Morgunblaðið - 23.11.2009, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2009
Margt erreynt ogmikið á
sig lagt til að fá Al-
þingi til að sam-
þykkja ríkis-
ábyrgð vegna
Icesave. Eitt hið
ótrúlegasta sem
stjórnvöld hafa tekið upp á til
að koma þessum klyfjum á
þjóðina er að halda því fram að
þær breytingar sem nú er
reynt að ná fram á fyrirvörum
Alþingis séu til bóta. Því er
haldið fram að Bretar og Hol-
lendingar hafi knúið í gegn
breytingar á fyrirvörunum
sem séu til bóta fyrir Íslend-
inga og þar með gegn eigin
hagsmunum.
Slíkar fullyrðingar væru
undir eðlilegum kringum-
stæðum of fjarstæðukenndar
til að þeim væri svarað. Þegar
þeim er haldið fram af fulltrú-
um íslenskra stjórnvalda og
þær eru liður í ráðabruggi til
að koma Icesave-klafanum á
Íslendinga, verður þó ekki hjá
því komist að fara yfir efnis-
atriði málsins.
Í fréttaskýringu um þetta
mál, sem birt var í Morgun-
blaðinu á laugardag, má sjá að
ríkisstjórn Íslands hefur leyft
Bretum og Hollendingum að
gera nokkrar veigamiklar
breytingar frá því Alþingi setti
fyrirvara sína í byrjun sept-
ember síðastliðins. Þessar eru
meðal helstu breytinga:
Í fyrsta lagi var með fyrir-
vörum Alþingis kveðið á um að
ríkisábyrgðin væri tímabundin
og félli úr gildi hinn 5. júní
2024. Nú eru engin tímamörk
og Íslendingar geta lent í því
að greiða þessar skuldir út í
hið óendanlega.
Í öðru lagi var áður kveðið á
um þak á heildargreiðslur ís-
lenska ríkisins upp á 6% af
hagvexti. Nú er aðeins gert ráð
fyrir þaki á greiðslur afborg-
ana, en vextir verða ávallt
greiddir að fullu.
Ætla má að vaxta-
greiðslur nemi
tugum milljarða
króna á ári.
Í þriðja lagi var
fallið frá því sem
nefnt hefur verið
Ragnars Hall-
fyrirvari, en hann fól í sér að
með úthlutun eigna Lands-
bankans skyldi fara sam-
kvæmt íslenskum lögum. Ein-
hverjum hefði þótt slíkur
fyrirvari svo sjálfsagður að
varla hefði þurft að hafa orð á
honum. Svo er þó alls ekki, því
að ríkisstjórn Íslands hefur
fallist á að íslensk lög gildi
ekki um þetta atriði nema ráð-
gefandi álit EFTA-dómstóls-
ins, eða eftir atvikum for-
úrskurður Evrópudómstólsins,
verði samhljóða niðurstöðum
íslenskra dómstóla, þar með
talið Hæstaréttar Íslands.
Í fjórða lagi var æðsta dóms-
vald Íslands einnig flutt úr
landi með því að breyta fyrir-
varanum um að viðræður við
Breta og Hollendinga yrðu
teknar upp aftur kæmi í ljós að
íslenska ríkinu bæri ekki að
taka á sig þessa ábyrgð. Nú
hefur því skilyrði verið bætt
við að EFTA-dómstóllinn gefi
álit samhljóða dómi Hæsta-
réttar og Evrópudómstóllinn
komist eftir atvikum að sömu
niðurstöðu.
Með breytingum á efnahags-
legu fyrirvörunum og með því
að varpa Ragnars Hall-
ákvæðinu fyrir róða, hefur rík-
isstjórnin fallist á að Íslend-
ingar taki á sig gríðarlega
auknar byrðar. Þar er senni-
lega um hundruð milljarða
króna að tefla.
Því til viðbótar er í meira
lagi vafasamt að stjórnar-
skráin heimili löggjafanum að
fara að ráðum ríkisstjórn-
arinnar um að flytja æðsta
dómsvald landsins út fyrir
landsteinana.
