Morgunblaðið - 15.07.2010, Qupperneq 14

VIÐTAL
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Þegar verktakar og námafyrirtæki
eru sambandslaus í óbyggðum
Grænlands eða Færeyingar vilja
tryggja fjarskiptaöryggi vegfar-
enda um jarðgöng sín er haft sam-
band við Sigga Harðar, réttu nafni
Sigurð Harðarson, rafeindavirkja-
meistara í Kópavogi. Sigurður hef-
ur verið í hljóðlátri útrás til Fær-
eyja og Grænlands undanfarin ár.
Hann hefur sett þar upp fjar-
skiptakerfi fyrir einkafyrirtæki og
samgönguyfirvöld sem byggjast að
hluta á tækjabúnaði sem hann hef-
ur sjálfur hannað og smíðað.
Sigurður er nýkominn heim úr
verkefni á Grænlandi. Hann vinn-
ur nú á verkstæði sínu að hönnun
og undirbúningi uppsetningar
fjarskiptakerfis fyrir ástralska
námafyrirtækið Platina Resources
sem er að hefja gullvinnslu í
óbyggðum á austurströnd Græn-
lands. Fjarskiptakerfið sem bygg-
ir á VHF-talstöðvum mun annast
tölvusamskipti og gerir kleift að
tala á milli vinnubúða og náma-
svæðanna sem eru í öðrum firði og
í 12-14 km fjarlægð frá vinnubúð-
unum.
Sjálfbær og
hagkvæm kerfi
„Það eru engin fjarskipti þarna,
bókstaflega engin, nema þá gervi-
hnattasímar. Það er dýrt að nota
þá en svona kerfi er ódýrt í
rekstri, sólin sér um að knýja
það,“ sagði Sigurður. Hann smíðar
endurvarpa fyrir fjarskiptakerfið
og setur þá upp á fjallatoppum.
Hann hannaði endurvarpana sem
eru mjög hagkvæmir í notkun.
Þeir eru knúnir sólarorku og bún-
ir endingargóðum rafgeymum og
því sjálfbærir um orkuöflun.
Sigurður setti upp fyrsta kerfið
sitt á Grænlandi árið 2002 fyrir
sænskt fyrirtæki. Það var með
prófunarstöð nálægt ratsjárstöð-
inni DYE-2 eða 270 km inni á
Grænlandsjökli. Þar var unnið að
prófunum á bílum, vélum og öðr-
um búnaði fyrir Volkswagen.
Þegar bílaprófunum lauk árið
2005 var kerfið tekið niður og
dönsk ferðaþjónusta sem rekin er
á alþjóðaflugvellinum í Syðri-
Straumfirði keypti það og lét setja
það upp 2006. Kerfið er enn notað
í þágu ferðaþjónustunnar.
Sigurður hefur einnig unnið fyr-
ir Ístak og sett upp fjarskiptabún-
að vegna virkjanaframkvæmda á
þremur stöðum í Grænlandi. Þau
fjarskiptakerfi byggjast á VHF-
samböndum og eru bæði fyrir tal-
og tölvusamband. Nú síðast var
hann í Ilulissat og setti upp búnað
sem tryggir fjarskipti milli virkj-
unarstaðarins um 90-100 km inni í
landinu og bæjarins Ilulissat sem
er við ströndina. Eins þjónar kerf-
ið innbyrðis fjarskiptum starfs-
manna á virkjunarstaðnum.
Samskiptakerfi vegna virkjunar
í Sisimiut var látið standa áfram
sem öryggiskerfi og grænlenskir
verktakar keyptu nokkra end-
urvarpa sem notaðir voru við
smíði virkjunar í Qaqortoq.
Yfirkall í útvarpinu
Sigurður hefur einnig sett upp
fjarskiptabúnað í þrenn jarðgöng í
Færeyjum og þau fjórðu eru í
undirbúningi. Fyrst var leitað til
hans vegna Hovs-jarðganganna á
Suðurey sem Ístak gerði. Göngin
eru 2.435 metra löng og voru tekin
í notkun 2007.
Sigurður var beðinn um að setja
upp endurvarpsbúnað í göngunum
fyrir færeysku útvarpsrásirnar,
sem eru þrjár. Einnig búnað fyrir
fjarskipti lögreglu og slökkviliðs.
