Morgunblaðið - 14.06.2010, Blaðsíða 19

er m.a. minnisstætt er Birgir leiddi
Hrefnu, systur mína, til altaris þegar
þau Siggi giftu sig.
Hinn 19. maí sl. var 93 ára afmæli
Birgis. Hringdi ég til hans þann dag og
áttum við gott spjall. Hann spurði
frétta af Ísafirði, alltaf vildi hann hag
bæjarins sem beztan, hann spurði um
fjölskylduna, hvernig heilsufarið væri
og alltaf var sama umhyggjan og beðið
fyrir kveðjur og óskað velfarnaðar. Nú
verða símtölin við Birgi ekki fleiri.
Langri og farsælli ævi er lokið, eftir
lifa góðar minningar um einstakan
mann sem með ljúfmennsku sinni og
umhyggju auðgaði líf okkar allra. Fyr-
ir hönd fjölskyldu minnar þakka ég
ljúfa samfylgd og við kveðjum með
söknuði og innilegri þökk.
Einlægar samúðarkveðjur til barna
hans, Auðar, Finns, Arndísar og
Björns, fjölskyldna þeirra og yngsta
bróðurins Jóns. Megi allar góðu minn-
ingarnar lifa með þeim og bregða birtu
á líf þeirra.
Guð blessi minningu Birgis Finns-
sonar.
Auður H. Hagalín.
Þegar ég kynntist Birgi Finnssyni
fyrir sautján árum hafði hann lokið
merku ævistarfi sem athafnamaður og
alþingismaður. Hann var sestur í helg-
an stein og hafði rúman tíma til að
sinna áhugamálum sínum og stórfjöl-
skyldu. Þess nutum við ríkulega sem
áttum börn er tilheyrðu stórum afkom-
endahópi hans. Birgir var sú mann-
gerð sem mig grunar að flest börn
dreymi um að eiga fyrir afa eða lang-
afa. Hann var áhyggjulaus og óhagg-
anlegur en líka hlýr og innilegur, at-
hugull en laus við aðfinnslusemi,
látlaus en einstaklega virðulegur,
áreiðanlegur en ekki ágengur, rökvís
en ekki hæðinn, og síðast en ekki síst
sérlega örlátur og réttsýnn. Börnin
mín pössuðu vel upp á umslögin sem
þau fengu frá Birgi og Arndísi. End-
ingarbetri verða þó minningarnar um
langafa og langömmu sem héldu and-
legri snerpu til síðasta dags og tóku
virkan þátt í gleðistundum afkomenda
sinna.
En það var ekki bara happ að eiga
Birgi að sem langafa barna sinna. Það
var mannbætandi að fá að kynnast
honum og sjá hvernig hann lifði á síð-
asta æviskeiði sínu. Ellin reynist
mörgum sannarlega þungbær. Sumir
gerast þá kvartsárir og önugir, leyfa
fótunum að fúna undan sér, og missa
síðan smám saman lífsþróttinn. En
þessu var öfugt farið með Birgi. Hann
naut þess að lifa til síðasta dags og var
svo reglusamur í öllum háttum að með
eindæmum hlýtur að teljast á landi
voru. Hann lét raunar ekkert trufla
daglega rútínu sína og minnstu munaði
að honum tækist að varna sjálfum
dauðanum aðkomu að henni. Hann var
einn af sárafáum einstaklingum sem
ég hef kynnst sem virtist sáttur við líf-
ið eins og það er. Aldrei heyrði ég hann
miklast af eigin ágæti eða hallmæla
nokkurri manneskju. Hvernig slíkur
maður gat yfirhöfuð staðið í kosninga-
baráttu og pólitísku þrasi áratugum
saman er vandskilið nema ef vera
kynni að satt sé, sem sagt er, að mann-
valið hafi almennt verið meira á þeim
vettvangi upp úr miðri síðustu öld en
nú er, og samkomuhald betra. Hvað
sem því líður þá eykur það tiltrú
manns á stjórnmálum að maður á borð
við Birgi Finnsson skuli hafa haslað
sér þar völl. Hann bar hag Íslands ein-
lægt fyrir brjósti og þegar hann sagði
frá ungdómsárum sínum staldraði
hugurinn lengst við uppbyggingu í
sjávarútvegi, ekki síst við kaup á nýj-
um fiskiskipum. Þá gerði maður sér
grein fyrir því að sá sem talaði var einn
af ármönnum Íslands.