Það er rangt sem
haldið hefur verið
fram, að breytingar
á Icesave-fyrirvörum
veiki þá ekki }
Ósannindi um breyting-
ar á Icesave-fyrirvörum
Ekki fór mjögmiklum sög-
um af því hvað
gerðist á „Þjóð-
fundinum“ í Laug-
ardalshöll á dögunum. Það er
þó vafalítið að þarna var um
gott framtak að ræða og for-
svarsmenn þess gerðu sér grein
fyrir ríkri þörf á að gefa fólki
tækifæri til að horfa fram á við.
Heiti fundarins var hugsanlega
fulltilkomumikið og einstakir
sjálfskipaðir talsmenn fram-
taksins voru ekki heppilegir og
hafa tekið sig betur út við önn-
ur tækifæri, eins og sést hefur.
En allur þorrinn
var kominn á stað-
inn í jákvæðum og
göfugum tilgangi.
Engar beinharðar
tillögur hafa verið kynntar en
hugmyndir þær sem helst hafa
verið viðraðar voru fordóma-
lausar og framsæknar. Því er
vafalítið margt gott þangað að
sækja. Því eru fréttir af mót-
tökum ríkisstjórnar landsins á
afrakstri fjöldans ekki uppörv-
andi, því honum hefur verið vís-
að til „stýrihóps um sókn-
aráætlun fyrir Ísland“. Þar fór
það.
Þjóðfundarstarfi
sturtað í saltpækil}Þar fór það M
arkmiðið var göfugt þegar Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum var
komið á fót og áherslan lögð á
að stuðla að stöðugleika í
gjaldeyrismálum, en síðan hef-
ur eðli sjóðsins breyst og stórþjóðirnar eru
farnar að beita honum til að tryggja einkahags-
muni sína.
Því er fleygt að hlutverk hans sé fyrst og
fremst að sjá til þess, að erlendir kröfuhafar fái
kröfur sínar greiddar, hvort sem er frá rík-
issjóði eða einkageiranum. Sjóðurinn tryggir
þjóðarbúinu erlendan gjaldeyri, sem hefur þó
aldrei viðkomu í landinu. Hann fer beint til er-
lendra kröfuhafa.
Og skuldir einkageirans breytast smám sam-
an í skuldir ríkissjóðs.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur staðið í vegi fyrir því
að skuldir heimilanna séu afskrifaðar að hluta og hindrað
að hægt sé að gera upp við eigendur jöklabréfa með hag-
kvæmum hætti fyrir þjóðarbúið. Þá hefur sjóðurinn beitt
stjórnvöld þrýstingi, svo jaðrar við fjárkúgun, að skrifa
undir Icesave-skuldbindingarnar. Þjóðinni var ekki gefið
nokkurt færi á að fara með málið fyrir dómstóla.
Starfsmenn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins viðurkenna það
í öðru orðinu, sem þeir neita í hinu. En öllum má ljós vera
afstaða sjóðsins, enda rann áætlunin í gegn um leið og
ríkisstjórnin hafði tryggt sér þingmeirihluta fyrir málinu.
Bresk og hollensk stjórnvöld eru síðan svo
ósvífin að láta sem þau hafi ekkert með drátt-
inn að gera. Og allt í einu verður réttlætið af-
stætt í samskiptum ríkja. Það er eins og allir
verði á eitt sáttir, íslensk stjórnvöld, bresk
og hollensk, um að réttlæti sé málinu óvið-
komandi. Þetta snúist bara um hagsmuni.
Aftur og aftur heyrist að við getum ekki beð-
ið lengur – eftir því að vera beitt órétti! Og
Íslendingar beygja sig undir hið erlenda
vald.
Það er af sem áður var.
Af hverju standa Íslendingar ekki við
sannfæringu sína? Getur verið að kynslóð-
irnar, sem stóðu á Þingvöllum í rigningunni
17. júní 1944, hafi borið meiri virðingu fyrir
sjálfstæði þjóðarinnar?
