Morgunblaðið - 15.07.2010, Blaðsíða 20

20 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JÚLÍ 2010
FJALLALIND 48
ALLAR NÁNARI UPPLÝSINGAR Á WWW.HUSAVIK.NETI I . I .
OPIÐ HÚS Í DAG FRÁ KL. 19-20I Í . 1
Sími 510-3800
Reynir Björnsson, lögg. fasteignasali
Elías Haraldsson, lögg. fasteignasali
Glæsilegt 168,4 fm raðhús með innbyggðum bílskúr. Eignin er vel skipulögð,
fallega innréttuð og staðsett í rólegri botnlangagötu. Fjögur svefnherbergi,
þar af hjónaherbergi með fataherbergi og baðherbergi inn af. Rúmgóð og björt
stofa með fallegu útsýni og útgangi út á svalir. Mikil lofthæð og stór
verönd með skjólveggjum. Stutt er í alla helstu þjónustu og má þar nefna
helst Smáralind, heilsugæslu, skóla og leikskóla. Verð 48,9 millj.
RAÐHÚS – NÝTT Á SKRÁ
Mér verður nú síð-
ustu misseri æ oftar
hugsað til Eggerts
Haukdal, fyrrum
þingmanns Suður-
lands, sem barðist í
mörg ár gegn láns-
kjaravísitölunni í
landinu við ósköp
daprar undirtektir á
sinni tíð.
Að vísu vil ég byrja
þessa grein mína á því að óska
öllum sem tóku hin ólöglegu
gengistryggðu lán og hafa nú
unnið sigur fyrir Hæstarétti til
hamingju, af því gefnu að farið
verði eftir niðurstöðu Hæsta-
réttar. Það eru mörg sorgleg
dæmin sem rifjuð hafa verið upp
nú eftir hið svo kallaða hrun sem
varð síðla árs 2008 og mörg eru
þau þyngri en tárum taki enda
liggja að baki miklar tilfinningar
og framtíð fjölskyldna virðist á
köflum tvísýn. Lánskjaravísitalan
sem lögð er til grundvallar í
meirihluta íslensku lánanna svo-
kölluðu eru ósanngjörn og vond.
Því skal til haga haldið að það er
nauðsynlegt hverju samfélagi að
til sé fólk sem sparar
peninga, annars væru
jú engir peningarnir
til að lána og fram-
kvæma en þetta er að-
eins spurning um
hvernig kökunni er
skipt og hvort fyr-
irkomulagið sé sann-
gjarnt.
Lítil og meðalstór
fyrirtæki í landinu og
fjölskyldurnar sem
flest hafa tekið þessi
íslensku lán með láns-
kjaravísitölu hafa mátt búa við það
frá því fyrir hrun að lánin hafa
hækkað upp úr öllu valdi og spurn-
ing um greiðslugetu og greiðslu-
vilja hafa vaknað. Ég upplifi í
minni vinnu sorglega mörg dæmi
þess að ungt fjölskyldufólk er að
flýja land og þær aðstæður sem
við búum við og færri verða því
eftir til þess að leysa vandann, því
þeirra vandi færist þá bara yfir á
þá sem eftir standa. Bið fólks og
fyrirtækja eftir lausn stjórnvalda
til handa þessum hópi er orðin æp-
andi og ekki lengur við svo búið.
Ríkisvaldið, í sinni erfiðu stöðu
sem ég hef vissan skilning á, hefur
í leit sinni að auknum tekjum skot-
ist fram á völlinn með auknum
sköttum og aukinni kostn-
aðarþátttöku almennings og fyr-
irtækja, aukinheldur sem rík-
isvaldið hækkar svo bensín og
brennivín af krafti sem þýðir
hvað? Hugsanlega aukningu ríkis-
sjóðs á tekjum sem mér sýnist þó
alls ekki ætla að verða enda at-
vinna stöðugt að minnka og lán
bæði erlend og innlend stór-
hækkað, ráðstöfunartekjur heim-
ilanna minnkað stórlega og hvað,
jú, blessuð vísitalan sem tengd er
við bensínið og brennivínið hefur
hækkað, lán heimila og fyrirtækja
um ámóta upphæð ef ekki hærri
og til hvers var þá gengið, pen-
ingar færðir úr einum tómum
vasa yfir í annan tóman?
Grunnstoðir samfélagsins, fjöl-
skyldurnar og barnafólkið, bíður
bara og bíður og vonast eftir að-
gerðum en lítið gerist.
Ég hef veitt framsókn-
armönnum athygli fyrir sínar
skýru tillögur um leiðréttingu ís-
lensku lánskjaravísitölulánanna
fram fyrir hrun og einstaka þing-
manni úr öðrum flokkum þar sem
hlustað er eftir kalli fólks og fyr-
irtækja eftir aðgerðum í þessum
efnum. Fólkið og þessi minni fyr-
irtæki eiga engan þátt í hruninu
en bera alla ábyrgð. Þetta misbýð-
ur réttlætiskennd fólks og þess
vegna er ósætti og stjórnmálin
eiga lítil eða engin svör, segja
bara: „Hvar á að taka peningana?“
og þar fram eftir götunum.
