Morgunblaðið - 26.02.2009, Page 38

38 MenningFRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2009
Sannleikurinn er allt-
af frelsandi, þótt
hann sé ekki alltaf auðveld-
ur áheyrnar … 41
»
ENN berast fregnir af niðurskurði
í bandarísku menningarlífi í kjöl-
far efnahagskreppunnar. Um
helgina tilkynnti hið víðfræga
Metropolitan-listasafn í New York,
að grípa yrði til aðgerða strax.
Stjórnarformaður safnsins, James
R. Houghton, sagði að gripið yrði
til þess sparnaðarráðs að loka 15
safnverslunum Metropolitan-
safnsins. Fyrir ári rak safnið 23
slíkar verslanir víðs vegar um
Bandaríkin, en átta þeirra hefur
verið lokað hljóðlega síðan þá, þar
af þremur í Kaliforníuríki og stórri
verslun á neðri hluta Manhatt-
aneyju. Sjö verslunum til viðbótar
verður því lokað, en Houghton
segir að í þeirra stað verði vef-
verslun safnsins efld.
Meðal annarra aðgerða sem
gripið verður til er ráðningarbann,
sem hefur reyndar þegar tekið
gildi, öll ferðalög starfsmanna
verða aflögð, auk þess sem safnið
hættir að niðurgreiða skemmtanir
og félagslíf starfsmanna. Ekkert
lausafólk verður ráðið til safnsins
meðan ástandið varir.
Á Metropolitan-safninu stendur
nú yfir úttekt á öllum kostn-
aðarliðum starfseminnar í þeim til-
gangi að finna fleira sem hægt
væri að skera niður. Emily Raff-
erty, forstjóri safnsins, segir ekki
útilokað að til uppsagna á starfs-
fólki þurfi að koma.
Um þriðjungur fjárframlaga
safnsins hefur komið úr opinber-
um sjóðum, en frá júlíbyrjun á síð-
asta ári, hefur opinberi styrkurinn
lækkað um fjórðung, eða úr 316,5
milljörðum króna niður í ríflega
237 milljarða króna.
Þá glímir safnið ennfremur við
mikinn samdrátt í aðsókn, en hann
er að mestu rakinn til hruns ferða-
mennsku í kreppunni.
Safnbúð-
um lokað
Metropolitan-safnið í
fjárhagserfiðleikum
Niðurskurður Metropolitan-safnið.
BANDARÍSKI
tónlistarmað-
urinn Stevie
Wonder verður
heiðraður fyrir
framlag sitt til
tónlistarinnar í
Hvíta húsinu síð-
ar á þessu ári.
Það verður for-
setinn sjálfur,
Barack Obama, sem mun veita
Wonder Gershwin-verðlaunin við
hátíðlega athöfn. Wonder verður
þar með annar tónlistarmaðurinn
til að hljóta verðlaunin, en Paul
Simon hlaut þau fyrstur árið 2007.
Plötur Stevie Wonders hafa selst
í rúmlega 70 milljónum eintaka allt
frá því hann komst fyrst á plötu-
samning, aðeins 11 ára gamall. Ár-
ið 1996 var hann heiðraður sér-
staklega á
Grammy-verðlaunahátíðinni fyrir
framlag sitt til tónlistarinnar og
var tekinn inn í frægðarhöll rokks-
ins tveimur árum síðar.
Árið 2005 gaf hann út sína fyrstu
plötu í tíu ár, en hún heitir A Time
to Love.
Heiðraður
af Obama
Stevie Wonder
JAZZAKADEMÍAN, Jazz-
klúbbur Háskóla Íslands, verð-
ur með tónleika á Háskólatorgi
í dag frá kl. 16 til 18. Fram
kemur Tríó Sunnu Gunnlaugs
sem mun leika útsetningar á ís-
lenskum þjóðlögum af nýút-
komnum diski, Songs From
Iceland, í bland við annað
frumsamið efni. Með Sunnu,
sem leikur á Wurlitzer-
rafpíanó, leika Þorgrímur Jónsson á kontrabassa
og Scott McLemore á trommur. Tónleikarnir eru í
boði Háskóla Íslands og Félagsstofnunar stúd-
enta. Aðgangur er ókeypis og öllum heimill og
Hámubarinn er opinn meðan á tónleikunum
stendur.
Tónlist
Sunna Gunnlaugs á
Háskólatorgi
Sunna Gunnlaugs
VIÐFANGSEFNI fyrirlestrar
Listasafns Reykjavíkur, sem
haldinn verður í Hafnarhúsinu
kl. 20 í kvöld, er tengt hinu ver-
aldlega valdi, innbyggðum
táknmyndum í byggingum
stjórnsýslu og valdhafa.