Ég velti því stundum fyrir mér
hvernig honum hafi liðið á gamals aldri
að hlusta á illt umtal um Ísland eftir
hrun en útí þá sálma fórum við aldrei.
Hitt sagði hann sjálfur að hann vildi
gjarnan lifa lengur til að sjá hvernig
Íslendingar næðu að vinna sig út úr
kreppunni. Um það væri hann forvit-
inn. Í síðustu ræðunni sem hann hélt
fyrir tæpum mánuði sagði hann af-
komendum sínum og skyldmennum að
í þrengingunum framundan gæti
margt breyst, en þá væri bara að búa
sig undir það. Mér virðist sem Birgir
Finnsson hafi verið óvenju vel búinn
undir að takast á við breytingar; hann
var mikill kunnáttumaður í listinni að
lifa. Ég kveð þennan sómamann með
þakklæti í huga og hjarta.
Róbert H. Haraldsson.
Minningar 19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. JÚNÍ 2010
✝ Auðbjörg Guð-mundsdóttir
fæddist á Ill-
ugastöðum á Vatns-
nesi 8. apríl 1922, hún
lést á Heilbrigð-
isstofnun Vest-
urlands, Hvamms-
tanga 31. maí 2010.
Auðbjörg var dóttir
hjónanna Guðmundar
Arasonar, bónda og
hreppstjóra, Ill-
ugastöðum, f. 1893, d.
1961, og Agnar Jón-
ínu Gunnlaugsdóttur,
húsmóður og saumakonu, f. 1894, d.
1987. Bróðir Auðbjargar var Hrólf-
ur, f. 1920, d. 1985.
Auðbjörg giftist 30.6. 1943 Jó-
hannesi Ágústi Guðmundssyni, f.
29.8. 1913, d. 19.7. 2004, syni
hjónanna Guðmundar Árnasonar,
bónda á Syðri-Þverá, f. 1882, d.
1965, og Sigurlaugar Guðmunds-
dóttur húsmóður, f. 1875, d. 1962.
Börn þeirra eru: 1) Sigurbjörn
Hrólfur, f. 1947, d. 1975, k. Bjarndís
S. Jóhannsdóttir, f. 1950, börn; a1)
Jónína Auðbjörg, f. 1968, m. Jó-
hann H. Hlöðversson, f. 1966. Börn:
Elísabet Ögn, f. 1988, sambýlis-
maður Sixto A.C. López, f. 1975.
Sigurbjörn H., f. 1990, barnsmóðir
Björt Jónsdóttir, f. 1990. Barn:
Ástmar Ingvi, f. 1989. 3) Guð-
mundur, f. 1954, k. Bjarney G.
Valdimarsdóttir f. 1949, börn henn-
ar Stefán Æ. Lárusson, f. 1970,
Soffía Lárusdóttir, f. 1975, og Erla
M. Lárusdóttir, f. 1980. 4) Árni Jó-
hannesson, f. 1960, k. Anna Olsen, f.
1964, barn þeirra Valdís Ósk, f.
2000.
Auðbjörg fæddist á Illugastöðum
á Vatnsnesi og ólst þar upp við al-
menn sveitastörf. Hún gætti Hrólfs
bróður síns sem var bæði heyrnar-
og mállaus, lærði fingramál. Einnig
bjuggu þau systkin til eigið tákn-
mál sem þau notuðu. Auðbjörg var
einn vetur á Þingeyrum og lærði
hannyrðir hjá Huldu Stefánsdóttur.
Hún fór í Kvennaskólann á Blöndu-
ósi, starfaði í kvenfélaginu Ársól og
Kvennabandi V-Hún. Þá sat hún í
hreppsnefnd Þverárhrepps og var
símstöðvarstjóri í mörg ár með
heimasímstöð á Syðri-Þverá. Þau
Auðbjörg og Jóhannes hófu búskap
á Illugastöðum, fluttust að Syðri-
Þverá 1949 og bjuggu þar til 14.
nóvember 1992 er þau fluttu aftur
að Illugastöðum þar sem þau
bjuggu sín síðustu ár með sauð-
fjárbúskap og æðarrækt.
