtaka Íslands.