SunnudagsMogginn - 06.02.2011, Blaðsíða 36

36 6. febrúar 2011
L
eikarinn Paul Newman lék í 58 kvikmyndum og hlaut
verðlaun og viðurkenningar fyrir leik sinn. Hann var 10
sinnum tilnefndur til Óskarsverðlauna og hlaut þau árið
1986 fyrir leik sinn í myndinni Color of Money. Hann lést
árið 2008, 83 ára gamall og auðvitað hlaut ævisaga hans að verða
skrifuð. Kvikmyndagagnrýnandinn Shawn Levy tók að sér verkið.
Hann var reyndar byrjaður á ævisögunni meðan Newman var enn á
lífi. Þá lét Levy sig dreyma um að hitta Newman en leikarinn hafði
alls engan áhuga á að ævi sín yrði skráð og neitaði allri samvinnu.
Það gerði fjölskylda Newman sömuleiðis. En Levy hélt ótrauður
áfram og sendi frá sér bókina Paul Newman – A Life, sem er skrifuð
af mikilli hlýju og virðingu í garð leikarans. Bókin hefur fengið
einkar góða gagnrýni og vakið athygli því þar er að finna nýjar upp-
lýsingar um einkalíf leikarans.
Paul Newman þreyttist á því að segja að velgengni sín í lífinu
stafaði af heppni. Hann bjó að góðum bakgrunni, faðir hans
stundaði verslunarrekstur og fjölskyldan bjó við fjár-
hagslegt öryggi. Hann lærði leiklist, lék á Broad-
way og fékk hlutverk í kvikmyndum. Árið 1949,
24 ára gamall kvæntist hann ungri leikkonu og
fyrirsætu, Jaqueline. Á skömmum tíma eign-
uðust þau son og tvær dætur. Sonurinn
Scott var strax sem barn afar erfiður og
fékk skapofsaköst sem ekki varð ráðið við.
Leikferill Newman tók tíma frá fjölskyld-
unni og hann eyddi æ minni tíma heima
við. Hann kynntist ungri leikkonu Joanne
Woodward og varð gagntekinn af henni.
Newman hafði verið í hjónabandi í átta
ár, átti þrjú ung börn og var hættur að
elska konu sína. Kona hans var treg til
að slíta hjónabandinu en samþykkti
það þó loks. Newman og Woodward
gengu í hjónaband sem varð einkar far-
sælt, þótt ekki hafi það verið áfalla-
laust.
Ástríkt hjónaband
Joanne Woodward sagði að það
hefði styrkt samband þeirra að þau
hefðu verið vinir áður en þau urðu
elskendur. Hún sagði að á milli
þeirra ríkti fullkomið traust og þau
gætu sagt hvort öðru allt. Á marg-
an hátt voru þau andstæður. Hann
gekk yfirleitt illa til fara, var með
bíladellu og sagði lélega brandara,
var mikill drykkjumaður, átti til að
drekka bjórkassa á dag og fá sér síðan
viskí. Hún var fáguð kona sem hafði
ástríðufullan áhuga á ballett. Hann leit
út eins og grískur guð og var kyntákn
en hún var fremur hversdagsleg í útliti.
Almennt var hún talin betri og hæfi-
leikaríkari listamaður en hann. Hún
hlaut Óskarsverðlaun fyrir leik sinni í
kvikmyndinni Three Faces of Eve, en
dró mjög úr vinnu eftir hjónabandið og
kaus helst að vinna með eiginmanni sín-
um sem leikstýrði henni í nokkrum
myndum. Bæði voru jarðbundin og laus
við stjörnustæla. Þau eignuðust saman
þrjár dætur og bjuggu í Connecticut.