Útför Auðbjargar verður gerð
frá Tjarnarkirkju á Vatnsnesi í
dag, 14. júní 2010, og hefst athöfnin
kl. 14.
Victor Þór, f. 2008,
Victor Páll, f. 1995, d.
2003. Sambýlismaður
Jóhann I. Haraldsson,
f. 1980. Börn Heiðdís
Líf, f. 2005, og Laufey
Cara, f. 2009. Jóhann-
es Óskar, f. 1972,
sambýliskona Þor-
björg I. Ásbjarn-
ardóttir, f. 1980. Son-
ur Þorbjargar
Ásbjörn Edgar
Waage, f. 1999. Börn:
Alexander Victor, f.
3.9. 2005, Steinunn
Daniella, f. 2007, og Arna Isabella,
f. 2007. 2) Jónína Ögn, f. 1950, Karl
Valdimarsson, f. 1949. Börn: a2)
Marín S., f. 1971, barn Sara Eir f.
1990, barnsfaðir Þorleifur Karl
Eggertsson, f. 1985. Sambýlis-
maður Söru er Birgir Þorbjörns-
son, f. 1992. M. Gunnar Sveinsson, f.
1987, börn: Kolfinna R., f. 1995,
Sveinn A., f. 1998, og Jónína A., f.
2000. b2) Gréta B., f. 1974, m. Gunn-
ar Þorgeirsson, f. 1967. Börn: Jó-
hannes Geir, f. 1994, og Nína Guð-
björg, f. 1999. c2) Jón Hilmar, f.
1978, sambýliskona Auðbjörg K.
Magnúsdóttir, f. 1969. d2) Auðunn
J.G., f. 1985. Sambýlismaður Birgir
Jónsson, f. 1953, börn hans Erla
Birna, f. 1976, Jón Helgi, f. 1981, og
Auðbjörg Guðmundsdóttir á Ill-
ugastöðum á Vatnsnesi er látin í
hárri elli. Hún var merk kona í víð-
um skilningi, af sterkum ættboga og
skapaði sér virðingu í sínu sam-
félagi. Ég kynntist Auðbjörgu fyrst
gegnum starf mitt um árabil hjá
Verslun Sig. Pálmasonar hf., þar
sem heimili þau sem Auðbjörg stóð
fyrir höfðu ávallt mikil viðskipti við
Sigurð Pálmason, kaupmann á
Hvammstanga. Þar á milli ríkti
gagnkvæm virðing um langan tíma.
Auðbjörg giftist Jóhannesi Guð-
mundssyni á Syðri-Þverá í Vestur-
hópi, og bjuggu þau þar um árabil.
Á efri árum fluttu þau hjón svo að
Illugastöðum, og sagðist Auðbjörg
þá „vera komin heim“. Illugastaðir
eru mikil jörð og sögurík, þar er
meðal annars talin vagga æðar-
ræktar á Íslandi, og er mikið æð-
arvarp þar enn. Á jörðinni hafa búið
ýmsir merkismenn og kunnir af
verkum sínum. Nú hafa börn Auð-
bjargar og Jóhannesar tekið við
merkinu og hafið nýja uppbyggingu
á jörðinni. Í hjáverkum hef ég farið
margar ferðir sem leiðsögumaður
fyrir Vatnsnes. Oftast var leitast við
að koma heim að Illugastöðum, oft
kom Auðbjörg út á tröppurnar eða
bæjarhlaðið og uppfræddi hópinn
um sögu staðarins. Einnig var hópn-
um stundum boðið í bæinn, sem er
mjög sérstök upplifun, enda er þar
einskonar ættarsafn frá eldri og
nýrri tíma og húsið að miklu leyti
óbreytt frá upphafi. Auðbjörg sagði
stundum frá atburðum þeim, sem
leiddu til síðustu aftöku á Íslandi, en
aðalsögusvið þeirra atburða var á
Illugastöðum. Eftirminnilegt var að
heyra Auðbjörgu segja, að sér hefði
verið innrætt í æsku að tala ekki
með dómhörku um þá einstaklinga,
sem þar áttu hlut að máli. Auðbjörg
var mjög sterkur persónuleiki. Það
sannaðist ógleymanlega er hún
ávarpaði gesti við útför Sigurbjörns
sonar síns í Tjarnarkirkjugarði, það
var einstök stund. Auðbjörgu voru
falin ýmis trúnaðarstörf á vettvangi
Kvennabandsins, sem er samnefn-
ari kvenfélaganna í héraðinu, ef-
laust hefur hún einnig komið víðar
við í sínu samfélagi. Ég vil minnast
þessarar merku konu með virðingu
og bið henni og afkomendum henn-
ar blessunar Drottins.