„Þeir vildu líka að ég setti upp
búnað sem má nefna „yfirkall“.
Með því að ýta á einn hnapp geta
lögreglan eða slökkviliðið komist
inn á allar útvarpsrásirnar í göng-
unum og komið skilaboðum til
vegfarenda í gegnum útvarpið.
Það skiptir engu á hvaða rás þú
ert að hlusta, þú heyrir skila-
boðin.“
Ánægja í Færeyjum
Sigurður segir að Færeyingar
hafi álitið þetta mikilvægt öryggis-
atriði, ef slys eða óhapp verður í
göngunum. Um leið og boð um
slíkt óhapp berist sé hægt að vara
aðra sem eiga leið um göngin við.
Auk Hovs-jarðganganna er Sig-
urður búinn að setja samskonar
búnað upp í Norðskála-jarðgöngin
á Austurey, 2.520 m löng, og
Leynar-jarðgöngin á Straumey
sem eru 760 m löng. Næsta verk-
efni er að fjarskiptavæða Leirvík-
urjarðgöngin á Austurey sem eru
2.238 m löng. Þar verður einnig
settur upp yfirkallsbúnaður fyrir
lögreglu og slökkvilið. Sigurður
segir að Færeyingar hafi lýst
ánægju sinni með þennan búnað.
Alls eru 19 jarðgöng í Færeyjum
og því 16 eftir eins og einn heima-
manna sagði við Sigurð.
Ekkert minnst
á íslensk göng
Ekkert hefur verið minnst á það
við Sigurð að setja svona búnað
upp í jarðgöngum hér á landi.
Hann hefur sett upp fjarskiptanet
fyrir lögreglu og björgunarsveitir
í Fáskrúðsfjarðargöngum og Al-
mannaskarðsgöngum. Hann segir
lítið mál að setja GSM-samband
og útvarpssendingar í jarðgöng.
Hann bendir á að nú þegar séu út-
varpssendingar í Hvalfjarðar-
göngum og lítið mál að setja þar
yfirkallsbúnað.
„Hnappurinn til að komast inn á
kerfið gæti bæði verið í varðskýl-
inu og eins hjá lögreglunni. Það
mætti líka stýra þessu í gegnum
Tetra-kerfið. Ef t.d. kviknaði í bíl
í öðrum enda ganganna væri hægt
að vara alla sem eru í göngunum
við í gegnum útvarpið og beina
þeim frá,“ sagði Sigurður.
Endurvarpar um allar jarðir
 Sigurður Harðarson setur upp fjarskiptakerfi á Grænlandi og fjarskiptavæðir jarðgöng í Færeyjum
með íslenskri tækni sem gerir kleift að koma neyðarboðum til bíla í göngunum um útvarpstæki
Meistari „Þetta er það eina sem ég kann,“ sagði Sigurður og mundaði lóðbolta. „Ég hef aldrei tollað við skrifborð.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JÚLÍ 2010
Gunnþórunn Jónsdóttir
gunnthorunn@mbl.is
Munntóbaksneysla er í mikilli sókn
hjá ungum drengjum. Af þeim sök-
um hefur átaksverkefninu „Bagg er
bögg“ verið hleypt af stað en að því
standa Jafningjafræðsla Hins húss-
ins, Knattspyrnusamband Íslands
og Lýðheilsustöð. Með því er leitast
við að sporna við aukinni munntób-
aksnotkun og áhersla sérstaklega
lögð á unga knattspyrnuiðkendur.
Andlit átaksins eru Alfreð Finn-
bogason, landsliðsmaður í knatt-
spyrnu, og Sara Björk Gunnarsdótt-
ir, landsliðskona í knattspyrnu,
ásamt jafningjafræðurunum Rúnari
Guðbjartssyni og Sigríði Ólafsdótt-
ur, en þau leika einnig knattspyrnu
samhliða störfum sínum hjá Jafn-
ingjafræðslunni.
Samkvæmt Viðari Jenssen, verk-
efnisstjóra á Lýðheilsustöð, hafa
reykingar og áfengisnotkun snar-
minnkað hjá íslenskum ungmennum
síðastliðin ár en einhverra hluta
vegna hefur munntóbaksneysla ver-
ið í mikilli sókn hjá ungum drengj-
um.