Mig langar að taka dæmi af
ungum manni sem kom til mín um
daginn, byggði sér af harðfylgi
íbúðarhús fyrir sig og fjölskyldu
sína með aðstoð fjölskyldu og vina
upp á í kringum 30 milljónir.
Ungu hjónin fóru skynsömu leið-
ina, tóku aðeins 20 milljónir að
láni og lögðu svo vinnuframlag
fyrir restinni og fluttu inn í sitt 30
milljóna hús með fjölskylduna og
áttu því um 10 milljónir í eigin fé í
eign sinni. Hvernig er staðan hjá
fólkinu, jú, verðmæti eignarinnar
er komið í 23-24 milljónir og lánin
sem þau tóku fyrir skömmu síðan
eru komin í um 26 milljónir og því
hefur eignastaðan farið úr 10
milljónum í plús í mínus 2-3 millj-
ónir. Fólkið missir vonina og íhug-
ar stöðu sína eftir að hafa farið
mjög skynsamlega í málin og um
leið minnkar vinna og álögur stór-
aukast á öllum sviðum.
Hvernig getur þetta gengið upp
með sama áframhaldi, það getur
það ekki og því eiga stjórnvöld og
pólitíkin í heild sinni næsta leik
ásamt bönkunum sem fengu stór-
an hluta þessara lána niðurskrifuð
í bankabreytingunum en ætla að
rukka fyrirtæki og almenning að
fullu. Þessi hjón fengu ekki 26
milljónir í peningum að láni held-
ur 20 og því hafa engir peningar
verið í spilinu og því ósanngjarnt
með öllu að halda því fram að þau
skuldi viðkomandi lánastofnun 26
milljómir.
Stjórnmálamenn segja: Hvar
eigum við að taka peningana,
hvaða peninga? Spyr sá sem ekki
veit. En þetta er rán um hábjart-
an dag sem ekki verður liðið.
Heiður stjórnmálamanna er í
húfi og því væntir almenningur
aðgerða, annars er það morg-
unljóst að við næstu alþingiskosn-
ingar verður það Besti flokkurinn
eða einhver ámóta stjórnmála-
samtök með fulltingi almennings í
landinu sem munu senda stjórn-
málamönnum rauða spjaldið og
kjósa nýja valdhafa með hreinum
meirihluta til valda sem vinnur að
þeirra hagsmunamálum.
Verður Besti flokkurinn með hreinan
meirihluta á alþingi næst?
Eftir Kjartan
Björnsson » Fólkið og þessi minni
fyrirtæki eiga engan
þátt í hruninu en bera
alla ábyrgð. Þetta mis-
býður réttlætiskennd
fólks og þess vegna er
ósætti …
Kjartan Björnsson
Höfundur er rakari á Selfossi.
Í fyrradag hringdi
í mig blaðamaður á
Morgunblaðinu og
bað um álit á af-
drifum EES-
samningsins ef aðild-
arumsókn að Evr-
ópusambandinu yrði
dregin til baka líkt
og sjálfstæðismenn
hafa ályktað um. Ég
sagði honum eins og
öðru fjölmiðlafólki sem hefur innt
mig álits á málinu á þá yrðum við
að finna einhverja aðra lausn á
því að uppfylla EES-samninginn
– sem við ekki gerum eftir að
gjaldeyrishöftin voru sett – ell-
egar ganga út af Evrópska efna-
hagssvæðinu.
Þessi staða er auðskiljanleg og
blasir við öllum sem vilja sjá.
Blaðamaðurinn gerði enda ljósa
grein fyrir málinu á síðum blaðs-
ins í gær. Bregður þá svo við að
tveimur síðum aftar, í leiðara
blaðsins, birtist þvílík afbökun á
orðum mínum að
mann setur eiginlega
hljóðan. Allavega um
stund. Mér eru gerð-
ar upp hvatir og lang-
anir sem ég ekki hef
og svo lagt úr af hinni
afbökuðu túlkun. Nið-
urstaðan getur því
ekki orðið annað en
einhver þvæla út í
loftið. Mig minnir að
einmitt svona hafi
menn unnið á flokks-
blöðunum í gamla
daga. Að mínu viti skiptist þetta
mál í tvennt. Til skamms tíma
snýst það um skuldbindingar okk-
ar gagnvart EES og til lengri
tíma um framtíðarhagsmuni okk-
ar sjálfra varðandi tengslin við
Evrópu. Skoðum hvort fyrir sig:
Skuldbindingar í EES
EES-samningurinn færir Ís-
land inn á innri markað Evrópu-
sambandsins og kveður meðal
annars á um þann hluta fjórfrels-
isins sem snýr að frjálsri för fjár-
magns. Með gjaldeyrishöftunum
tókum við þann þátt úr sambandi.