Þegar Newman var eitt sinn spurður um
framhjáhald varð svar hans fleygt: „Af hverju að
fara út í bæ að fá sér hamborgara þegar maður fær steik heima.“
Eiginkona hans var ekki ýkja hrifin af þessu tilsvari hans og
skammaði hann fyrir að hafa líkt sér við kjötstykki. Enginn vafi er á
því að hjónaband Newman og Woodward var haminguríkt og á gullbrúð-
kaupsdegi þeirra sagði hann að gleði sín í lífinu fælist í því að hafa kvænst
henni. Eftir ellefu ára hjónaband fór hann þó illilega út af sporinu og átti í
ástarsambandi við Nancy Bacon, blaðamann í Hollywood. „Hann var alltaf
fullur þegar við hittumst,“ sagði Bacon seinna. Newman og eiginkona
hans ræddu aldrei opinberlega um þetta tímabil. Eina skiptið sem
Newman komst nálægt því var þegar hann sagði að hann hefði gert hluti í
lífinu sem hann væri ekki stoltur af. Með árunum varð hann mjög háður
konu sinni og ef hún birtist óvænt var eftir því tekið að hann fór að ljóma
um leið og hann sá hana. „Hann er kynlegur kvistur í þessum bransa.
Hann elskar konuna sína raunverulega,“ sagði leikstjórinn Otto Preminger.
Fjölskylduharmleikur
Newman átti einn son og fimm dætur. Hann sagðist eitt
sinn ekki hafa nokkra hæfileika til að vera faðir. Það
var ekki auðvelt fyrir börn hans að eiga stórstjörnu
fyrir föður. Erfiðast var það fyrir son hans, Scott.
Scott hafði allt frá fæðingu verið erfiður. Systir
hans Susan sagði að hann hefði verið vandræða-
barn. „Frá tólf ára aldri trúði ég því að Scott
myndi ekki verða gamall maður,“ sagði hún.
Scott byrjaði snemma að drekka og nota fíkni-
efni. Hann reyndi fyrir sér í leiklist og fékk smá-
hlutverk í kvikmyndum. Hann var tættur og
óhamingjusamur ungur maður sem lifði í skugga
föður síns. Scott lést skyndilega 28 ára gamall af
völdum of stórs skammts af áfengi og fíkniefn-
um. Dauði hans var Newman gríðarlegt áfall og
hann kenndi sjálfum sér um.
Mikilvæg arfleifð
„Stundum velti ég því fyrir mér hvað ég
hef afrekað. Ég er frægur, nokkuð sem
mig langaði aldrei til, ég hef eignast
mikla peninga, nokkuð sem ég hef ekk-
ert á móti. En hvað hef ég afrekað? Það
að verða bandarískt kyntákn? Ég er
ekki vansæll. Ég er bara ekki ham-
ingjusamur,“ sagði Newman. Hann
fann vissa lífsfyllingu í kappakstri og
vann til verðlauna í þeirri grein. Hann
sneri sér líka að matvælaframleiðslu,
sendi frá sér sósur, poppkorn og
fleira og seinna lífrænt ræktuð mat-
væli. Ágóðinn, sem var gríðarmikill,
rann til góðgerðarmála. Árið 1988
risu fyrir hans tilstilli sumarbúðir
fyrir krabbameinssjúk börn. Þar var
bæjarkjarni í stíl villta vestursins,
þar voru dýr og börnin gátu synt og
veitt fisk. Á tveimur áratugum
dvöldu í þessum búðum 120.000
börn frá Bandaríkjunum og 28 öðr-
um löndum og svipaðar búðir voru
reistar í öðrum löndum. Newman
heimsótti búðirnar, fór á veiðar með
krökkunum, sagði þeim sögur og brandara og
söng með þeim við varðelda. Búðirnar voru það
sem hann var stoltastur af og hann sagðist vilja
að þær yrðu það sem hans yrði minnst fyrir, þær
væru arfleifð hans.
Oft var haft á orði að Newman virtist ekkert
eldast þótt árin liðu. Eiginkona hans sagði eitt
sinn: „Hann varð 29 ára og hélt áfram að vera
29 ára meðan ég eltist og eltist og eltist.“
Krabbamein fangaði Newman að lokum og á
skömmum tíma lét hann mjög á sjá. Hann
lést árið 2008 á heimili sínu, 83 ára gamall.
Kyntákn og
mannvinur
Paul Newman lét sér á sama standa um frægð og
frama. Eftir fjölskylduharmleik, sem dundi yfir
þegar hann var á hátindi frægðarinnar, ákvað hann
að láta gott af sér leiða og skapaði sína arfleifð.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is