Morgunblaðið - 13.01.2010, Qupperneq 15

Daglegt líf 15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JANÚAR 2010
Útsalan hefst í dag kl. 10
Klappastíg 44 - sími 562 3614
Innleggsnótur og gjafakort í fullu gildi á útsölunni
ÚTSALA
Frá náttúrunnar hendi kem-ur koffín meðal annarsfyrir í kaffi, tei og kakói.Koffín er einnig notað
sem bragðefni og m.a. sett í dökka
kóladrykki, jafnt sykraða og syk-
urlausa, auk orkudrykkja.
Á undanförnum árum hefur úrval
drykkja sem innihalda koffín aukist
umtalsvert í matvöruverslunum.
Aðallega er um er að ræða orku-
drykki og svokölluð orkuskot, sem
innihalda mikið magn koffíns (>
150 mg/l), auk annarra örvandi efna
s.s. ginsengs og guarana. Flestir
orkudrykkir innihalda að auki jafn-
mikið eða meira af viðbættum sykri
og gosdrykkir sem getur stuðlað að
ofþyngd og offitu. Auk þess sem
sykurinn skemmir tennurnar.
Koffín er vanabindandi efni og
börn og unglingar sérstaklega við-
kvæm fyrir áhrifum þess. Koffín
veldur útvíkkun æða, örari hjart-
slætti og auknu blóðflæði til allra
líffæra. Einnig hefur koffín áhrif á
öndun, meltingu og þvagmyndun.
Mikil neysla á koffíni getur valdið
höfuðverk, svima, skjálfta, svefn-
leysi, hjartsláttartruflunum og
kvíða. Einstaklingsbundið er hve-
nær of mikið magn koffíns fer að
valda neikvæðum áhrifum.
Börn og unglingar
Hámark daglegrar koffínneyslu
fyrir börn og unglinga er sett við
2,5 mg fyrir hvert kíló líkams-
þyngdar sem þýðir að barn sem
vegur 20 kíló ætti ekki að neyta
meira en 50 mg af koffíni á dag. Til
samanburðar er gott að vita að hálf-
ur lítri af kóladrykk gefur um 65
mg af koffíni. Ekki ætti að nota
orkudrykki til að slökkva þorsta eft-
ir íþróttaæfingar eða á meðan á
þeim stendur. Það getur aukið
vökvatap líkamans enn frekar
vegna áhrifa koffíns á þvagmyndun.
Einnig getur neysla á orkudrykkj-
um samhliða hreyfingu valdið hjart-
sláttartruflunum.
Innihaldi drykkur koffín kemur
það fram í innihaldslýsingu. Ef koff-
ínmagn fer yfir 150 mg/l er hann
merktur á eftirfarandi hátt „inni-
heldur mikið af koffíni“ (á ensku:
„High caffeine content). Mikilvægt
er að foreldrar og forráðamenn
barna og unglinga fylgist vel með
því að þau neyti ekki orkuskota og
koffínríkra orkudrykkja og börn yf-
irhöfuð ekki orkudrykkja. Drykk-
irnir henta þeim ekki.
 Blandið ekki orkudrykk saman
við áfengi þar sem dæmi eru um að
einstaklingar hafi fengið miklar
hjartsláttartruflanir við slíkar að-
stæður.
Hollráð um heilsuna
Mikilvægt að fylgjast vel með
koffínneyslu barna og unglinga
Jóhanna Eyrún Torfadóttir og Hólm-
fríður Þorgeirsdóttir, verkefnis-
stjórar næringar, Lýðheilsustöð.
Koffínneysla
Hámarksneysla
koffíns á dag fyrir
mismunandi hópa:
Fullorðnir
400mg koffín
Barnshafandi konur
200 mg koffín
Börn og unglingar
2,5 mg koffín/kg*
*Dæmi: Hámarksneysla barns
eða unglings sem vegur 40 kg
væri: 40 x 2,5 = 100 mg.