Ef aðildarumsóknin verður dreg-
in til baka þurfum við að finna
einhverja aðra leið til að komast
inn á innri markaðinn heldur en
með fullri aðild að ESB. Ómögu-
legt verður að viðhalda óbreyttu
ástandi til framtíðar því EES-
samningurinn kveður einnig á um
einsleitni á innri markaðnum.
Samkvæmt samningnum kæmi
það í hlut framkvæmdastjórnar
ESB að segja upp þeim hluta
samningsins sem nær til fjár-
málasviðsins og þá væri allur
samningurinn kominn í uppnám.
Hagsmunir Íslands
Nú gætum við auðvitað einhliða
og án aðildar að ESB einfaldlega
aflétt gjaldeyrishöftunum og upp-
fyllt þannig skuldbindingar okkar
gagnvart EES. En þá komum við
að seinni og veigameiri þættinum:
Væri þá óbreytt ástand best til
þess fallið að verja hagsmuni Ís-
lands til framtíðar? Ég er ekki
viss. Í framanvitnuðum viðtölum
við fjölmiðla hef ég viðrað
áhyggjur af ákveðinni kerfisvillu í
EES-samningnum sem sífellt hef-
ur komið betur í ljós, sér í lagi
eftir hrun.
Með Maastricht-sáttmálanum
árið 1993 – skömmu eftir að búið
var að semja um EES – tóku
leiðtogar ESB tvær ákvarðanir
samtímis: Að opna fjármálamark-
aðinn til fulls og koma á sameig-
inlegum gjaldmiðli á öllu svæð-
inu. Of mikil áhætta var talin
fólgin í því fyrir einstaka ríki að
viðhalda eigin gjaldmiðli á þess-
um galopna fjármálamarkaði. Það
var svo ekki fyrr en seinna að
ríki á borð við Bretland og Sví-
þjóð ákváðu að halda í eigin
gjaldmiðla.
Mér virðist nú sem fullmikil
áhætta geti verið fólgin í því fyrir
okkur Íslendinga að vera með
óvarinn 300 þúsund manna gjald-
miðil inni á 500 milljóna manna
innri fjármálamarkaði Evrópu-
sambandsins. Því gæti verið
hyggilegra fyrir okkur sjálf að
ganga út af Evrópska efnahags-
svæðinu ef aðildarumsóknin að
ESB verður dregin til baka.
Afbökun ummæla
Framangreindum áhyggjum hef
ég lýst við þá fjölmiðlamenn sem
hafa óskað eftir áliti mínu. Því
miður hafa orð mín verið afbökuð
af ýmsum, til að mynda af sóma-
mönnum á borð við Björn Bjarna-
son og Styrmi Gunnarsson auk
fuglanna á AMX og nú síðast af
ritstjóra Morgunblaðsins. Harðir
Evrópusinnar hafa einnig amast
út í áhyggjur mínar af hags-
munum okkar í EES svo það
virðist nú vera ansi vandlifað í
þessum efnum.
Ég geri mér ljósa grein fyrir
því að tilfinningar eru ríkar í
Evrópumálunum en við verðum
nú samt að fá að ræða stöðu mála
af sæmilegri yfirvegun. Einn af
lærdómum hrunsins hlýtur að
vera sá að fræðimenn, jafnt og
aðrir sem telja sig hafa rök-
studdar áhyggjur af hagsmunum
landsins, fái að tjá þær án þess að
fá yfir sig skæðadrífu skætings
og ásakanir um að ganga erinda
einhverra annarra.
Vandlifað
Eftir Eirík
Bergmann
Eiríkur Bergmann
»Einn af lærdómum
hrunsins hlýtur að
vera sá að fræðimenn,
jafnt og aðrir sem telja
sig hafa rökstuddar
áhyggjur af hags-
munum landsins, fái að
tjá þær.
Höfundur er dósent í stjórnmálafræði
og fostöðumaður Evrópufræðaseturs
Háskólans á Bifröst.
Morgunblaðið birtir alla útgáfudaga
aðsendar umræðugreinar frá lesend-
um. Blaðið áskilur sér rétt til að
hafna greinum, stytta texta í sam-
ráði við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í bréfum
til blaðsins eða á vefnum mbl.is.
Blaðið birtir ekki greinar, sem eru
skrifaðar fyrst og fremst til að kynna
starfsemi einstakra stofnana, fyrir-
tækja eða samtaka eða til að kynna
viðburði, svo sem fundi og ráðstefn-
ur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morgun-
blaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað
þarf notandinn að nýskrá sig inn í
kerfið, en næst þegar kerfið er notað
er nóg að slá inn netfang og lykilorð
og er þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt en boðið er upp á birtingu
lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.
Móttaka aðsendra greina