Morgunblaðið - 29.10.2009, Blaðsíða 35

Menning 35FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 2009
NÆR 2.000 listaverk af öllu tagi,
eftir brasilíska myndlistarmanninn
Hélio Oiticica (1937-1980), eyðilögð-
ust í bruna í Rio de Janeiro á dög-
unum, þegar geymsluhúsnæði við
heimili bróður hans varð fyrir veru-
legum skemmdum. César Oiticica,
bróðir listamannsins, hefur stýrt
dánarbúi bróður síns, og stofnun
sem kennd er við hann, frá árinu
1981. Hann metur tjónið á 200 millj-
ónir dala, eða um 25 milljarða króna.
Verkin voru ótryggð.
Hélio Oiticica er álitinn einn
merkasti listamaður Suður-Ameríku
á síðari hluta 20. aldar. Fyrir tveim-
ur árum setti Tate Modern í London
upp yfirlitssýningu á verkum hans
og hafa verk hans sést reglulega á
helstu söfnum og listmessum síðustu
ára.
Samkvæmt César Oiticica
skemmdust um 90% verkanna sem
voru í geymslunum í brunanum.
Sagt er að hann hafi reynt að bjarga
verkum en þykkur reykur hindraði
hann í verkinu. Einnig brann fjöldi
frummynda og filmusafn Josés föður
þeirra, sem var kunnur ljósmyndari
í Brasilíu.
Óboðlegar geymslur
Verk Hélios Oiticica höfðu verið
geymd við heimili Césars síðustu tvö
árin, en þau voru flutt þangað vegna
deilna bróðurins við Centro de Arte
Hélio Oiticica, listamiðstöð þar sem
settar eru upp sýningar með sam-
tímalist; honum þóttu geymsluað-
stæður óboðlegar verkunum, sem
hafa orðið verðmætari með hverju
árinu sem líður.
Meðal verkanna sem brunnu
munu vera öll listaverk Oiticica sem
hægt var að klæða sig í og kölluðust
Parangolés.
2.000 verk
brunnu
Stór hluti æviverks
Hélios Oiticica
Oiticica Gjörningur á ljósmynd.
CHARLOTTA Sveinsdóttir
myndlistarkona opnaði um
liðna helgi sýningu í hinum
nýja Listasal Garðabæjar, á
Garðatorgi 7. Salurinn er fyrir
ofan bókasafnið.
Charlotta kallar sýningu
sína Húsin mín í Sjálands-
hverfinu. Hún túlkar í mynd-
verkum sýn sína á húsin,
hvernig arkitektinn tengir hús-
in við umhverfið og náttúruna;
kveðst hún vera undir áhrifum frá hollenska
myndlistarmanninum Mondrian í verkunum.
Sýningin stendur til 8. nóvember og er opin 15-
18 þriðjudaga til fimmtudaga, en kl. 14-17 föstu-
daga til sunnudaga.
Myndlist
Málar húsin
í Sjálandshverfinu
Hluti af einu verka
Charlottu.
SÖNGVARARNIR Diddú, Jó-
hann Friðgeir Valdimarsson og
Óskar Pétursson halda tónleika
í Íslensku óperunni á sunnu-
dagskvöldið 1. nóvember kl. 20
og kalla þá „Frá suðri til norð-
urs með sópran í eftirdragi!“
Með söngvurum leikur píanó-
leikarinn Jónas Þórir. Efnis-
skráin er í léttari kantinum og
glens og gaman haft í hávegum,
þó dramatíkin komi að sjálf-
sögðu með. Á meðal söngatriða á efniskránni eru
bæði íslensk og erlend lög og aríur.
Fullt hús var á fyrri tónleikum söngvaranna í
september. Þriðju tónleikar þeirra verða í Ak-
ureyrarkirkju þann 8. desember kl. 17.
Tónlist
„Með sópran
í eftirdragi“
Jóhann Friðgeir
Valdimarsson
ÍSLENSKI dansflokkurinn
sýnir þrjú vinsæl og verðlaun-
uð verk í Samkomuhúsi Leik-
félags Akureyrar á morgun,
föstudag, og á laugardag. Sýn-
ingarnar tvær eru í samstarfi
við LA en verkin gefa góða
mynd af þeirri fjölbreytni sem
einkennir dansflokkinn.
Verkin sem verða sýnd eru
Skekkja eftir Sveinbjörgu Þór-
hallsdóttur, Svanurinn sem er
fallegur og erótískur dúett eftir Láru Stef-
ánsdóttur, og Kvart eftir Jo Strömgren en þar
dansa dansararnir hver fyrir annan líkt og hipp-
hopparar á götum stórborga eða ættbálkar í Afr-
íku gera.
Dans
Íslenski dansflokk-
urinn á Akureyri
Úr sýningu
dansflokksins.
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„HERBERGI 408 er netleikhús og
er til húsa á veraldarvefnum. Á laug-
ardaginn verður leikhúsið opnað, um
leið og við frumflytjum nýtt verk,
Herbergi 408,“ segir Steinunn
Knútsdóttir, en hún og Hrafnhildur
Hagalín eru leikhússtjórar þessa
nýja og óvenjulega leikhúss og um
leið höfundar nýja verksins.