Karl Sigurgeirsson.
Snemma í nóvember árið 1978 var
knúið dyra á bænum Syðri-Þverá í
Vestur-Hópi. Þetta þótti ekkert til-
tökumál, á heimili hjónanna Auð-
bjargar Guðmundsdóttur og Jó-
hannesar Guðmundssonar var afar
gestkvæmt. En að þessu sinni var
gesturinn sjaldséður og erindið að
sama skapi óvenjulegt. Guðbjörg
Jónasdóttir hét hún, gamla einsetu-
konan sem komin var frá Sellandi á
Vatnsnesi að Syðri-Þverá í Vestur-
Hópi og ekki stystu leið. Hún hafði
víða beðið um húsakjól en það var
ekki fyrr en komið var að Syðri-
Þverá að lokið var upp fyrir henni.
Húsráðendur voru sammála um að
Guðbjörgu væri velkomið – úr því að
hún treysti sér ekki til að vera leng-
ur ein í kotinu – að gerast eins konar
próventukona á Syðri-Þverá.
Fyrstu árin sá hún um sig sjálf en
undir það síðasta lá hún rúmföst og
Auðbjörg hjúkraði henni. Af sömu
umhyggjusemi sinnti Auðbjörg
blindri móður sinni og öllum sem til
hennar leituðu, skyldum sem vanda-
lausum.
Auðbjörg var af þeirri kynslóð ís-
lenskra sveitakvenna sem er að
hverfa. Hún var alin upp við öll
venjuleg úti- og innistörf og meira
en það. Æskuheimili hennar á Ill-
ugastöðum var í raun félagsmiðstöð,
þar voru haldin böll og þorrablót, og
þar var símstöð. Faðir hennar, Guð-
mundur Arason hreppstjóri, var
mikilvirkur í sveitarstjórnarmálum
og móðir hennar, Jónína Gunn-
laugsdóttir, annáluð fyrir höfðings-
skap. Gunnlaugur, móðurafi Auð-
bjargar, hafði mikil áhrif á hana.
Hann var afar fróður og vakti áhuga
þessa námfúsa barnabarns á forn-
um fræðum. Og við þetta allt bætt-
ist svo undursamleg fjaran fyrir
framan bæinn og stórt æðarvarp.
Allt var iðandi af lífi, selir á skerj-
um, teistur við dúnkofann, sandlóur
kringum bæjarhúsin og fyrir ofan
allt herskari af kríum. En það sem
gerði bernsku- og æskuár Auð-
bjargar umfram allt einstök var
bróðir hennar, Hrólfur. Hann var
heyrnarlaus. Þótt Auðbjörg væri
tveimur árum yngri var hún vörn
hans og kennari, tengiliður hans við
umhverfið. Hann heyrði með henn-
ar eyrum.
Kröfurnar sem gerðar voru til
ungu stúlkunnar voru miklar. Hún
þráði að komast í Kennaraskólann
og verða handavinnukennari. En
það var nóg að starfa á Illugastöð-
um og niðurstaðan varð sú að hún
fór einn vetur á Kvennaskólann á
Blönduósi og átti þaðan yndislegar
minningar. Svo varð hún húsfreyja
og móðir á stóru sveitaheimili og
það átti reyndar ágætlega við nátt-
úrubarnið Auðbjörgu. Þau Jóhann-
es voru samhent um allt sem máli
skipti í lífinu þótt þau væru að
mörgu leyti ólík. Verkaskiptingin á
heimilinu var hefðbundin en hentaði
báðum vel. Hann sá um heyskap og
sauðfé, hún um kýrnar, stjórnaði
innanstokks og rak símstöðina.
