Morgunblaðið - 09.07.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það sætir mik-illi furðu oger í hæsta
máta ámælisvert
að almenningur og
Alþingi Íslendinga
hafi ekki verið upp-
lýst um bráða-
birgðaálit breskrar lögmanns-
stofu, Mishcon de Reya, þegar
frumvarp um Icesave-samn-
inginn var lagt fram.
Auðvitað hefur það mikla
þýðingu fyrir málstað Íslend-
inga að virt bresk lögmanns-
stofa leggi fram bráðabirgða-
álit um að þess sjái hvergi stað
í lögum að Íslendingar beri
ábyrgð á Tryggingasjóði inn-
stæðna í Icesave-málinu.
Hvers vegna í ósköpunum var
ekki farið að ráðum lögmanns-
stofunnar og óskað eftir
lögfræðiáliti frá breskum „leið-
andi málafærslumanni“ til að
tefla fram í samningaviðræð-
unum?
Bjarni Benediktsson, for-
maður Sjálfstæðisflokksins,
var ómyrkur í máli er hann
gagnrýndi stjórnarflokkana í
Morgunblaðinu í gær: „Ég lít á
það sem alvarleg svik við Al-
þingi að halda þessu til hliðar.
Það er óskiljanlegt hvernig
skjal af þessum toga, sem stíl-
að er sérstaklega á utanrík-
isráðherra og er til í stjórn-
kerfinu, verður útundan við
samantekt á gögnum í málinu.“
Þunginn í ummælunum er
eftirtektarverður, ekki síst í
ljósi þess að Bjarni
hefur sýnt hófstill-
ingu og yfirvegun í
umræðum um mál-
ið fyrir þinginu. Sú
aðferðafræði sem
þingflokkur Sjálf-
stæðisflokksins
fylgir þar virðist vera sú að
fara ekki í skotgrafir hefð-
bundinnar stjórnarandstöðu.
Ráðherrar ríkisstjórnarinnar
hafa hinsvegar hvergi sparað
stóru orðin í garð þeirra sem
mótmæla Icesave-samn-
ingnum.
Þar gengur harðast fram
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra, sem sagði í
Morgunblaðinu á mánudag:
„Ég held að Davíð Oddsson sé
einn á ferð ef hann er virkilega
með þá skoðun að við eigum
ekki að bera neina ábyrgð á
þessu.“ Á sama tíma lá bráða-
birgðaálit bresku lögmanns-
stofunnar í skúffu í fjár-
málaráðuneytinu.
Steingrímur hefur líka hald-
ið því fram á Alþingi að samn-
inganefndin hafi verið bundin
af ummælum og bréfum ráð-
herra fyrri ríkisstjórnar og
viljayfirlýsingu með Hollend-
ingum frá því í október. En í
áliti Mishcon de Reya segir að
ekkert af því hafi verið laga-
lega bindandi fyrir Ísland.
Var Steingrími kunnugt um
það þegar hann skellti skuld-
inni á fyrri ríkisstjórn úr ræðu-
stól Alþingis?
Hvers vegna í ósköp-
unum var ekki farið
að ráðum bresku
lögmannsstof-
unnar?}
Vítaverð vinnubrögð
Fátækt í heim-inum með
áherslu á Afríku
er til umfjöllunar á
leiðtogafundi
helstu iðnríkja
heims sem nú fer
fram á Ítalíu. Í gær ræddust
leiðtogar átta helstu iðnríkja
heims við. Í dag og á morgun
fjölgar í hópnum og hefur jafn
stór hópur þjóðarleiðtoga
aldrei komið saman áður á
fundi af þessum toga, sem er
kannski til marks um hvað það
er úrelt hugsun að leiðtogar
átta valdamestu ríkjanna leggi
línurnar í heimsmálunum.