„Leikhúsið hefur ýmsa möguleika.
Í þessu fyrsta verki, sem er hljóð-
verk, eru þrjár persónur og sögur
þeirra fléttast saman í eina heild. Á
netinu getur leikhúsgesturinn drep-
ið niður í verkinu að vild, þar sem
honum sýnist.“
Við opnun leikhússins verður
gjörningur í rauntíma fyrir áhorf-
endur í Hugmyndahúsi háskólanna
og leikið verður yfir höf og lönd til
Finnlands, þar sem finnskur leikari
verksins verður ásamt finnskum
áhorfendum. Opnuninni verður jafn-
framt varpað á netið fyrir þá sem
heima sitja. „Hugmyndin með net-
leikhúsinu er einmitt sú að nýta þá
möguleika sem netið býður upp á.“
Svalar upplýsingafýsninni
Steinunn segir að opnunarverkið
sé ættingi útvarpsleikhússins.
„Í útvarpsleikhúsi heyrir hlust-
andinn tilbúið verk sem hann hefur
engin áhrif á. En um leið og fólk sest
fyrir framan tölvu verður það virkt.
Fólk er stöðugt í upplýsingaleit og
stoppar og leitar annað ef því líst
ekki á það sem það sér. Herbergi
408 svalar þessari þörf, þar sem net-
verjinn getur skoðað það nánar, sótt
sér upplýsingar um persónurnar og
fundið ýmsar leiðir til að komast að
kjarnanum. Þannig tökum við mið af
þörfum leikhúsgestsins sem situr
heima hjá sér við tölvuna.“
Netleikhúsið er því ekki bara net-
útsending á leikverkum heldur líka
gagnvirkur miðill sem áhorfandinn
getur skoðað á ýmsan máta. Áhorf-
andinn getur nálgast verkið hvenær
sem er og hvar sem er á netinu.
Leikið yfir landið
Næsta verk Netleikhússins Her-
bergis 408 verður leikið í rauntíma
og samtímis á fjórum stöðum á land-
inu. „Þá getur fólk komið og séð
verkið á einhverjum af stöðunum
fjórum. Reykjavík, Ísafirði, Ak-
ureyri og Seyðisfirði og upplifað þar
ákveðna atburðarás sem teygir sig
yfir landið og horft á söguna gegn-
um eina persónu. En það verður líka
hægt að sitja heima og horfa á allar
sýningarnar fjórar í einu og sjá
hvernig þær fléttast saman. Það
verður svo vistað á vefinn og heldur
áfram að lifa þar þótt það verði hætt
að lúta klassískum lögmálum leik-
hússins, að vera list augnabliksins.“
Leikhúsvígslan og frumsýningin
fara fram á laugardag kl. 20.30.
Vírað og víðförult leikhús
 Netleikhúsið Herbergi 108 tekur til starfa á laugardagskvöld með farsakennd-
um trylli  Steinunn Knútsdóttir og Hrafnhildur Hagalín eru höfundarnir
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Leikhús á skjá Leikskáldin Steinunn Knútsdóttir og Hrafnhildur Hagalín.
Nafn Nínu Sæmundsson(1892-1965) hefur löngumverið sveipað dulúð ognokkrum dýrðarljóma.
Styttan Afrekshugur prýðir eitt
þekktasta glæsihótel heims, listakon-
an var eftirsótt í Hollywood til port-
rettgerðar og útilistaverkið Hafmeyj-
an við Tjörnina í Reykjavík var hvorki
meira né minna en sprengt í loft upp á
nýársnótt 1960. Í Galleríi Fold má nú
sjá um 60 áður
ósýnd verk eftir
Nínu; teikningar
(kol, blý, pastel,
krít), málverk og
höggmyndir – þar
á meðal er steypt
frummynd af hinni
upprunalegu Haf-
meyju frá 1944.
Meirihluti mynd-
anna er án ártals, en þær virðast flest-
ar gerðar á 5. og 6. áratugnum, líkt og
verkin þar sem ártöl fylgja.
Raunar var afsteypu af Hafmeyj-
unni komið fyrir utan við Smáralind
(en á fremur lítið áberandi stað) fyrir 8
árum og eru því mestu nýmælin fólgin
í hinum verkunum á sýningunni. Þau
lýsa liprum teiknara með næmi fyrir
blæbrigðum lífsins og talsvert ímynd-
unarafl. Með snörpum, leikandi drátt-
um dregur Nína upp raunsæislegar en
þó stíliseraðar myndir og skissur sem
lýsa kjarna fyrirmyndanna; t.a.m.
yndisþokka og mýkt æskunnar, for-
vitni barnsins, varnarleysi unglings-
ins eða ljúfri hamingju nýbakaðrar
móður, t.d. á myndum nr. 9-14 eða 39-
49. Kraftmikil og hrá teikning sést í
37-38 og Nautadansmyndirnar lýsa
erótískri fantasíu þar sem sterkvaxn-
ar konur glíma við naut. Trúðum, álf-
um og verum af ýmsu tagi bregður
fyrir í myndum sem gæddar eru
glettni og léttleika, og stundum
barnslegum innileika sem leiðir hug-
ann að teikningum Muggs. Þess má
geta að á námsárunum í Kaupmanna-
höfn missti Nína unnusta sinn, Gunn-
ar Thorsteinsson, úr berklum, en
hann var bróðir Muggs. Má því ætla
að söknuður búi í þeirri angurværu
fegurð sem einkennir myndir hennar
af fíngerðum, ungum mönnum.