Á fyrirlestrinum munu Sig-
urður Einarsson arkitekt og
myndlistarmennirnir Hafdís
Helgadóttir og Ólöf Nordal
hvert um sig kynna aðkomu sína að Skálanum, ný-
legri viðbyggingu við Alþingishús Íslendinga við
Austurvöll þar sem form, rými og myndverk
byggingarinnar vinna í sameiningu með nýja túlk-
un á gömlum ímyndum tengdum landi og þjóð.
Aðgangur er ókeypis.
Fyrirlestur
Snertifletir mynd-
og byggingarlistar
Ólöf Nordal
ÍSLENSKA vitafélagið stend-
ur fyrir opnu fyrirlestrakvöldi
í Sjóminjasafninu Víkinni,
Grandagarði 8, kl. 20 í kvöld.
Dagskrá kvöldsins er á þessa
leið: Ágúst Georgsson, fag-
stjóri þjóðháttasafns Þjóð-
minjasafns Íslands, fjallar um
fiskveiðar og þróun þeirra í
aldanna rás. Hann nefnir fyr-
irlesturinn: ,,Fiskurinn hefur
fögur hljóð. Fiskveiðar, bátar og veiðarfæri frá
öndverðu til loka 19. aldar.“ Eftir kaffihlé ætlar
Steindór Andersen að kveða rímur. Steindór mun
kveða formannavísur af Ströndum eftir Þórð
Þórðarson Grunnvíking. Aðgangur er ókeypis og
allir velkomnir.
Þjóðfræði
Rímur og fögur
hljóð fisksins
Steindór Andersen
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
„MILLJARÐAMÆRIN var einu
sinni ung venjuleg stúlka sem var
hrakin burt úr bænum sínum með
skít og skömm. Hún gengur í
gegnum þrengingar og á erfitt líf
en giftist til fjár og verður mjög
rík og valdamikil kona,“ segir Sig-
rún Edda Björnsdóttir um per-
sónuna sem hún leikur í Millj-
arðamærin snýr aftur sem verður
frumsýnt í Borgarleikhúsinu á
morgun.
„Þegar hún snýr aftur í gamla
bæinn sinn er hún orðin ríkasta
kona heims og getur gert allt sem
hún vill. Bærinn er í niðurníðslu,
skuldum vafinn og öll fyrirtæki á
hausnum. Hún býðst til að dæla
fjármagni í bæinn en með einu
skilyrði og það er þetta skilyrði
sem allt snýst um. Bæjarbúar
standa frammi fyrir þeirri spurn-
ingu hverju þeir séu tilbúnir að
fórna fyrir peninga og hvar mörk
siðferðisins liggja. En mærin segir
að allt sé falt í þessum táradal“
segir Sigrún. „Milljarðamærin er
tákngerving hefndar og valds.
Peningar og vald hafa spillt henni.
En oft er það þannig að þeir sem
ganga grimmilegast fram hafa
orðið fyrir miklum sársauka sjálf-
ir. Mannúðin á þá oft undir högg
að sækja.“
Tragikómedía
Milljarðamærin snýr aftur er
eftir svissneska leikskáldið Frie-
drich Dürrenmatt og var frumflutt
árið 1956. Sigrún segir að verkið
geti vel átt heima í íslenskum
samtíma.
„Þegar ég las handritið fékk ég
hroll, því það á svo ótrúlega vel
við okkur í dag. Það fjallar um
græðgi, hatur og ást og gæti verið
um efnahagshrunið hér á landi.“
Leikgerð verksins gerði Kjartan
Ragnarsson eftir þýðingu Gísla
Rúnars Jónssonar. „Þetta gæti
gerst hvar sem er og hvenær sem
er. Það er reyndar svolítið mið-
evrópsk stemning hjá okkur,
lúðrasveit, stuð og drama og sýn-
ingin er mikið karnival. Svo er
auðvitað ástarsaga í þessu, en í
þorpinu hittir hún æskuástina sína
sem er leikin af Jóhanni Sigurð-
arsyni,“ segir Sigrún og bætir við
að þetta sé tragikómedía.
Einfætt og einhent
„Það hefur verið mjög krefjandi
að takast á við þetta hlutverk.
Þetta er fullorðin kona sem hefur
fórnað líkama sínum fyrir pen-
inga. Hún lenti í flugslysi við að
selja vopn, þannig að hún er ein-
fætt og einhent og gengur við
staf. Líkami hennar er ónýtur en
hún á svo mikið af peningum að
hún hefur látið laga á sér andlitið
fyrir tugi milljóna og gengið að-
eins of langt í því eins og í öllu
sem hún gerir. Það eru engar
hömlur á neinu. Þrátt fyrir bækl-
un sína er hún á 12 cm háum
hælaskóm, hún gefur ekkert eftir í
að vera ótrúlega flott kona.