Eða hvarflar að mönnum að lífsgæðin, sem eru afrakst-
ur þrotlausrar baráttu eldri kynslóða við erfið skilyrði á
norðurhjara veraldar, séu náttúrulögmál?
Á meðan forstjórar sjúkrahúsanna berjast við að spara
milljón hér og milljón þar, þá nemur gengistapið af Ice-
save-samningnum eitt og sér tugum þúsunda milljóna.
Þá er sjálft Icesave-lánið eftir, stóra kúlulánið og vext-
irnir af því. Og ekki farið að huga að því enn að afla nýrra
gjaldeyristekna til að mæta skuldbindingum í kjölfar
bankahrunsins.
En þetta er nýja Ísland. pebl@mbl.is
Pétur Blöndal
Pistill
Nýja Ísland II
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
M
yndin skýrist æ bet-
ur af því hvernig
kreppan leikur al-
mennt launafólk á
Íslandi. Í glænýrri
Gallupkönnun meðal félagsmanna
stéttarfélaganna Eflingar, Hlífar og
Verkalýðs- og sjómannafélags
Keflavíkur, svonefndra Flóa-
bandalagsfélaga, er að finna ítarleg-
ar upplýsingar um kjör og hagi
stórs hluta launþega. Innan vé-
banda þessara félaga eru hátt í 30
þúsund launþegar á suðvesturhorni
landsins. Félögin hafa staðið að
sambærilegum könnunum á umliðn-
um árum og því er hægt að bera
saman áhrif kreppunnar á kjör
verkafólks á umliðnum árum.
Háværar viðvaranir um að fólk
muni flýja land í stríðum straumum
fá ekki hljómgrunn í þessari könn-
un. Yfir 70% svarenda sem misst
hafa vinnuna segjast vera að leita
sér að vinnu hér á landi en einungis
4,5% hyggjast leita fyrir sér erlend-
is. Þá stefna um 17% þeirra á að
fara í nám. Ef niðurstöðurnar eru
skoðaðar nánar kemur þó í ljós að
yngsta fólkið, á aldrinum 16-24 ára,
sker sig nokkuð úr. Aðeins rúmur
helmingur þeirra, eða 53%, sagðist
vera að leita sér að vinnu á Íslandi.
Innan verkalýðshreyfingarinnar
finnst mönnum hvað merkast
hversu mikil samheldni er meðal
launafólks um áherslu á hækkun
lægri launa. Níu af hverjum tíu eru
sammála þessu, jafnvel þótt það
þýði að hækkun lægstu launa yrði á
kostnað þeirra sem hafa hærri laun.
Þá vekur sérstaka athygli að
könnunin leiðir í ljós að um helm-
ingur þeirra sem ganga atvinnu-
lausir er látinn afskiptalaus. Um
helmingur hópsins segist hafa feng-
ið aðstoð, tilboð um vinnu eða nám
en hinn helmingurinn telur sig ekki
hafa fengið neitt af þessu. „Mér
finnst mjög mikið áhyggjuefni að
sjá hversu slæm niðurstaðan er
gagnvart Vinnumálastofnun því
tæplega 50% þeirra sem svara telja
sig ekki hafa fengið neina þjónustu
af hálfu Vinnumálastofnunar. En
hitt er jákvætt fyrir stofnunina að
af þeim sem fengu þjónustu töldu
yfir 80% sig hafa fengið góða þjón-
ustu. Það er verk að vinna,“ segir
Sigurður Bessason, formaður Efl-
ingar.
Samdráttur í atvinnulífinu hefur
leitt til þess að fjórir af hverjum tíu
hafa orðið fyrir einhvers konar
launa- eða kjaraskerðinguu á und-
anförnum 12 mánuðum vegna sam-
dráttar. Rúmur helmingur þeirra
sem segja kjör sín hafa verið skert
segir að það hafi verið gert með yf-
irvinnubanni, síðan kemur lækkað
starfshlutfall og lægri bónusar.