Mýkt mannamyndanna – sem fæst
með sléttri áferð í höggmyndunum,
ávölum formum og misturkenndri
munúð í teikningunum, og útfærsla
hárs í takti við tískustrauma – minnir
eilítið á konumyndir Gunnlaugs Blön-
dals. Tíska er hér á vissan hátt lykil-
orð því að Nína, klassískt menntuð og
tæknilega örugg, hræddist hvorki
tískustrauma né tengsl listar og
hönnunar, líkt og verkið Afrekshugur
ber vott um. Með verkinu markar
hún spor í sögu Art Deco- hreyfingar-
innar í Bandaríkjunum við upphaf 4.
áratugarins en það var unnið fyrir
Waldorf-Astoria hótelháhýsið, sem
telst einkar glæsilegur vitnisburður
um Art Deco-stílinn. Tengsl Nínu við
Hollywood koma ekki á óvart, enda
eru þræðir milli stílsins og rökkur-
mynda. Sköpun fágaðrar, upphafinn-
ar kvenmyndar á borð við straum-
línulagaða Hafmeyjuna – sem er í
senn nútímaleg og með goðsögulegu
ívafi – skýrir áhuga fólks í kvik-
myndabransanum á verkum hennar.
Viðtökur á verkum hennar
hérlendis eru merkilegur vitnis-
burður um íslenskt menningarlíf.
Bundnar voru talsverðar vonir við
Nínu eftir að hið látlausa og stílhreina
útilistaverk Móðurást var sett upp í
Mæðragarðinum við Lækjargötu árið
1928. Fjandsamlegar viðtökur Haf-
meyjunnar – sem vert er að rannsaka
nánar – um 30 árum síðar, þegar af-
straksjónin var allsráðandi, lýsa hins
vegar skorti á umburðarlyndi og víð-
sýni. Hafmeyjan situr nú óáreitt í
brunni sínum við verslunarmiðstöð að
bandarískri fyrirmynd og verk Nínu
eru viðurkenndur þáttur í íslenskri
listasögu. Verkin sem nú eru til sýnis,
eru þar kærkomin viðbót. Hin upp-
runalega hafmeyja, dálítið löskuð á
hendi, bíður í þokkafullri reisn eftir
að komast á verðugan stall.
Hafmeyjan sem ögrar
Gallerí Fold
Nína Sæmundsson, Hafmeyjan
Til 1. nóvember 2009. Opið mán.-fös. kl
10-18, lau. kl. 11 – 16, sun. kl. 14-16.
Ókeypis aðgangur.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Nína
Sæmundsdóttir
HERBERGI 408 er farsakenndur
þriller sem fjallar um hjónin Önnu
og Einar og dóttur þeirra Sonju
sem virðast lifa hamingjuríku lífi í
smábæ úti á landi. En þegar náin
vinkona fjölskyldunnar deyr á dul-
arfullan hátt fara hlutirnir á verri
veg, ýmislegt kemur í ljós um
hina yfirborðsfáguðu fjölskyldu
og af stað fer ógnvænleg at-
burðarás.
Opnunargjörningur leikhússins
er yfirheyrsla lögreglunnar yfir
persónum verksins vegna dauða
fjölskylduvinkonunnar. Auk ís-
lensks lögreglumanns hefur verið
fenginn erlendur sérfræðingur til
þess að taka þátt í yfirheyrslunni
og talar hann beint frá Helsinki
við persónur verksins. Þessi
gjörningur er lokakaflinn í verkinu
og verður tekinn upp og lagður á
netið sem hluti af netverkinu.
Netleikhúsið:
www.herbergi408.is
Finnski sérfræðingurinn:
www.todellisuus.fi
Dularfullur dauðdagi fjölskylduvinkonu
Handrit og leikstjórn: Hrafnhildur
Hagalín og Steinunn Knútsdóttir.
Tónlist og hljóðmynd: Kira Kira.
Nethönnun: Þorlákur Lúðvíksson.
Upptökur og hljóðblöndun: Sig-
urður Ingvar Þorvaldsson.
Leikarar: Aðalbjörg Árnadóttir,
Árni Pétur Guðjónsson og Harpa
Arnardóttir. Einnig: Áslaug Skúla-
dóttir, Hrafnhildur Hagalín, Stein-
unn Knútsdóttir, Jussi Johnson, taí-
lensk kona á förnum vegi, sölufólk
Víetnömsku búðarinnar.
Herbergi 408
Ingó, Egó og
Hjálmar … næstum
því eins og Gísli,
Eiríkur og Helgi 40
»