Morgunblaðið - 26.04.2009, Page 8

8 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. APRÍL 2009
Eftir Karl Blöndal
kbl@mbl.is
H
runið í spænsku efna-
hagslífi hefur vakið
áhyggjur um alla
Evrópu. Spænska
efnahagsundrinu er
lokið. Í lok liðinnar viku var til-
kynnt að atvinnuleysi á Spáni hefði
farið upp í 17,36% á fyrsta fjórð-
ungi þessa árs. Á síðasta ársfjórð-
ungi 2008 mældist atvinnuleysið
13,91%. Verst er ástandið hjá
yngstu kynslóðinni, atvinnuleysið
fór í lok síðasta árs upp í 31,8% hjá
fólki undir 25 ára aldri og er hvergi
meira í ríkjum Evrópusambands-
ins.
Á einu ári hefur atvinnuleysið
tvöfaldast. Aukningin þýðir að nú
eru yfir fjórar milljónir Spánverja
án atvinnu. Þetta er mesta atvinnu-
leysið í ríkjum Evrópusambandsins
og gangi spár spænska seðlabank-
ans eftir mun það enn aukast á
þessu ári. Að meðaltali er 7,9% at-
vinnuleysi í ríkjum Evrópusam-
bandsins.
Í auga fárviðrisins
„Þetta eru hræðilegar tölur,“
sagði Octavio Granado félagsmála-
ráðherra í sjónvarpsviðtali. „Við er-
um við miðju neyðarástandsins, við
erum í auga hins algera fárviðris.“
Ástandið í atvinnulífinu þýðir að
nú blasir við verðhjöðnun á Spáni.
Svo hefur dregið úr pöntunum að
framleiðendur eru byrjaðir að
lækka verð. Í mars lækkaði verðið
nánast hvert sem litið var, allt frá
veitingastöðum og tískuverslunum
til apóteka og stórmarkaða. Þegar
verðlækkanirnar duga ekki til að
lífga eftirspurnina við neyðast fyr-
irtækin enn til að segja upp fólki
og óttast hagfræðingar að þetta
geti leitt til vítahrings verðhjöðn-
unar.
Verðhjöðnun setti mark sitt á
kreppuna miklu á fjórða áratugn-
um og olli Japönum sömuleiðis
miklum vandræðum á tíunda ára-
tug tuttugustu aldar sem kallaður
hefur verið glataði áratugurinn.
Í mars mældist í fyrsta skipti
verðhjöðnun á Spáni frá því að
byrjað var að mæla verðbólgu árið
1961. Um leið varð Spánn fyrsta
evruríkið til að mæla verðhjöðnun.
Reyndar nam hjöðnunin aðeins
0,1%, en þó finnst mönnum nóg um
og tölur víða um Evrópu benda til
þess að vandinn sé víðtækari. Verð-
lækkanir hafa einnig átt sér stað í
Þýskalandi, Lúxemborg, Portúgal
og Írlandi svo eitthvað sé nefnt.
Valtir sparisjóðir
Bankar á Spáni þykja standa
betur en víðast hvar annars staðar
og spænsk yfirvöld hafa rakið það
til þess að þar hafi verið settar
strangari reglur en voru í gildi víð-
ast hvar annars staðar. Nú eru
spænskir sparisjóðir hins vegar
margir komnir í vandræði vegna
húsnæðislána. Þeir hlupu í skarðið
þegar viðskiptabankarnir voru ekki
tilbúnir að lána og markaðurinn
virtist óseðjandi. Verð á húsnæði
tvöfaldaðist og gott betur á Spáni
frá aldamótum þar til það náði há-
marki. Árið 2007 voru 750 þúsund
heimili reist á Spáni. Það er helm-
ingurinn af þeim heimilum, sem
reist voru í Bandaríkjunum, en
Bandaríkjamenn eru sjö sinnum
fleiri.
Nú hefur orðið hrun á húsnæð-
ismarkaði og draugahverfi eru
birtingarmynd byggingabólunnar.
Talið er að ein milljón nýrra íbúða
og húsa standi auð. Hagsmuna-
samtök 14 stærstu verktakafyr-
irtækjanna sögðu að þau hefðu
ekki byrjað á einni einastu bygg-
ingu í desember.
29. mars ákváðu stjórnvöld að
koma litlum sparisjóði, Caja Ca-
stilla La Mancha, til bjargar og er
talið að fleiri sparisjóðir muni
fylgja.
Sparisjóðirnir lánuðu fyr-
irtækjum og einstaklingum sem
stóru bankarnir litu ekki við.
Spænskir verktakar fengu 318
milljarða evra lánaða, helminginn
hjá sparisjóðunum.
Jose Luis Rodriquez Zapatero
forsætisráðherra og Pedro Solbes
fjármálaráðherra hafa deilt um
leiðir út úr efnahagsvandanum.
Zapatero vill fara innspýtingarleið-
ina, Solbes hefur sagt að það muni
þýða meiri fjárlagahalla en Spán-
verjar geti leyft sér.
