Skólablaðið - 01.02.1956, Qupperneq 23

- 102 -
lRGT hefur verið skrafað
og skrifað her á fslandi
undanfarin ár um fræðslu-
mál. Margvíslegar skoðan-
ir hafa heyrzt. Allt frá
dögum Jons Thorcilliusar
lafa verið til raddir, sem
a auka menntun lands-
manna, og aðrar, sem telja aukna
menntun og skolagöngu aðeins vera þjoð-
inni til tjóns.
Þegar á 18. öld fóru að koma fram til-
lögur um almennt skólahald á fslandi.
En þá álitu stjórnendur landsins, að pen-
ingunum væri betur varið í stríð gegn
hinum svensku og öðrum djöfuls skálkum
en að mennta nábýlendur helvítis. Fyrst
um miðja 19. öld er stofnsettur barna-
skóli, sem hefur starfað óslitið síðan,
- barnaskólinn á Eyrarbakka.
En enginn skyldi halda, að tekizt hafi
að koma þessum barnaskóla á fót mót-
mælalaust. Ekki er fyrr búið að ákveða
um stofnun hans, en nokkrir bændur úr
sveitunum í kring semja mótmælaávarp,
hvar segir, að vitleysa eins og skólahald
verði slíkur baggi á fjárhag sveitanna, að
stóra hættu hafi í för með ser. Þess
vegna eigi engan skóla að stofnsetja. En
þessir menn fengu hér ekki að ráða.
Síðan hefur margt gerzt í fræðslumál-
um þjóðarinnar. Miklar framfarir hafa
att sér stað. Barnaskólar eru nú alls
staðar á landinu. Héraðsskólar alls stað-
ar líka. Menntaskólarnir eru orðnir þrír.
En við næstum sérhvert spor, er stigið
var til aukinnar menntunar íslendinga,
heyrðust raddir, er töldu það spor aðeins
vera til óheilla. Næstum sérhver fram-
faratilraun í fræðslumálum kostaði bar-
áttu. Margt, sem nú þykir sjálfsagt, var
einu sinni deiluefni. Alltaf voru til menn,
sem álitu, að aukin menntun yrði alþýð-
unni aðeins til tjóns og kostnaðurinn af
þeim skólum, er stofnsetja átti, eyði-
legði fjárhagsafkomu þjóðarinnar. Og
slíkir menn eru til enn þá.
Fyrst í stað var lögð aðaláherzlan á
að auka almenna menntun þjóðarinnar.
Barnaskólar og héraðsskólar voru víðs
vegar settir á stofn. En þegar lífsskil-
yrði þjóðarinnar urðu betri fjölgaði þeim
unglingum, er höfðu efni á að hefja
langskólanám. Brátt tóku héraðsskólarn-
ir, sem upphaflega var það hlutverk
ætlað að svala örlítið þekkingarþorsta
bændasonanna og búa þá betur undir
væntanleg bústörf en áður var, að undir-
búa nemendur sína undir framhaldsnám.
Nú er sá tími liðinn, að litið sé upp til
gagnfræðinganna sem ákaflega "mennt-
aðra" manna, af því að meðal þjóðar-
innar eru komnir svo margir menn þeim
menntaðri. Til þessa tíma líta margir
af okkar gömlu skólamönnum með mikl-
um söknuði, vilja helzt færa öll fræðslu-
mál þjóðarinnar í sama, gamla, , ástkæra
horfið.
Þegar þeim tók að fjölga, sem lögðu
út á braut langskólanáms, var eðlilegt,
að kröfur kæmu fram um fleiri mennta-
skóla. - Gagnfræðaskólinn á Akureyri
tók eftir 1920 að beiðast þess að mega
útskrifa stúdenta. En slíkt og þvílíkt
varð að hneykslunarhellu þáverandi
ráðamönnum þjóðarinnar. Það kom ekki
til mála. Stúdentar voru þegar orðnir
allt of margir. ) Þá voru útskrifaðir um
það bil 7-8 sinnum færri stúdentar á