Sameiginlega hugsuðu þau um vel-
ferð heimilisfólksins og fögnuðu
gestum, og þau stóðu þétt saman
þegar áföllin dundu yfir.
Auðbjörg var bjartsýn á hverju
sem gekk. Hún barðist við gláku ár-
um saman … en ég missi ekki sjón-
ina, sagði hún og henni varð að trú
sinni. Erfiðu ævikvöldi er lokið. Við
sem eftir lifum þökkum samfylgd-
ina. Auðbjörg lauk ævinlega upp
fyrir þeim sem guðuðu á gluggann.
Nú verður vel tekið á móti henni.
Margrét E. Jónsdóttir.
Þegar nafn mitt eftir á
allra þögn er falið,
Illugastaða steinar þá
standið upp og talið.
(Guðmundur Ketilsson.)
Ljúft og skylt er að minnast Auð-
bjargar Guðmundsdóttur, svo nafn
hennar verði ekki falið þögn.
Engin hefur reynst mér betur og
enga fyrirmynd á ég betri. Að njóta
þess að dvelja hjá þeim Jóhannesi
frænda, er mín mesta gæfa.
Minningar, allt frá fyrstu
bernsku lýsa enn, gleði og ástúð,
hlýjar hendur og mjúkur faðmur, ef
ami og sorgir hrjáðu litlar sálir.
Sterk og traust gekk Auðbjörg að
öllum störfum, vinnudagurinn oft
nær allur sólarhringurinn, aldrei
kvartaði hún, alltaf var tími fyrir
börnin og ætíð fylgdist hún með leik
og amstri.
Hún heimsótti okkur í búið og
hrósaði myndarbragnum, enda var
allt það besta á borðum, fínustu
bollabrotin og drullukökur skreytt-
ar með sóleyjum, hrafnaklukkum og
músakorni.
Auðbjörg bjó yfir miklum fróðleik
og verkkunnáttu, sem hún reyndi að
miðla til okkar. Margt tengdist
æsku hennar „heima á Illugastöð-
um“, eins og hún sagði ævinlega og
margt hafði hún numið af Ara, afa
sínum. Hún minntist þess, hvernig
hann fékk hana til að taka eftir
breytingum á landi og sjó og bað
hana að sjá muninn, er hún væri
orðin gömul.
Heyannir á Þverá ljóma í minni. Í
sólskini og norðangjólu var Auð-
björg með hrífuna, fljót og rösk,
heyið grænt og ilmandi. Fyrr en
varði var heyið komið í flekk, lagt í
garða, sólin lágt á lofti, skuggarnir
langir og tími að sækja kýrnar.
Í hlýju rökkri fjóssins var friður
og næði, enda sagði Auðbjörg að
kýrnar væru heimspekilega þenkj-
andi. Rólegar stóðu þær meðan við
mjólkuðum, litu kannski við og nus-
uðu vinalega af okkur, jórtruðu svo
áfram. Á fjósvegg birtust furðuleg-
ar myndir, sem Auðbjörg benti okk-
ur á. Klessa á vegg getur verið
merkileg mynd, ef á hana er horft
með opnum augum og huga.
Þeim Þverárhjónum þótti sjálf-
sagt að ljá hús undir skemmtanir;
spilakvöld, þorrablót og jólaböll. Líf
og kæti í hverju horni.
Tíminn leið við leik og eril, við
urðum fullorðin og eignuðumst
börn, sem líka áttu vísar hlýjar
hendur og mjúkan faðm heima á
Þverá.
Ekki var þeim Auðbjörgu og Jó-
hannesi hlíft við sorg og þrautum,
en öllu mættu þau með festu og
æðruleysi, þótt sumt væri svo sárt
að aldrei greri báru þau ekki sorgir
sínar á torg. Samhent stóðu þau,
ætíð tilbúin að veita öðrum af gæsku
sinni. Börn, dýr og gamalt fólk
hændust að þeim og áttu góða daga í
skjóli þeirra.