Orkuskot (50-60 ml)
Orkudrykkur (500ml)
Kaffibolli (200ml)
Kóladrykkur (500ml)
Svart te (200ml)
Dökkt súkkulaði (50g)
Dæmi ummagn koffíns í drykkjum og súkkulaði
(mg koffín)
80- 220
allt að 160
100
65
35
33
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Áhugi á fuglum, fuglaverndog fuglaljósmyndun hefurvaxið gríðarlega. Félögum íFuglavernd hefur fjölgað
um 25% milli ára undanfarið,“ segir
Hólmfríður Arnardóttir, fram-
kvæmdastjóri Fuglaverndar, og bæt-
ir við að núna séu félagsmenn tólf
hundruð og dreifðir um allt land.
„Það er áhugavert að konum hefur
fjölgað mjög mikið í félaginu og
margir náttúruverndarsinnar eru
einnig meðlimir í Fuglavernd. Ætl-
unin er að félagsmenn verði um eitt
prósent landsmanna í náinni framtíð.“
Fuglahúsin reynast vel
Hólmfríður segir fugla vera
stærsta villta dýrahóp Íslands og
markmið félagsins að verndun fugla
verði hagur sem flestra. „Margt af því
sem við erum að gera er ætlað til að
stuðla að betri vitund um fuglalífið í
kringum okkur. Til dæmis garð-
fuglakönnun sem byggist á því að
hvetja fólk til að telja fugla í garð-
inum hjá sér, hvað þeir eru margir og
hverrar tegundar og senda upplýs-
ingarnar til okkar. Þetta er liður í því
að vekja áhuga fólks á fuglum, virkja
það til að hugsa um og fæða fuglana í
harðæri. Við viljum að sem flestir
beiti sér fyrir velferð fugla almennt.
Við seljum sérstök fuglahús svo fólk
geti hænt að sér fugla, gefið þeim að
borða, veitt þeim hreiðurstæði og not-
ið þess að hafa fugla í garðinum eða
við sumarbústaðinn.“
Fuglaljósmyndun vaxandi
Hólmfríður segir gaman að fylgjast
með fuglum og ferðum þeirra. „Fugl-
ar virða engin landamæri og við fáum
marga sjaldgæfa fugla hingað sem
koma við á leið sinni frá Evrópu til
annarra heimsálfa. Við reynum líka
að skrá alla flækinga og fólkið í land-
inu hjálpar okkur við það með því að
láta okkur vita þegar það verður vart
við einhvern ókunnan fugl. Sumir
flækingarnir hreinlega fjúka hingað
ef vindáttin er þeim ekki hagstæð.“
Fuglaskoðun er eitt af því sem
Fuglavernd vinnur að og félagið
stendur reglulega fyrir fuglaskoð-
unarferðum. „En fólk getur líka farið
á eigin vegum og við erum að vinna í
því að færa inn á síðuna okkar yfirlit
yfir þá staði sem auðvelt er að heim-
sækja með fuglaskoðun í huga.
Fuglaskoðunarskýli eru víða um
landið og þá getur fólk verið þar í
skjóli fyrir veðri og vindum og án
þess að fæla fuglana burt. Oft þarf að
bíða mjög lengi eftir ákveðnum fugl-
um, eða rétta augnablikinu til að
smella af mynd,“ segir Hólmfríður og
bætir við að eftir tilkomu stafrænna
myndavéla hafi fuglaljósmyndurum
fjölgað mjög mikið og meðal fé-
lagsmanna í Fuglavernd sé fjöldi frá-
bærra ljósmyndara. „Að öðrum ólöst-
uðum nefni ég Skúla Gunnarsson en
hann hefur stundað bæði fuglaskoðun
og fuglaljósmyndun í áratugi. Fugla-
ljósmyndun er ögrandi viðfangsefni
og krefst margra eiginleika, til dæmis
mikillar þolinmæði. Við héldum
ljósmyndasýningu í fyrra og úrval
þeirra mynda er á dagatali okkar fyr-
ir árið 2010. Þetta var í fyrsta sinn
sem við héldum slíka sýningu og ekki
ólíklegt að það verði árlegur við-
burður.“
Endurheimt votlendis
spornar gegn hlýnun jarðar
Hólmfríður segir marga fuglaskoð-
ara fara til annarra landa í þeim til-
gangi að skoða fugla og/eða ná af
þeim myndum. „En erlendum ferða-
mönnum sem koma hingað til lands í
þeim tilgangi að skoða og mynda
fugla hefur einnig fjölgað mjög. Stað-
reyndin er sú að það ferðast fleiri um
veröldina á hverju ári í fuglaskoð-
unarferðum en í golfferðum. Þetta
segir mikið um það hversu áhuga-
málið er útbreitt um allan heim.“
Sumar fuglaskoðunarferðir á veg-
um Fuglaverndar eru í samvinnu við
önnur umhverfissamtök, enda er
fuglavernd mjög tengd allri nátt-
úruvernd. Endurheimt votlendis er til
dæmis mál sem Fuglavernd hefur
tekið að sér að berjast fyrir, en það
snýst um miklu meira en fuglavernd.
