Saga - 1992, Side 377

RITFREGNIR
375
öðrum tilvikum aðeins getið hins helsta og stundum er því sleppt ef það telst
ekki merkt (t.d. 155). Ekki verður fundið að því að skort hafi samræmi í
vinnubrögðum að þessu leyti, vafasamt að gagnlegt sé að greina frá unglegu
kroti og þess vegna háð mati hverju sinni hvað tekið er með. Pess má geta að
Killroy hefur rist nafn sitt í Vatnsdalshelli en ekki annars staðar í hellunum
(237). Þetta mun vera mjög kunnur og víðförull maður.
Um vinnubrögð höfundanna hef ég annars ekkert nema gott að segja.
Starf þeirra lýsir mikilli elju og ósérhlífni; þau virðast hafa vandað sig sem
best þau gátu við að mæla hella og teikna þá og hefur það verið ærið starf.
Fyrir aftan lýsingu hvers hellis eru oftast fangamörk þeirra sem könnuðu
hellinn, ásamt dagsetningu og ártali. Stundum eru þó fangamörk og tíma-
setningar ekki tilgreind fyrir aftan lýsingar og get ég ekki séð að farið sé eftir
reglu um það. Auk upphafsstafa hinna skráðu höfunda eru RS og SB meðal
fangamarkanna en hvergi kemur fram hvaða fólk þetta er og hefur þó starf
þeirra að öllum líkindum verið töluvert. Sjálfir hafa höfundarnir oft þurft að
glíma við fangamörk í hellum, með dagsetningum og ártölum, án þess að fá
botn í þau og gefa hér lesendum kost á að spreyta sig á svipuðu verkefni.
En ekki er nóg með að höfundarnir og aðstoðarmenn hafi unnið ærið starf
við að kanna hellana og tala við heimildarmenn á hverjum stað heldur hafa
þeir aflað sér geysimikilla heimilda um þá með spurningaskrám og könnun
alls kyns rita. í inngangi segir, „Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns Islands sendi
spurningaskrá um manngerða hella til allmargra heimildarmanna, í sam-
vinnu við höfunda, haustið 1982. Um 70 manns svöruðu . . ." (13). Úrþessu
efni er unnið vendilega í bókinni og er til fyrirmyndar. Ritaskrá sýnir hvað
höfundar hafa leitað víða fanga og má nefna að sérstakur kafli er um mann-
gerða hella í öðrum löndum (47-59). Kemur fram þar að landnámsmenn
Islands hafa ekki þekkt manngerða hella annars staðar á Norðurlöndum,
þeir hafi ekki verið til. Hins vegar kunni þeir að hafa kynnst þeim á Bret-
landseyjum eða í Vestur-Evrópu eða einfaldlega tekið það upp hjá sjálfum
ser að hola sandstein og móberg. Ályktað er út frá Örvar-Odds sögu að víst sé
að á 14. öld hafi menn á íslandi þekkt til jarðhýsa á írlandi og Frakklandi (58-
9) en ekki sé ég neina knýjandi nauðsyn til að álykta þannig.
Fátt mun hafa farið fram hjá höfundunum af prentuðu máli um hellana
eða efni tengt þeim en hins vegar er auðvitað erfitt að segja til um það hvað
Urn þá kunni að leynast óútgefið. Mætti auðvitað Iengi leita og gera sér vonir
Urn árangur. Mér koma td. í hug landamerkjalýsingar frá 17. öld og bæði fyrr
°g síðar sem etv. mætti græða á enda eru sumir hellanna á merkjum (td. 190,
^95). { kirkjubókum ætti að vera unnt að sjá hvort búið hafi verið í hellum og
,eira mætti telja. En auðvitað leita menn seint af sér allan grun og einhvers
staðar verður að láta staðar numið. Höfundarnir hafa unnið það starf sem
urýnast var að vinna en geta síðar birt skrif um það sem þeim kann að verða
kunnara.
Bókin er myndarlega úr garði gerð og vekur til umhugsunar um það hvort
n°kkur útgefandi muni vanda eins til við sambærilegt verk og Menningar-
s]óður gerir hér. Myndefni er ríkulegt og uppsetning og umbrot vandað og
Srnekklegt. Helst hefði maður kannski kosið fleiri litmyndir. Mér virðist text-