Hamar - 01.06.1958, Blaðsíða 15

I
HAMAR
15
»•
\
\.
v.
.?
Þættir úr sögu útgerðarmála
(Framhald af hls. 13)
að miklum afskiptum og heilla-
ríkum, sem þeir Þorsteinn og
séra Þórarinn höfðu í sjávarút-
vegsmálum Hafnfirðinga, á síð-
ari hluta 19. aldar.
Rétt um aldamótin eykst þil-
skipaútgerðin mjög, enda bætt-
ust í hóp útvegsmanna við Hafn
arfjörð tveir ungir og framsýn-
ir menn, sem áttu eftir að koma
mikið við sögu atvinnumála í
Hafnarfirði á fyrri hluta 20.
aldarinnar. Þessir menn voru
þeir Ágúst Flygenring og Ein-
ar Þorgilsson.
Báðir hófu þeir störf sín sem
skipstjórnarmenn, en færðu
brátt út kvíarnar og hófu kaup-
mennsku og útgerð í stórum stíl,
m. a. þilskipaútgerð. Starfa sum
þeirra fyrirtækja, er þeir stofn-
settu, enn þann dag í dag.
Auk þeirra fjögurra manna,
sem hófu starfsemi sína hér fyr-
ir og um aldamótin, má minnast
á Pétur J. Thorsteinsson, er flutt
ist til Hafnarfjarðar um alda-
Ágúst Flijgenring.
mótin, og keypti eignir Þorsteins
Egilssonar kaupmanns og hóf
þar umfangsmikla þilskipaút-
gerð. Ennfremur má minnast á
J. P. T. Bryde etatsráð, sem
gerði um aldamótin 4 þilskip
út frá Hafnarfirði.
Þilskipaútgerðin hlaut að
ryðja sér til rúms hér, eins og
annars staðar, annað hefði verið
óeðlilegt. Stærri og betri skip,
sem gátu sótt mun lengra á mið-
in og borið meiri afla, komu i
stítð opnu bátanna, sem hér
höfðu verið notaðir öldum sam-
an.
Eins og áður er getið, urðu
töluverðar breytingar á veiðar-
færum, svo og fiskverkun á þ>il-
skipatímanum.
Netaveiðar voru teknar upp
og olli það að sjálfsögðu mikl-
um breytingum. Netin voru
mjög fiskisæl og gekk svo langt,
að Hafnfirðingum þótti nóg um
veiðina og voru þ»ví settar regl-
ur um netaveiðar á Hafnarfjarð-
armiðum. Var lagaboð um þetta
efni gefið út 8. apríl 1782. í laga
boði þessu var m. a. bannað að
leggja þorskanet á Hafnarfjarð-
armiðum, fyrir 21. marz ár
hvert.
Fiskverkun á þessum tíma var
einnig bætt mikið. Eins og fyrr
getur hóf Skúli fógeti saltfisk-
verkun og útflutning og upp frá
því voru reistar söltunarstöðv-
ar víðsvegar við verstöðvarnar,
og gerði það útvegsbændum
hægara um vik. Þurftu þeir ekki
Einar Þorgilsson.
að eyða tíma sínum í fiskflutn-
inga og varan varð að sjálfsögðu
miklu betri.
Þilskipin voru fram yfir alda-
mót eingöngu búin seglum, og
voru ýmsar tegundir þilskipa
notaðar hér. M. a. má nefna
húkkorturnar, sem mikið voru
notaðar á 18. öld, en á 19. öld
voru kútterarnir og jaktirnar al-
gengustu þilskipin.
Þilskipaútgerð í Hafnarfirði
lauk 1922. Þá var kútter Sur-
prise, sem Einar Þorgilsson átti.
gerður út í síðasta sinn.
UPPHAF STÓRÚTGERÐAR.
Enda þótt 19. öldin ylli
straumhvörfum í útgerðarmál-
um Islendinga, þá hafa í alla
staði, það sem af er 20. öldinni,
verið enn þá meiri byltningar-
tímar, hvað snertir sjávarútveg-
inn.
Þilskipaútgerðin íslenzka var
enn á þróunarstigi í byrjun 20.
aldarinnar og hafði ekki náð
þeirri fullkomnun, sem annars
staðar, þcgar ný skip erlendra
útgerðarmanna eru farin að
sækja íslenzku fiskimiðin.
Þróunin hélt áfram. Samfara
því að tækninni fleygði ört fram,
gjörbreytast allir útgerðarhætt-
ir og uppgötvanir 18. og 19. ald-
arinnar eru teknar í þjónustu
útgerðarinnar. Vélknúin skip
koma til sögunnar. Vélar eru
settar í skipin og dagar segl-
skipa og árabáta, sem fiskiskipa,
eru taldir. Að vísu var sumum
seglskipum og árabátum breytt,
og í þau settar hjálparvélar og
notuð síðan þannig áfram um
stuttan tíma.
í byrjun 20. aldarinnar koma
til sögunnar, auk þilskipanna,
sem fyrir voru, línubátar, tog-
arar svo og vélbátar.
Upp úr aldamótum fara línu-
veiðarar að verða töluvert al-
gengir við fiskveiðar hér við
land.
Sá er fyrstur hóf útgerð línu-
veiðara frá Hafnarfirði, var
norskur maður, að nafni H. W.
Friis, er keypt hafði Svendborg
af Ágúst Flygenring og hóf
hann útgerð línubáta þar 1906
og rak hana í nokkur ár.
Útgerð Friis kom Hafnfirð-
ingum í kynni við línuveiðara
og varð það til þess að þeir hófu
línuveiðaraútgerð. Ágúst Flyg-
enring hóf fyrstur Hafnfirðinga
þessar veiðar og gerði út línu-
veiðarann „Leslie“. Fyrsta ís-
lenzka skipið, sem fór á síldveið-
ar til norðurlands með herpinót
var einmitt ,,Leslie“ og var J)að
um 1906.