Leiðtogar átta helstu iðn-
ríkjanna samþykktu á fundi í
Gleneagles í Skotlandi árið
2005 að auka aðstoð og það var
ítrekað á 20 leiðtoga fundi í
apríl, þótt reyndar hafi verið
minna um efndir en til stóð.
Nú á að leggja sérstaka
áherslu á að ýta undir land-
búnað í Afríku. Búist er við að
Barack Obama Bandaríkja-
forseti kynni frumkvæði til að
berjast gegn hungri í Afríku
og efla landbúnað og Japanar
hafa heitið að hækka framlög
til sama málefnis þrátt fyrir
kreppu. Góðgerðarstofnunin
ActionAid hefur
tekið saman að
milljarður manna
þjáist af hungri í
heiminum. Stofn-
unin heldur því
fram að auka þurfi
framlög um 23 milljarða doll-
ara á ári eigi að koma í veg
fyrir að hungur í heiminum
haldi áfram að aukast.
Koma þarf í veg fyrir að
efnahagsástandið í heiminum
verði til þess að bágstöddustu
hlutar mannkyns fari úr ösk-
unni í eldinn. Leiðtogarnir á
Ítalíu verða að grípa til raun-
hæfra aðgerða, ekki bara að
skreyta sig með orðum.
Það sama á við um Ísland.
Ofrausn hefur síst verið hægt
að kalla þróunaraðstoð ís-
lenskra stjórnvalda hingað til.
Ef skorið verður niður til
verkefna, sem krefjast skuld-
bindingar til langs tíma, getur
það haft alvarlegar afleið-
ingar. Það væri reisn yfir því í
miðju hruni að Íslendingar
skæru ekki niður framlög til
þróunarmála og um leið holl
áminning til þjóðarinnar um
að þrátt fyrir þrengingar býr
fólk víða við mun krappari
kjör en á Íslandi.
Það væri reisn yfir
því að skera ekki
niður framlög til
þróunarmála.}
Þróunarhjálp í kreppu
Ó
trúlegt en satt; ég var aðalgæinn
stutta stund í eigin fertugs-
afmæli. Eins undarlega og það
kann að hljóma var sú ekki ætl-
unin, enda aðstæður vissulega
óhefðbundnar þennan eftirminnilega dag.
Það átti ekki að fara hátt að ég ætti afmæli,
hvað þá stórafmæli, ég var í vinnunni eins og
venjulega og mundi þetta varla sjálfur. En ut-
anríkisráðherra Íslands steig á svið í mikilli
veislu í útlenskri stórborg og kjaftaði frá. Þá
var klappað, skálað og hrópað húrra, gott ef
ekki hann lengi lifi … Og allir horfðu á mig.
Lausmælgi ráðherrans er ég löngu búinn
að fyrirgefa en hvers vegna hann þekkti
kennitöluna mín veit ég ekki.
Kannski er íslenska leyniþjónstan til í raun
og veru? Eða Halldór Ásgrímsson óvenju
næmur maður.
Að lokinni fimmtán sekúndna frægð gat ég feginn ein-
beitt mér áfram að því að hugsa um tímabilið efri ár;
kannski var það hafið.
Veislan var ekki mín heldur til heiðurs forseta lýðveld-
isins. Enda var tekin mynd af honum, borgarstjóranum,
heiðursræðismanninum og utanríkisráðherranum seinna
um kvöldið – með afmælisbarninu!
Þetta var í Pétursborg, þeim fallega og sögufræga bæ.
Heiðursræðismaðurinn, Björgólfur Thor Björgólfsson,
bauð til veislunnar og hafði auðvitað ekki hugmynd um
tímamótin í lífi mínu. „Þá hefði ég komið með köku,“
sagði hann, en ég varð að gera mér kampavín, kavíar og
annan slíkan hversdagsmat að góðu.
Forseti vor var í vikulangri opinberri heim-
sókn í hinu víðfeðma Rússlandi og ritstjórinn
bað mig að fara með og flytja þjóðinni fregnir
að austan. Það var auðvitað sjálfsagt mál.
