Skólablaðið - 01.02.1956, Page 20

99 -
ekki einhlít, og hef ég þá fyrst og fremst
íslenzkar aðstæður í huga.
Ef íslenzku þjoðinni hefur orðið það á,
að láta sérhelzti fátt um finnast sum skáld
sín í hopi yngri kynsloðarinnar - og þau
eru ekki ýkjamörg - þá er mér það ekki
til efs, að þau bera ærna sök á því sjálf.
Skáldin hafa mörg hver í list sinni fjarlægst
raunveruleikann í lífsstríði þjoðar sinnar
og afleiðingin orðið sú, að fjöldinn fjar-
lægist list þeirra meir og meir. Þjóðin
verður þá ekki lengur vör við þá lífæð ald-
arinnar í list skáldsins, sem þó er ein fær
um að veita henni næringu, frjóan sköpun-
armátt og eilíft líf. Þegar svo er komið,
er hætt við að skáldið dagi uppi, að það
verði að bráð fáránlegum leik með inni-
haldslaust form eða lífvana stælingum á
list liðinna tíma. Mikið djup verður stað-
fest milli skáldsins og þjóðarinnar. Þar
með er þráðurinn að ofan, tengsl skáldsins
við þjóð sína og vandamál hennar, rofinn,
listin orðin einangrað og óskynrænt fyrir-
bæri, er aldrei öðlast almennt gildi, og á
það eitt fyrir höndum að fyrnast og deyja.
Annars var það upphaflega ekki mín
meining að halda neina líkræðu yfir ís-
lenzkri lista- og bókmenntastarfsemi.
Þvert á móti virðist mér sem mikilla tíð-
inda sé að vænta úr þeirri átt á næstunni,
eftir öllum sólarmerkjum að dæma. En
fyrst ég á annað borð hef gerst svo djarfur,
að draga í efa sum viðhorf Ólafs skálds til
listar, þá ber mér reyndar skylda til að
gera einhverja grein fyrir eigin viðhorfum,
hversu ómerkileg sem þau annars kunna að
vera. Það verður þó að bíða betri tíma,
því ég þykist vita, að mér mundi þá aldrei
fyrirgefinn langhundur þessi og "á skal að
ósi stemma". Þo get ég ekki stillt mig um,
að minnast á þessi ummæli Ó. J. , því þau
eru eins og töluð út úr mínu hjarta: "Áhuga-
leysi í listum er óþolandi af menntuðum
manni. " Og því vildi ég mega bæta við, að
hver sá, er einhverra hluta vegna hefur
farið á mis við list og mennt, hefur haft
vafasaman ábata af viðdvöl sinni á þessum
hnetti.
Og hvert það þjóðfélag, sem þannig er
úr garði gert, að einungis fámenn yfirstétt
fær notið listarinnar, má fara veg allrar
veraldar fyrir mér, og mun ég þess vegna
gráta þurrum tárum.
Á meðan einhverri yfirstétt helzt uppi
óátalið að misnota listina í afrurhaldssöm-
um tilgangi, er hún lífvana list„ Blóma-
skeið listarinnar hefst því ekki fyrr en
hún er orðin sameign fólksins í hinu stétt-
lausa samfélagi sósíalismans.
5.
Eftir nokkrar vangaveltur um notagildi
kristindóms fyrir mannfólk 20. aldar, kemst
Ólafur jónsson að þeirri skynsamlegu nið-
urstöðu, að það muni harla lítið vera. Er
þá merkum áfanga náð, en þó er viðbúið,
að sú gamla spurning leiti enn á hugann:
hvað nú, ungi maður ?
Og ekki stendur á svari: "Mér er næst að
halda, að vér trúum á manninn sjálfan„„„„
hinn einskisverða mann; lífið sjálft. "
Mikil er trú þín maður. Og mér er
spurn: Er unnt að leggja átrúnað á slíkt
goð, sem homo spiens 20. aldar, nema
með því að gera jafnframt annað tve^gja:
Að loka augunum fyrir þeim umsnuningi
mannlegs eðlis og umturnun heilbrigðar
skynsemi, sem er fylgifiskur ríkjandi
þjóðfélagshátta eða að öðrum kosti, sjá
manninum einhvers staðar undankomu
auðið burt frá þessu tilverustigi mann-
legrar smæðar?
Nei, sannleikurinn er sá, það er ekki
hægt.
En nú vill svo heppilega til, að mann-
fólkið á eina undankomuleið, en því mið-
ur aðeins eina : Leið sósíalismans„
íslenzkri þjóð er nú sá vandi á hönd-
um að heyja tvísýna baráttu fyrir til-
verurétti í stórum heimi. Su baratta
verður aldrei háð, meðan synir þjóðar-
innar veslast upp í svartnætti efasemda
og hugarvíls. Efinn er fyrsta lífsmark
og andlátsstuna þeirrar þjóðfélagsstéttar,
sem nú er að syngja sitt síðasta vers,
og sem lífsskoðun er hann vargur í
véum íslenzku þjóðarinnar.
Á okkar dögum er hið eina sem
gildir, að vera - eða vera ekki.
"Og járnið skaltu hamra heitt, að
hika er sama og tapa."
J. B. H.