TOGARAÚTGERÐ.
Auk þeirra Hafnfirðinga, sem
ráku útgerð í byrjun 20. aldar-
innar, koma nokkuð margir út-
lendingar við sögu, en Jjeir
höfðu mikla útgerðarstarfsemi
hér fyrstu þrjá áratugi Jiessarar
aldar.
Fyrstu tilraunir, sem gerðar
voru með botnvörpu hér við
land, voru gerðar af þýzkum
manni árið 1889, en Englend-
ingar hófu hér veiðar með botn-
vörpum 1891.
Frá Hafnarfirði er fyrst gerð
tilraun með botnvörpuveiðar af
brezkum fiskikaupmanni, Pike
Ward að nafni, árið 1899, en
togarinn nefndist „Utopia“. Þessi
útgerð stóð aðeins Jietta eina
ár og varð Ward að hætta henni
vegna ýmissa erfiðleika.
Erlendum togurum, knúnum
gufuafli, fjölgaði nú við strend-
ur landsins, og voru Jæir mjög
fengsælir.
Islendingar tóku brátt að gera
tilraunir með útgerð togara, en
þær misheppnuðust flestar í
byrjun.
Þá var Jiað árið 1904, að nokkr
ir íslenzkir útvegsmenn og kaup
menn tóku sig saman og réðust
til kaupa á litlum og nokkuð
gömlum enskum togara, sem
bar nafnið „Coot“. Þeir voru
Arinbjörn Ólafsson, Keflavík,
Björn Kristjánsson, Reykjavík,
Guðmundur Þórðarson, Gerð-
um, Þórður Þórðarson, Reykja-
vík, Indriði Gottsveinsson,
Reykjavík, sem varð skipstjóri
á Coot og Einar Þorgilsson, Ós-
eyri, sem jafnframt varð fram-
kvæmdarstjóri fyrir félaginu.
Var Jietta fyrsta íslenzka tog-
araútgerðin, sem heppnaðist og
var Coot gerður út frá Hafn-
arfirði. Útgerð Jiessi stóð nokk-
uð skammt, Jiví Coot strandaði
við Keilisnes í desember 1907
og var þá að koma úr viðgerð
í Reykjavík.
Islenzkir togarar eru ekki
gerðir út frá Hafnarfirði, frá því
Coot ferst, Joar til 1915. Þá eru
smíðaðir í Þýzkalandi tveir tog-
arar, Ymir og Víðir, sem voru
eign samnefndra hlutafélaga,
en Ágúst Flygenring veitti því
fyrra forstöðu, en Þórarinn Böðv
arsson því síðara.
Með tilkomu Jiessara tveggja
togara til Hafnarfjarðar, hefst
raunverulega innlend stórút-
gerð hér. Hefur innlend togara-
útgerð verið rekin í Hafnarfirði
stöðugt síðan 1915.
Erlendir aðilar höfðu tölu-
verða togaraútgerð hér framan
af þessari öld, þó með nokkrum
hvíldum. Höfðu flestir Jieirra að
setur í „Svendborg“, en hinir
síðustu hurfu héðan um 1929.
Var J)að firmað Hellyer Brotliers
Ltd., Hull, sem gerði út 6 tog-
ara frá Hafnarfirði á árunum
1923—1929.
Hafnfirzkir útgerðarmenn
juku á næstu árum botn-
vörpuskipastól sinn mjög mik-
ið og voru flestir gerðir út 12
íslenzkir togarar frá Hafnarfirði,
en í dag eru gerðir út 6, og
eru það að sjálfsögðu allt ný-
sköpunartogarar.
Árið 1931 hóf Bæjarútgerð
Hafnarfjarðar starfrækslu sína
og festi kaup á togaranum Maí.
Hefur Bæjarútgerðin verið starf-
rækt síðan og gerir nú út 3 tog-
ara og 1 mótorbát.
Forstöðumaður Bæjarútgerð-
arinnar var ráðinn Ásgeir G.
Stefánsson, og hefur hann kom-
ið töluvert við sögu útvegsmála
í Hafnarfirði síðan. Hafði hann
áður haft töluverð afskipti af
vélbátaútgerð hér í bæ.
Aðrir togarar sem gerðir eru
út frá Hafnarfirði í dag, eru
Röðull, sem Venus h.f. gerir út,
Surprise, sem Einar Þorgilsson
& Co. h.f. gerir út og Bjarni
riddari, sem Hrafnaflóki h.f.
gerir út.
Eftir síðari heimsstyrjöldina
var allur skipastóll togaraút-
gerðarinnar í Hafnarfirði end-
urnýjaður. Er nú svo komið, að
engir af hinum gömlu togurum
eru gerðir hér út lengur.
Fyrsti nýsköpunartogarinn,
sem kom til Hafnarfjarðar, var
togarinn Bjarni riddari, er kom
í september árið 1947.
VÉLBÁTAÚTGERÐ.
Upp úr aldainótum hefja
Hafnfirzkir útvegsmenn útgerð
á vélbátum. Ágúst Flygenring
gerði út tvo báta um 1908, Barð-
ann og Víking, og munu það
vera fyrstu tilraunir, sem gerð-
ar voru með vélbáta, en vél-
bátaútgerðin hérlendis hófst
skömmu eftir aldamótin.
Fyrstu vélbátarnir voru mjög
litlir, aðeins 5—10 tonna bátar,
en fóru stækkandi eftir Jiví sem
á leið. Frá 1908—1930 var Jx>
nokkuð um vélbátaútgerð frá
Hafnarfirði og margir sem feng-
(Framhald á bls. 17)
Saltfiskverkun.