Alltaf hægt að halda upp á fertugsafmælið
seinna í faðmi fjölskyldunnar.
Eftir dvöl í Moskvu og heimsókn til Pútíns
héldum við austur yfir Úralfjöll til Salekhard,
höfuðborgar Yamal-Nenets-héraðs.
Eins og ekki væri búið að fljúga nóg síðustu
daga; frá Íslandi til Kaupmannahafnar, þaðan
til Moskvu og síðan til Salekhard, þá skut-
umst við einn daginn – síðasta daginn minn á
fertugsaldrinum í þessari jarðvist – hálftíma í
viðbót í austurátt í stórri herþyrlu.
Þar fékk Ólafur Ragnar, fyrstur erlendra
þjóðhöfðingja, að koma í einar af hinum al-
ræmdu fangabúðum Stalíns, Gúlagið. Þetta voru búðir
501. Kannski meira um þær síðar.
Eftir síðasta daginn á fertugsaldrinum og þann fyrsta
á fimmtugsaldri hef ég oft velt því fyrir mér hvar sé best
að vera þegar ég skríð yfir næsta tugarþröskuld.
Einhver nefndi Kínamúrinn. Annar tunglið.
Af einhverjum ástæðum þykir mér líklegast að ég
verði í vinnunni en þarf þá helst að muna að taka fjöl-
skylduna með og nokkra góða vini. Ef til vill verður enn
kreppa og í vinnunni er alltaf ókeypis kaffi.
Kannski forsetinn verði einhvers staðar á ferðalagi.
En það liggur svo sem ekkert á að ákveða þetta. Næg-
ur tími til stefnu. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Úr óskrifaðri dagbók - IV
Lítið er nú eftir af
matvælastóriðjunni
FRÉTTASKÝRING
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
Í
Borgarnesi lifa menn „hver
á öðrum“ var einhvern tím-
ann sagt. Tilsvarið þótti
fyndið enda var þetta á þeim
tíma þegar allir alvöru bæir
grundvölluðust á útgerð og fisk-
vinnslu. Atvinnulífið í Borgarnesi
hefur gengið misjafnlega, átt sín
góðu og slæmu tímabil. Samdráttur í
byggingariðnaði bitnar nú hart á
staðnum og fá teikn á lofti um bjart-
ari tíma í atvinnulífinu.
Borgarnes var þjónustumiðstöð
við öflugan landbúnað í Borgarfjarð-
arhéraði og samgöngur gegndu
einnig mikilvægu hlutverki. Íbúarnir
lifðu á þessu og „hver á öðrum“ sem í
dag telst varla brandari.
Byggðar voru upp öflugar af-
urðastöðvar; sláturhús og mjólkur-
stöð, og verslun. Kaupfélag Borg-
firðinga sem í áratugi var
aðalvinnuveitandinn byggði stórt
sláturhús og kjötvinnslu í Brákarey
og seinna glæsilega mjólkurstöð á
Engjaási ofan við bæinn. Báðar
stöðvarnar voru í röð þeirra stærstu
í landinu.
Samlagið fór fyrst
Vegna samdráttar í landbúnaði og
síharðnandi krafna um hagræðingu
og sparnað í úrvinnslu landbúnaðar-
afurða var ákveðið að leggja niður
mjólkurvinnslu í nýja mjólkur-
samlaginu 1995. Mjólkursamlögin á
Suður- og Vesturlandi voru gerð upp
saman og bentu útreikningar til þess
að hagkvæmast væri að loka samlag-
inu í Borgarnesi og flytja mjólkina
annað. Þetta var afar sársaukafull
aðgerð hjá bændum og stjórnendum
Kaupfélags Borgfirðinga og olli deil-
um. Mikil áform voru um að halda
áfram matvælavinnslu í mjólkur-
samlagshúsinu, framleitt var morg-
unkorn, flatbökur og fleira en sú
starfsemi var alla tíð rekin með bull-
andi tapi sem ekki gat endað með
öðru en því að rekstrinum var hætt.