Á föstudag var tilkynnt að
ákveðið hefði verið að veita 14
milljarða evra til hjálpar litlum og
miðlungsstórum fyrirtækjum, sem
eiga í erfiðleikum. 11 milljarðar
verða settir í að þurrka út van-
goldna reikninga til sveitarfélaga.
Þetta bætist við 11 milljarða evra,
sem í nóvember var ákveðið að
nota til að skapa atvinnu fyrir 300
þúsund manns, að mestu leyti með
opinberum framkvæmdum, sem
margar eiga að hefjast nú í maí.
Viðsnúningurinn á Spáni hefur
verið hraður. Ekki er langt síðan
efnahagur Spánverja blómstraði og
þriðjungur þeirra starfa, sem urðu
til á evrusvæðinu, var á Spáni.
Nú hefur dæmið snúist algerlega
við og skorturinn á lausafé er slík-
ur að meira að segja eitt af stóru
knattspyrnufélögunum á Spáni,
Sevilla, hefur ekki getað borgað
leikmönnum kaup. Þeir svartsýn-
ustu telja að við Spánverjum blasi
ekki samdráttur, heldur kreppa
eins og á fjórða áratugnum. Slíkt
ástand í einu af tíu stærstu hag-
kerfum heimsins og hjá fjórða
stærsta aðildarríki evrusvæðsins
gæti orðið afdrifaríkt.
Efnahagshrunið á Spáni
 Húsnæðisbólan á Spáni sprakk með hvelli og nú eru sparisjóðirnir í vanda  Merki verð-
hjöðununar vekja óhug um alla Evrópu  Með mesta atvinnuleysið í Evrópusambandinu
Reuters
Mótmæli Á sama tíma og milljón nýjar íbúðir standa auðar á Spáni mót-
mæla íbúar í Madrid skorti á húsnæði á viðráðanlegu verði.
Atvinnuleysi Raðir fyrir utan
atvinnuleysisskrifstofur eru
algeng sjón á Spáni þessa dag-
ana. Hvergi í Evrópu þurrkast
störf jafnhratt út og á Spáni.
Reuters
Á Spáni þrífst kyndug innheimtu-
starfsemi, sem rekja má til þess
hvað lögin gera innheimtu skulda
erfiða og hægvirka. Fyrir vikið hafa
þróast innheimtuaðferðir, sem snú-
ast um að vega að ímynd skuld-
aranna. Fjöldi fyrirtækja býður upp
á þjónustu búningaklæddra inn-
heimtumanna, sem elta skuldara á
röndum. Fólk, sem komið er í van-
skil, getur því átt von á upphring-
ingu þess efnis að verði ekki borgað
samstundis muni menn klæddir sem
nautabanar banka upp á hjá ná-
grönnunum með söfnunarbauk. Aðr-
ir geta átt von á rukkurum í smóking
með töskur, sem eru merktar þannig
að ekki verður um villst hvert erind-
ið er. Stundum segja rukkararnir
ekki orð heldur elta skuldarann á
röndum eða setjast hjá þeim á kaffi-
húsum. Flestum finnst óbærilegt að
vera í vanskilum og álitshnekkir
komist það í hámæli. Fyrirtækið El
Cobradort del Frac er með 400
starfsmenn um allan Spán og heldur
því fram að árangur náist í 63% til-
fella. Vanskil hafa aukist verulega
vegna kreppunnar á Spáni og við-
skiptin hafa aukist um fimmtung.
Nú hyggst hins vegar löggjafinn
skakka leikinn og setja lög til að
hemja hina ágengu rukkara.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáði
því í liðinni viku að efnahagskerfi
heimsins myndi á þessu ári skreppa
saman um 1,3% og yrði það í fyrsta
skipti frá heimsstyrjöldinni síðari
sem samdráttur verður um allan
heim. Sjóðurinn spáði því í janúar
að framleiðsla í heiminum myndi
aukast um 0,5% á þessu ári.
Því hefur verið spáð að þjóð-
arframleiðsla á Íslandi muni drag-
ast saman um 10% á þessu ári og
svipað gildir um Írland. Önnur þró-
uð ríki eru hins vegar ekki langt
undan. Þýska fjármálaráðuneytið
spáði því í síðustu viku að sam-
dráttur þjóðarframleiðslu yrði 6%
á þessu ári, en Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn hafði áður sagt að hann
yrði 5,4%. Því er spáð að samdrátt-
urinn í Japan verði 6,2%, 4,1% Á
Bretlandi, 3% í Frakklandi og 2,8%
í Bandaríkjunum. Horfur fyrir
næsta ár eru ekki taldar góðar og
spáð að hagvöxturinn verði við núll-
ið.
Þá spáir sjóðurinn að milliríkja-
viðskipti í heiminum dragist saman
um 11% á þessu ári og muni vart
byrja að aukast aftur á næsta ári.
Birtingarmyndir kreppu