Það snýst um allt líf á jörðinni, en
endurheimt votlendis spornar gegn
hlýnun jarðar og dregur úr losun kol-
vetnis úr mýrum.
Barist um að fá að
sinna fuglatalningu
„Eitt af stóru verkefnunum okkar
er Friðland í Flóa sem við sjáum um í
samvinnu við sveitarfélagið Árborg.
Þar er búið að endurheimta votlendi
og tjarnir og þar hefur fuglum fjölgað
gríðarlega. Þetta er stórt svæði og
þar er fín aðstaða fyrir fuglaskoðara,
meðal annars gott skýli. Við verðum
með reglulegar fuglaskoðunarferðir
þangað í vor og sumar.“
Þó nokkuð er um að fólk frá öðrum
löndum hafi samband við Fuglavernd
og vilji vinna sjálfboðastarf í hennar
þágu. „Við höfum meðal annars feng-
ið fólk frá Veraldarvinum til að starfa
við að endurheimta votlendið í Flóan-
um. En það er líka fjölmargt íslenskt
fólk í Fuglavernd sem vinnur mikla
og óeigingjarna sjálfboðna vinnu fyrir
félagið. Sumt er vinsælla en annað og
stundum er nánast slegist um að fá að
sinna fuglatalningu á ákveðnum
svæðum.“
Fuglavernd er náttúruvernd
Fleiri ferðast um veröld-
ina á hverju ári í fugla-
skoðunarferðum en í golf-
ferðum. Vaxandi áhugi er
fyrir þessum stærsta
villta dýrahópi Íslands.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gaman Hólmfríður og Arnór Flóki sonur hennar leika sér með litla kríu.
Ljósmynd/Skúli Gunnarsson
Nálægð Sindri Skúlason kemst hér nálægt skúm til að mynda hann á hreiðri.
www.fuglavernd.is
FUGLAVERND er stytting á
nafninu Fuglaverndarfélag
Íslands en það var stofnað
árið 1963. Björn Guðbrands-
son læknir stofnaði félagið
ásamt öðrum en það var
gert fyrst og fremst í kring-
um örninn en hann var frið-
aður hér á Íslandi árið 1913.
Ísland var fyrsta landið sem
friðaði örninn. Fyrstu þrjá
áratugina eftir stofnun fé-
lagsins snerist starfið að
mestu um verndun arnarins,
afkomu hans og útbreiðslu.
Í seinni tíð hefur starfið
þróast og breyst og Fugla-
vernd hefur verið með ýmis
baráttumál á sinni könnu,
meðal annars að end-
urheimta votlendi en félagið
barðist líka gegn virkjun í
Þjórsárverum og á hálendi
Austurlands, Kárahnjúkum,
þar sem miklu fuglalífi var
fórnað.
Af einstökum baráttu-
málum má nefna að Fugla-
vernd fékk blesgæsina frið-
aða árið 2006 en hún er
kennd við Grænland þar sem
hún verpir en hefur við-
komu hér á landi tvisvar á
ári.
Einnig vann félagið að
tímabundinni friðun rjúp-
unnar.
Í hverjum mánuði yfir
vetrartímann stendur Fugla-
vernd fyrir fræðslufundum
þar sem ýmist koma fugla-
skoðarar og segja frá ferð-
um sínum eða sérfræðingar
segja frá ákveðnum fugla-
tegundum, atferli fugla eða
fuglarannsóknum.
Fuglavernd gefur út
fugladagatöl, tækifæriskort
með fuglamyndum og árs-
ritið Fugla (nýjasta heftið
kom út í desember 2009), en
það er hugsað fyrir allt
áhugafólk um fugla.