Ýmsar ranghugmyndir
Að sögn Jóns Heiðars
Gunnarssonar, fram-
kvæmdastjóra Jafn-
ingjafræðslunnar,
eru á lofti ýmsar
ranghugmyndir
varðandi munntób-
aksnotkun hjá ungu
fólki í dag. „Algeng-
asta ranghugmyndin
virðist vera sú að
munntóbak sé skað-
laust þar sem reyk er ekki andað að
sér niður í lungu líkt og þegar sígar-
ettur eru reyktar. Þessar ranghug-
myndir eru að sjálfsögðu ekki á rök-
um reistar og hefur munntóbak
skaðleg áhrif á líkamann og í okkar
huga er tóbak alltaf tóbak.“
Hann segir ungt fólk stundum
með það hugarfar að það sé í lagi að
prófa að nota munntóbak og hætta
þegar viðkomandi er orðinn háður.
En Jón Heiðar segir það ekki svo
einfalt. „Hér klikkar fólk ansi oft á
þeirri staðreynd að það er ekkert
grín að losa sig undan fíkninni, því
munntóbakið er mjög ávanabind-
andi.“
Veggspjöldum og bæklingum sem
hönnuð voru sérstaklega fyrir átakið
verður dreift til íþróttafélaga, skóla
og félagsmiðstöðva vítt og breitt.
Þórir Hákonarson, framkvæmda-
stjóri KSÍ, segir mikla ánægju vera
með verkefnið og telur hann það sið-
ferðislega skyldu KSÍ að sporna við
munntóbaksnotkun hjá íþróttafólki.
„Bagg er bögg“ hleypt af stokkunum
 Ranghugmyndir ríkja um munntóbak
 Mikil neysla meðal ungra manna
Að sögn Jóns Heiðars er munntób-
akið mjög ávanabindandi. „Líkt og
önnur tóbaksnotkun þá á munn-
tóbak enga samleið með íþróttum.
Ástæðan er m.a. sú að
nikótínið þrengir æðar,
minnkar blóð- og súr-
efnisflæði og hefur
þ.a.l. slæm áhrif á þol-
ið. Munntóbakið
hægir á vöðva-
uppbyggingu,
skapar meiri
meiðslahættu og
notendur eru
einnig lengur að
ná sér eftir
meiðsli,“ segir
hann. Jón segir
munntóbakið hafa fjórum sinnum
meira magn af nikótíni heldur en
sígarettur og flestir vita hvað þær
séu ávanabindandi.
„Ef menn fá ekki nikótínið þegar
þörfin krefur veldur það fráhvarfs-
einkennum sem lýsa sér einkum í
einbeitingarskorti, skapsveiflum
og óróleika,“ segir hann. Jón bætir
við að sumar rannsóknir bendi til
þess að langvarandi regluleg notk-
un auki líkur á krabbameini í
munnholi og brisi en það séu 28
krabbameinsvaldandi efni í munn-
tóbaki. Tóbakið sýrir einnig í gegn-
um tannholdið svo holur myndast.
„Langtíma munntóbaksnotendur
geta jafnvel potað í augun á sér í
gegnum munninn!“ segir Jón.
Fráhvarfseinkenni eru mikil
MUNNTÓBAKIÐ SKAÐLEGT
Sigurður Harðarson hefur langa
reynslu af smíði og uppsetningu
endurvarpa fyrir VHF- og UHF-
samskiptakerfi. „Ég hef unnið
manna mest við þetta hér á landi
og er ábyggilega búinn að setja
upp meira en 100 endurvarpa á
Íslandi,“ sagði Sigurður. Hann
hefur m.a. sett upp VHF-
endurvarpakerfi björgunarsveit-
anna, endurvarpa sem Ferða-
klúbburinn 4x4 og Ferðafélag Ís-
lands nota auk endurvarpa fyrir
fyrirtæki og stofnanir sem nota
talstöðvar til samskipta.
Sigurður hefur sett upp nokkur
fjarskiptakerfi í Grænlandi, m.a. í
Sisimiut, Qaqortoq, Illulisat og á
Grænlandsjökli. Þá útbjó hann
endurvarpakerfi í Tasiilaq.
Meira en 100 endurvarpar
ÍSLENSK TÆKNI NÝTIST VEL
Unnið Frá uppsetningu á Grænlandi.
Sara Björk
og Rúnar.