Nær fimmti hver launþegi sem hef-
ur orðið fyrir skerðingu hefur orðið
fyrir beinni launalækkun. Langmest
hefur hún orðið í bygginga- og
mannvirkjagerð þar sem 73% svar-
enda sögðust hafa orðið fyrir launa-
eða starfskjaraskerðingu á seinustu
12 mánuðum. 53% iðnaðarmanna og
55% bílstjóra og tækjamanna hafa
mátt þola skerðingu á launum og
54% verkstjóra og flokksstjóra.
Hlutfallið er lægst meðal þjónustu-,
sölu- og afgreiðslufólks eða 27%.
Könnunin var gerð meðal 3.000
félagsmanna í september og októ-
ber. Endanlegt úrtak var 2.100
manns og svarhlutfallið 48%.
40% hafa mátt þola
skerðingu á kjörum
Breytt kjör
Sp.: Ert þú að leita þér að vinnu á Íslandi eða
erlendis eða stefnir þú að því að fara í nám?
Sp.: Hafa launa- og starfskjör þín verið skert á
undanförnum 12 mánuðum vegna samdráttar?
Nei
60,4%
Já
39,6%
Er að leita að vinnu á Íslandi 73,5%
Stefni
að því að
fara í
nám
15,1%
Er að leita að vinnu erlendis 3,7%
Annað
7,7%
Sp.: Hefur þú dregið úr útgjöldum til einhverra
neðangreindra þátta vegna verri fjárhagsstöðu
eða hækkandi verðs á sl. 12 mánuðum?
Sp.: Hvernig hafa launa- eða
starfskjör þín verið skert?
Já, til ferðalaga
Til húsgagna, tækja, farartækja
Til tómst., skemmt., fjölmiðla
Til matarinnkaupa
Til eldsneytiskaupa
Til heilbrigðisþjónustu
Nei
71,6%
63,2%
62,6%
55,6%
50,7%
19,3%
12,2% He
im
ild
:C
ap
ac
en
tG
al
lu
p
Yfirvinnubann
Skert starfshlutfall
Skerðing á aukagr./bónus
Lækkun launa
Aukin vinna án launah.
Skerðing á hlunnindum
Með öðrum hætti
49,6%
26,8%
18,9%
18,8%
15,4%
12,6%
7,5%
Ítarleg könnun meðal 30 þúsund
launamanna í Flóafélögunum
varpar ljósi á áhrif kreppunnar.
Þar má sjá að helmingur atvinnu-
lausra hefur enga aðstoð fengið
eða tilboð um vinnu eða nám.
Um 53% launamanna innan Flóa-
bandalagsins hafa mjög miklar
eða frekar miklar áhyggjur af
fjárhagslegri stöðu sinni sam-
kvæmt könnun Gallup. Þeir sem
hafa frekar litlar, mjög litlar eða
engar áhyggjur eru um fjórð-
ungur þátttakenda. Þá telja
57,1% þeirra sem eru á vinnu-
markaði líklegt að þeir verði í
sama starfi og þeir eru í núna
eftir þrjú ár. Rúm 28% telja það
hins vegar ólíklegt.
Fólk hefur greinilega mestar
áhyggjur af verðbólgu og háum
vöxtum en lág laun voru í öðru
sæti þegar spurt var hverjar
væru helstu ástæður þess að fólk
hefur áhyggjur af stöðu sinni.
Um fimmti hver aðspurðra hef-
ur leitað fjárhagslegrar aðstoðar
en um 80% hafa ekki gert það.
Flestir leita aðstoðar hjá við-
skiptabanka sínum en margir
segjast líka hafa leitað til vina og
kunningja. Stærstu hóparnir sem
leita sér aðstoðar eru þeir sem
eru án atvinnu eða á uppsagn-
arfresti svo og aldurshópurinn 25
til 44 ára.
Ríflega 40% segjast hafa tek-
ið út séreignarsparnað sinn.
20% leita
fjárhagsaðstoðar
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon