SunnudagsMogginn - 06.02.2011, Blaðsíða 22

22 6. febrúar 2011
1989. 2011. Mótmælin á götum Kaíró und-
anfarna daga minna á uppreisn fólksins í
Austur-Evrópu fyrir rúmum 20 árum. Var
neistinn, sem kviknaði í Túnis, að verða að
báli? Var það mögulegt að almenningur í
arabalöndunum gæti eftir áratuga einræði
og harðstjórn kastað af sér okinu? Og var
annað hægt en að hrífast með þegar und-
irokaðar þjóðir kasta frá sér óttanum eftir
áratuga ógnarstjórn og bjóða kúgurum
sínum birginn? Kröfur mótmælendanna
voru þær sömu og í Austur-Evrópu á sín-
um tíma. Þær sömu og almenningur í Íran
setti fram í fjöldamótmælunum þegar
stjórnvöld stálu kosningunum 2009. Gegn
kúgun og spillingu, með frelsi og lýðræði.
Þegar bullur faraós, Hosnis Mubaraks,
létu til skarar skríða á Tahrir-torgi í Kaíró
– torgi frelsisins – heyrðist aftur bergmál
frá 1989. Nú var það hins vegar Torg hins
himneska friðar í Peking þar sem mót-
mæli stúdenta voru brotin á bak aftur með
valdi á sínum tíma.
Bullur Mubaraks
Egypski herinn hafði umkringt torgið síð-
an á laugardag fyrir viku án þess að aðhaf-
ast frekar. Á miðvikudag hleypti hann
bullunum inn á torgið og fylgdist aðgerð-
arlaus með þegar þær réðust á andstæð-
inga Mubaraks. Grjóti og molotov-
kokkteilum rigndi og blikaði á hnífsblöð.
Nokkrir árásarmenn náðust og sýndu
skilríki þeirra að þeir voru borgaralega
klæddir lögreglumenn, aðrir virtust koma
úr gengjum, sem njóta stuðnings rík-
isins, svokölluðum „baltagía“, eða
vera ríkisstarfsmenn. Sex hundruð
manns særðust og einn var drep-
inn.
Mubarak hefur sagst ætla að
sitja fram að næstu kosn-
ingum. Mótmælendur vilja
að hann fari strax. Nú er
spurningin hvort Mub-
arak takist að kalla óttann
fram aftur með ofbeldi.
Stuðningurinn við and-
ófið er hins vegar hálfvolgur
á Vesturlöndum. Einræðisherr-
arnir hafa verið Vesturlöndum
nytsamlegir í að viðhalda
stöðugleika. Stöðugleikinn kann
að kosta sitt, en hann er betri en ring-
ulreiðin. Þannig hljómar líka ákall ein-
ræðisherranna: Við eða glundroðinn.
Evrópusambandið studdi Zine el-
Abidine Ben Ali svo árum skipti með
Frakka, hina gömlu nýlenduherra Túnisa,
í fararbroddi. Þegar Nicolas Sarkozy, for-
seti Frakklands, var í Túnis 2008 sagði
hann að Frakkar væru „fremsti félagi
Túnis á öllum sviðum“ og Frédéric Mitt-
errand, menntamálaráðherra Frakklands,
sagði að það væru „algerar ýkjur“ að kalla
Ben Ali einræðisherra. Nú segir Sarkozy að
hann hafi ekki áttað sig á stöðunni í Túnis
og vanmetið örvæntingu íbúa landsins:
„Þegar maður stendur einhverjum svona
nærri skortir mann nauðsynlega fjarlægð
til að raunverulega skilja tilfinningar
hans.“
Þögn Evrópu lengdi í einræðinu
Rachid Gannouchi, hófsamur ísl-
amistaleiðtogi (það er ekki mótsögn í
sjálfu sér), sem var í útlegð, var spurður
hvort Evrópa hefði brugðist: „Evrópa
fylgdi eftir sínum hagsmunum og sveik
með því gildi sín,“ sagði Gannouchi í við-
tali við Der Spiegel. „Evrópa hlóð Ben Ali
viðurkenningum á meðan hann myrti
þjóð sína heima fyrir. Þögn Evrópu lengdi
í einræðinu.“
Hvað má þá segja um Egyptaland?
Gamal Abdel Nasser var vissulega einráð-
ur, en hann naut þó lýðhylli og hafnaði
spillingu. Þegar hann dó árið 1970 fóru
milljónir manna á götur út við
jarðarförina, hrópuðu nafn hans
og grétu.
Anwar Sadat tók við af Nass-
er. 1978 skrifaði hann undir
friðarsáttmála við Ísrael sem
kenndur er við Camp David.
Sadat var myrtur í banatilræði
1981 og við tók Mubarak, sem hafði
verið varaforseti. Mubarak hefur
aldrei tekist að ná lýðhylli, en
hann hefur verið lífseigur í emb-
ætti, það hefur jafnvel verið kallað
hans eini hæfileiki. Eftir Camp David
hafa Bandaríkjamenn dælt rúmlega 60
milljörðum dollara til Egyptalands.
Mubarak hefur fengið 1,3 milljarða
Aðþrengdir
einræðis-
herrar
Líkt og þegar járntjaldið hrundi fyrir tveimur
áratugum fer nú bylgja mótmæla um arabaheim-
inn. Nú reyna valtir einræðisherrar að höfða til
gamalla bandamanna með því að segja að þeir
hafi tryggt stöðugleika, en fall þeirra þýði óvissu
og glundroða. Fyrir þennan stöðugleika hefur
frelsi hundraða milljóna manna verið fórnað.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Mótmælendur leggjast á bæn á Tahrir-torgi í Kaíró, höfuðborg Egyptalands, á föstudag.
Mótmælandi hefur skó sinn á
loft á meðan Mubarak heldur
sjónvarpsávarp til að sýna for-
setanum lítilsvirðingu.