Þetta var aðeins upphafið. Mikill
samdráttur var í sauðfjárrækt í hér-
aðinu og slátrun minnkaði. Slátur-
húsið var sameinað í stóra sam-
steypu undir nafni Goða sem fór á
hausinn en kaupfélagið fór aftur að
slátra. Það gekk ekki vel, þetta
glæsilega sláturhús sem einu sinni
var þurfti endurnýjunar við og því
var lokað. Kjötvinnsla hélt áfram,
fyrst í Brákarey og síðan í nýju húsi
ofan við bæinn. Taprekstur var við-
varandi. Fyrirtækið var selt fyrir
rúmu ári. Þá voru þar 38 starfs-
menn. Þeim hefur verið sagt upp og
starfsemin verður flutt annað.
Þetta eru síðustu leifarnar af mat-
vælaframleiðslu á vegum kaup-
félagsins og dótturfyrirtækja þess.
Miklar byggingar sláturhúss og
kjötvinnslu standa auðar í Brákarey
og ekki hefur fundist nýtt hlutverk
fyrir þær.
Öflugur byggingariðnaður tók við
af úrvinnslu landbúnaðarafurða.
Fengu fyrirtækin verkefni við upp-
byggingu sumarhúsa og háskólanna
í héraðinu auk hefðbundinna hús-
bygginga í Borgarnesi og á höfuð-
borgarsvæðinu. Borgarnes var á
uppbyggingarsvæðinu mikla. Fyrir-
tækin og þar með atvinnulíf svæð-
isins fara því illa út úr samdrætt-
inum nú. Verktakafyrirtækin hafa
þurft að fækka fólki og sum hafa lagt
upp laupana. Nýjasta dæmið er
gjaldþrot Loftorku sem var með 300
starfsmenn þegar mest var.
Morgunblaðið/Eyþór
Þungar horfur Lítil starfsemi er í Brákarey þar sem áður var þungamiðja
atvinnustarfseminnar í Borgarnesi. Langt er síðan útgerð var reynd.
Borgarnes byggðist upp á þjón-
ustu við landbúnaðinn. Öllum
helstu matvælafyrirtækjunum
hefur verið lokað. Nú bitnar sam-
dráttur í mannvirkjagerð á fyr-
irtækjum í byggingariðnaði.
ÞÓTT matvælavinnsla sé að mestu
farin úr Borgarnesi er staðurinn enn
mikil þjónustumiðstöð. Liðlega 3.700
íbúar voru í Borgarbyggð í lok síð-
asta árs, þar af innan við 2.000 í
Borgarnesi. Síðan hefur fækkað.
Þar er sem fyrr öflug verslun og
hefur hún eflst með tilkomu nýrra
fyrirtækja á síðustu árum. Kaup-
félagið er ekki svipur hjá sjón, það
rekur eina litla búð og er með fimm
menn í vinnu. Þarna eru opinberar
stofnanir sem þjóna öllu Vestur-
landi. Sveitarfélagið er stærsti
vinnuveitandinn með um 300 manns.
Það var áfall fyrir héraðið þegar
Sparisjóður Mýrasýslu féll og sam-
einaðist Kaupþingi banka en það
hefur enn ekki haft mikil áhrif í at-
vinnulífinu. Enn eru margir iðn-
aðarmenn á staðnum og framleiðslu-
iðnaður eins og í
naglaverksmiðjunni hjá BM Vallá.
Verulegur landbúnaður er í hér-
aðinu og þjónusta við ferðafólk. Há-
skólarnir á Bifröst og Hvanneyri eru
mikilvægir vinnustaðir. Loks má
nefna að fjöldi Borgfirðinga vinnur í
verksmiðjunum á Grundartanga og
á höfuðborgarsvæðinu.
Á HVERJU
LIFA MENN?
››