Þau byrjuðu búskap á Illugastöð-
um 1943, fluttu að Syðri-Þverá 1949
á ný að Illugastöðum 1992. Bæði
höfðu þau mikla ánægju af æðar-
varpinu og sinntu því af alúð og
kunnáttu. Enn voru þau góð heim að
sækja og gaman að koma til þeirra
og nú bar svo við að Auðbjörg sagði
oft „heima á Þverá …“.
Það húmar hægt að kveldi og
gömlum og lúnum er hvíldin vær.
Auðbjörg fær hvílu undir grænu,
ilmandi grasi í Tjarnarkirkjugarði
við hlið ástvina sinna.
Við, sem í bernsku nutum gæsku
hennar og ástúðar hljótum að minn-
ast hennar með gleði og þakklæti.
Ég þakka af alhug fyrir mig og mitt
fólk.
Blessuð veri minning Auðbjargar
Guðmundsdóttur.
Edda.
Kvödd er heiðurskona, Auðbjörg
Guðmundsdóttir frá Illugastöðum á
Vatnsnesi. Foreldrar hennar voru
merkishjónin Guðmundur Arason,
bóndi og hreppstjóri, og kona hans
Ögn Jónína Gunnlaugsdóttir.
Auðbjörg var borin og barnfædd
á þeim sögufræga stað Illugastöð-
um á Vatnsnesi í Húnavatnssýslu.
Við andlát hennar hafði sama ættin
búið þar tæp 190 ár. Illugastaðir eru
kostajörð, þar hefur löngum verið
gott æðarvarp og dúnhreinsun. Há-
gæða dúnn, sem krafðist mikillar
vinnu og eljusemi af hálfu ábúenda.
Umönnun um hreiðrin, æðarkoll-
urnar og síðan dúnhreinsunin. Þeg-
ar best lét, er Auðbjörg dvaldist á
Illugastöðum, hafði hún yndi af æð-
arræktinni.
Árið 1943 giftist hún Jóhannesi
Guðmundssyni frá Syðri-Þverá í
Vesturhópi, sem var sonur Guð-
mundar Árnasonar, stórbónda þar
og eiginkonu hans Sigurlaugar Guð-
mundsdóttur. Jóhannes lést árið
2004.
Fyrstu búskaparárin bjuggu þau
á Illugastöðum og síðan í 43 á Syðri-
Þverá eftir að Guðmundur og Sig-
urlaug hættu búskap.
Eftir að Hrólfur bróðir Auðbjarg-
ar lést árið 1985 fóru Illugastaðir í
hennar umsjón. Þau systkinin voru
bara tvö. Var úr vöndu að ráða fyrir
Auðbjörgu og Jóhannes. Komin á
efri ár með tvær stórar kostajarðir,
en með misjafnar rekstrarforsend-
ur. Og tímarnir á Íslandi gjör-
breyttir frá því sem áður var. Ill-
ugastaðir, ættarjörð Auðbjargar,
varð fyrir valinu. Enda léttari jörð
fyrir eldra fólk.
Sá sem þetta ritar varð þeirrar
gæfu aðnjótandi að kynnast fólkinu
á Syðri-Þverá sem barn. Tvær syst-
ur mínar, Valdís og Ragnheiður
Vigdís, voru í sveit hjá Guðmundi og
Sigurlaugu í fjölmörg sumur. Sjálf-
ur fékk ég að koma norður í rétt-
irnar. Synir þeirra Sigurbjörn, síðar
Auðbjörg Guðmundsdóttir
HINSTA KVEÐJA
Af hvarmi féllu’ hin hljóðu tár,
er heyrði ég látið þitt.
Mér fannst um stund allt sorg og
sár,
en signuð fyrir liðin ár,
og minning þín mun þerra’ og
græða sárið mitt.
Nú heyri ég þitt milda mál,
svo mjúkt sem vögguljóð –
sem ilmur streymi’ um sál frá sál,
sem svanur veki báru’ á ál,
svo hlý var þessi kona, mild og
móðurgóð.
(Sigurður Sigurðsson frá Arn-
arholti)
Bestu þakkir fyrir allt.
Ragnar Bragi Ægisson.
SJÁ NÆSTU SÍÐU