Hennar helsta skemmtun er að
gifta sig. Í leikritinu giftir hún sig
þrisvar sinnum og alltaf Hilmi
Snæ, sem mér finnst ekki verra.
En hann fer með hlutverk allra
eiginmannanna.“
Útlit Milljarðameyjarinnar er
sérstakt og búningarnir magnaðir
að sögn Sigrúnar en þeir eru í
höndum Filippíu Elísdóttur.
„Ég þarf að mæta í leikhúsið
tveimur og hálfum tíma fyrir sýn-
ingu til að fara í förðun. Það voru
pantaðar frá Bretlandi sérstakar
teygjur sem allar stjörnur notuðu
áður en lýtaaðgerðir komu til.
Þær eru með límflipa sem eru
settir á húðina og teygjurnar
bundnar aftur fyrir höfuðið svo ég
fæ andlitslyftingu. Við setjum
teygjurnar ekki alveg á klassísku
staðina svo þær gera ekki það
besta fyrir andlitið á mér. Hún á
að líta út eins og þessar sem fara
yfir strikið. Kattarkonan er smá
fyrirmynd auk Jókersins í Bat-
man,“ segir Sigrún hlæjandi.
Milljarðamærin snýr aftur hefur
verið sýnt áður hjá Leikfélagi
Reykjavíkur, árið 1965 og þá und-
ir titlinum Sú gamla kemur í
heimsókn.
„Ég sá þá uppsetningu, þegar
ég var lítil. Ég man brot úr sýn-
ingunni. Ég man að mér fannst
Regína, [Þórðardóttir] sem lék þá
Milljarðameyna, rosalega flott,“
segir Sigrún sem á eflaust eftir að
leika það eftir.
Milljarðamærin snýr aftur, eftir Dürrenmatt, frumsýnd í Borgarleikhúsinu
Allt er falt í þessum táradal
Milljarðamærin Sigrún Edda Björnsdóttir og Jóhann Sigurðarson í hlut-
verkum sínum í verkinu. Leikmyndin er hönnuð af Grétari Reynissyni.
LEIKSTJÓRI
verksins er
Kjartan Ragn-
arsson en
nokkuð er um
liðið síðan
hann leikstýrði
síðast hjá Leik-
félagi Reykja-
víkur.
„Ég leikstýrði
þar seinast 1995
svo það er ánægjulegt að koma
aftur.
Ég hef verið það upptekinn í
Landnámssetrinu að ég hef ekki
haft tíma til að þiggja þau leik-
stjórnartilboð sem mér hafa bor-
ist seinustu ár. En þetta árið
fannst okkur skynsamlegt að ég
tæki boði um að snúa aftur í leik-
húsið, bæði sem aðhaldsaðgerð
við rekstur Landnámssetursins
og til að halda sambandi við mitt
gamla fag,“ segir Kjartan spurð-
ur af hverju hann ákvað að snúa
aftur í leikhúsið.
Lék sjálfur í því 1965
Kjartan vann leikgerð verksins
með aðstoð annarra sem að sýn-
ingunni koma.
„Leikritið er næstum því með
ólíkindum tímabært, það er svo
tímabært að það hafa gengið um
það sögur að við höfum ekki þor-
að að frumsýna það um jólin eins
og stóð til, því það hefði orðið of
mikið kjaftshögg á fólk, en það
er ekki alveg sannleikurinn.
Þetta verk á miklu meira er-
indi við þjóðfélagið í dag en það
átti fyrir ári þegar Magnús, leik-
hússtjóri LR, bað mig að leik-
stýra því og þá fannst mér það
líka vera tímabært. En þetta
mikla efnahagshrun er allt í
verkinu,“ segir Kjartan og telur
líklegt að höfundurinn hafi verið
með eftirstríðsárin í Þýskalandi í
huga þegar hann samdi verkið.
„Friedrich Dürrenmatt er eft-
irstríðsárahöfundur og hefur
örugglega haft eymdina og pen-
ingaþörfina í Þýskalandi eftir
stríð í huga þegar hann skrifaði
þetta. Þá er allt í kaldakoli og
honum hefur fundist samfélagið
gera hvað sem er fyrir peninga.
Efni verksins er sígilt, um
græðgi og peninga og hvað við
erum veik fyrir þegar þeir eru
annars vegar.“
Svo skemmtilega vill til að
Kjartan lék sjálfur í uppsetningu
Leikfélags Reykjavíkur á verkinu
árið 1965. „Ég var þá á lokaárinu
mínu í Leiklistarskólanum og lék
morðingja sem hét Babyface, sú
persóna er aðeins breytt í minni
leikgerð.“
Aftur í leik-
stjórastólinn
Kjartan Ragn-
arsson